در دورانی که نگرانی‌های مربوط به پایداری و ESG (محیط‌زیست، اجتماع و حاکمیت) بسیار شایع است، تمرکز بر صنعت ساخت‌وساز که مسئول 38 درصد از کل انتشار دی‌اکسید کربن در جهان است و 30 درصد از منابع جهانی را مصرف می‌کند، امری ضروری است. در کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد سال 2022 موسوم به COP27، برنامه شتاب‌دهنده ساخت‌وساز پاک تصویب شد که اقداماتی را برای کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای به میزان 50 درصد تا سال 2030 ارائه داد. گزارش شرکت خدمات مهندسی ARUP و شورای تجارت جهانی برای توسعه پایدار حاکی از آن است که نیمی از انتشار گازهای گلخانه‌ای ساختمان‌ها ناشی از کربنی است که در مصالح و پروسه حمل‌ونقل مواد و نه‌فقط در ساختمان‌ها و محل ساخت آن‌ها تولید می‌شود. چوب تنها ماده تجدیدپذیری است که قابلیت استفاده در ساخت‌وساز را دارد و به جای انتشار کربن آن را در خود نگه می‌دارد.

آیا استفاده از چوب در ساختمان روشی پایدار است؟

استفاده از چوب به‌عنوان مصالح ساختمانی نیاز به قطع درختان دارد که این موضوع به نظر خلاف اصول پایداری است، اما اگر درختان به‌طور خاص و به شیوه‌ای متمایز برای مصرف کاشته شوند، نه‌تنها یک روش پایدار است بلکه یک طرح عالی برای مقابله با بحران آب‌وهوا است و می‌تواند صنعت ساخت‌وساز را احیا کند.

ظهور صنعت جنگل‌کاری

منظور از صنعت جنگل‌داری که با نام جنگل‌کاری نیز شناخته می‌شود، کاشت منظم درختان با هدف استفاده تجاری است. این صنعت در اواخر قرن هجدهم در آلمان پدیدار شد و پس از آن در سراسر جهان گسترش یافت. برزیل در اواخر دهه 1960 به صورت ساختاریافته این صنعت را آغاز کرد چراکه نیاز این کشور به چوب را به‌عنوان منبع سوخت برای توسعه صنعت تأمین می‌کرد و رویکردی کنترل‌شده به جای استخراج چوب از جنگل‌های آمازون بود.

جنگل‌کاری یک برنامه کاربردی برای دسترسی به مواد خام با حفظ زیست‌بوم‌های اصلی است، به این معنی که بدون آسیب رساندن به محیط زیست، مواد اولیه تجدیدناپذیر را با مواد اولیه تجدیدپذیر جایگزین می‌کند و همچنین مانع از استخراج سنگ‌، شن و ماسه می‌شود که منابع تجدیدناپذیر هستند.

رایج‌ترین گونه‌هایی که برای تولید الوار مورد استفاده در صنعت ساخت‌وساز کاشته می‌شوند، مخروطیان همچون کاج و سرو هستند که دارای استحکام ساختاری خوب و رشدی سریع هستند و فضای کمی اشغال می‌کنند. این درختان عملکرد مناسبی در مراحل تبدیل‌شدن به الوار مانند اره کردن، خشک کردن، چسباندن، تکمیل و نصب کانکتور دارند.

جنگل‌کاری و محیط زیست

یکی از مهم‌ترین راهبردهای برقراری تعادل اکولوژیکی برای جنگل‌های کاشته‌شده، مدیریت ترکیبی است به‌گونه‌ای که در مناطق کاشت جنگل، حفاظت از زیست‌بوم یا احیای آن طبق قانون و مقررات انجام شود. برای مثال، برزیل با توجه به شبکه پیچیده زیست‌بوم‌هایی که دارد، درختان کاج را در مناطق جنوبی و جنوب شرقی می‌کارد و به این ترتیب با جنگل‌زدایی آمازون مقابله می‌کند.

گسترش درختان به معنای استفاده از دی‌اکسید کربن برای فتوسنتز و ذخیره آن در چوب است که منجر به حذف این گاز از جو می‌شود. علاوه بر این، استفاده از الوار در صنعت ساختمان، نیاز به تولید سیمان و فولاد را که فرایندی همراه با سوزاندن سوخت‌های فسیلی و انتشار دی‌اکسید کربن است، به میزان چشمگیری کاهش می‌دهد. بنابراین، جنگل‌کاری را می‌توان به‌عنوان یک استراتژی برای کربن‌زدایی از صنعت ساخت‌وساز در نظر گرفت. علاوه بر تمام مزایای گفته‌شده، صنعت جنگل‌داری قدرت بازیابی مناطق تخریب شده را نیز دارد. جنگل‌های کاشته شده به احیای خاک، پر کردن آب‌های زیرزمینی و افزایش رطوبت هوا کمک می‌کنند و از طریق فعالیت‌های تأثیرگذار اقتصادی و پایدار، روند تخریب محیط‌زیست را معکوس می‌کنند.

تمام مزایای گفته‌شده ثابت می‌کند که هرچند بخش ساخت‌وساز در حال حاضر بیشترین آلودگی را در محیط زیست ایجاد می‌کند، اما هنوز ابزارها و روش‌هایی برای کشف وجود دارد که می‌تواند این صنعت را پایدار سازد. استفاده از قدرت جنگل برای ساخت شهرهای آینده غیرقابل انکار است و ترکیب آن با فناوری به حل بسیاری از مشکلات ساخت‌وساز کمک می‌کند و صنعتی پربارتر، قابل پیش‌بینی، بدون ضایعات، سریع‌تر و ایمن‌تر را فراهم می‌کند.

محله چوبی فنلاند

گروهی از معماران برجسته فنلاندی، با پیروی از سنت قدیمی خانه‌سازی همراه با فناوری مدرن، محله جدیدی به نام شهر چوبی در هلسینکی احداث کرده‌اند که در آن تمام سازه‌ها با روشی پایدار و هوشمند از چوب ساخته شده است. این منطقه زیبا، دو ساختمان مسکونی، یک دفتر اداری و پارکینگی عمومی را در خود جای داده است و در آن سازه‌های چندطبقه با استفاده از فناوری، از پانل‌های چوبی با روکش لمینت مقاوم به آتش شده احداث شده است.

معماران فنلاندی از چوب برای ساخت محله جدید در هلسینکی بهره گرفتند چرا که این ماده از قابلیت بازیافت، تجدیدپذیری و پایداری کافی برخوردار است. از سوی دیگر، چوب ضمن اینکه یک منبع عالی برای جذب کربن هوا به‌شمار می‌رود، کمترین انتشار گازهای آلاینده را نیز در پی دارد. سازندگان شهر چوبی، قبل از شروع پروژه خود تمام جوانب مربوط به ایمنی و مقاومت سازه‌ها را با دقت مورد توجه قرار دادند تا خانه‌هایی مقاوم در مقابل آتش‌سوزی و رطوبت هوا ایجاد کنند.

چه که شهر چوبی هلسینکی را از نمونه‌های مشابه آن متمایز کرده، وجود ساختمان‌های چند طبقه با ارتفاع زیاد است. سازندگان با در نظر گرفتن این نکته که آتش بدترین دشمن چوب است، شهرک جدید هلسینکی را به طور صددرصد مقاوم در مقابل آتش طراحی کرده‌اند.