به‌عنوان والدینی که بهترین‌ها را برای فرزندان خود می‌خواهند، بی‌تفاوتی بچه‌ها نسبت به درس‌خواندن می‌تواند نگران‌کننده باشد. در چنین شرایطی والدین سعی می‌کنند با پافشاری و پیگیری‌های پی‌درپی فرزندشان را وادار به درس‌خواندن کرده و از نگرانی‌های خود بکاهند؛ اما به گفته دکتر آسیه اناری، متخصص روان‌شناسی کودک و نوجوان پیگیری بیش از اندازه والدین برای درس‌خواندن فرزندشان نه‌تنها تأثیر مثبتی ندارد؛ بلکه باعث بی‌انگیزگی در کودک و نوجوان می‌شود.

*بیش از فرزندتان نگران درس‌خواندن او نباشید

اناری دررابطه‌با درست یا غلط‌بودن پیگیری درس‌خواندن بچه‌ها توسط والدین گفت: «پیگیری والدین بستگی به سن فرزند دارد؛ اما به‌طورکلی، پیگیری باید به‌صورت نظارت باشد، نه دخالت. نظارت به این معنا که ما از دور روی کارها و درس‌های فرزندمان نظارت داشته باشیم.»

او ادامه داد: «نظارت والدین باید متناسب با نیازهای سنی فرزند باشد؛ مثلاً وقتی فرزند کوچک است یک مقداری پیگیری باید بیشتر باشد و هرچه فرزند بزرگ‌تر شد باید بر اساس نتایج ارزیابی ‌کنیم و کارها را به خود فرزندمان بسپاریم.»

نایب رئیس هیئت‌مدیره انجمن روان‌شناسی بالینی کودک و نوجوان با تأکید بر اینکه ما نمی‌توانیم به‌عنوان والد بچه‌ها را رها کنیم، گفت: «در کنار اینکه ما نباید بچه‌ها را به حال خودشان رها کنیم و باید از دور بر آن‌ها نظارت داشته باشیم، ولیکن اگر بیشتر از خودشان نگران باشیم و پیگیری کنیم، این مسئله انگیزه‌ را در بچه‌ها از بین خواهد برد و باعث می‌شود بچه‌ها درس را رها ‌کنند یا اصلاً آن را جدی نگیرند.»

*پیگیری بیش از اندازه باعث افت تحصیلی فرزند می‌شود

اناری پیگیری بیش از اندازه را عاملی بر افت تحصیلی فرزند دانست و افزود: والدین در اغلب موارد برای رفع نگرانی خود و پیشرفت تحصیلی فرزندشان پیگیر درس‌خواندن او هستند، غافل از اینکه با این کار باعث افت تحصیلی بچه‌ها می‌شوند.

او تأکید کرد: بچه‌ها با پیگیری زیاد نمی‌توانند انتظارات والدین خود را برآورده کنند؛ کمااینکه گاهی پیگیری‌ها آن‌قدر زیاد می‌شود که بچه انگیزه درونی‌اش را از دست می‌دهد و فکر می‌کند که کسی دیگر به‌جای او نگران درس و زندگی‌اش است. درحالی‌که در مورد هر چیزی ما باید انگیزه‌های درونی را در بچه‌ها بیشتر کنیم، نه انگیزه‌های بیرونی را.

*گیردادن بیش از اندازه، رابطه والد و نوجوان را خراب می‌کند

این روان‌شناس کودک و نوجوان مفهوم گیردادن را این‌گونه توضیح داد: گیردادن در روانشناسی به این معناست که موضوعی را بارهاوبارها تکرار کنیم، بدون اینکه حدودش را معلوم کنیم. مدام به بچه بگوییم فلان کار را نکردی، درس کم خواندی و....گیردادن یعنی من بر اساس اصول خودم تو را می‌سنجم.

او گیردادن را باعث ازبین‌رفتن رابطه بین والد و نوجوان دانست و گفت: گیردادن مخصوصاً در دوره نوجوانی می‌تواند باعث ازبین‌رفتن رابطه‌ بین والد و نوجوان شود. چیزی که ما به آن نیاز داریم رابطه‌ والد و نوجوان یا رابطه‌ والد و کودک در هر سنی است؛ درحالی‌که گیردادن در هر مسئله‌ای رابطه را کاملاً از بین می‌برد و نقش والدین را به نقش معلم تقلیل می‌دهد. در واقع، با گیردادن ما دیگر والد نیستیم بلکه معلمی هستیم که فرزندمان را به سمت درس‌خواندن سوق می‌دهد.

*بدون تذکر مکرر باعث پیشرفت تحصیلی فرزندتان شوید

اناری در پاسخ به این سؤال که والدین چطور می‌توانند بدون تذکرهای مکرر، زمینه پیشرفت تحصیلی و انگیزه درونی در فرزندشان را ایجاد کنند گفت: این کار با شناخت درست فرزندمان محقق می‌شود. فرزند ما ممکن است در یک چیزی خوب باشد و در یک کاری موفق نباشد؛ در یک مهارتی خوب باشد و در یک مهارت آن‌چنان خوب عمل نکند، در یک درسی ضعیف باشد و در یک درس قوی. ما باید بدانیم که فرزندمان با دیگری فرق دارد؛ پس انتظار 20 و نمره‌ کامل در همه درس‌ها انتظار بی‌جایی است.

او یکی دیگر از راه‌های ایجاد انگیزه درونی در فرزند را شناسایی نقاط ضعف فرزند دانست و افزود: والدین باید نقاط ضعف فرزندشان را بشناسند و از دیگران کمک بگیرند. دنیا دنیایی است که افراد بر روی نقطه‌ضعفشان کار می‌کنند، برنامه‌ریزی می‌کنند، معلم می‌گیرند، و از دیگران کمک می‌گیرند.

*مطمئن شوید که بی‌تفاوتی فرزندتان ناشی از اختلال نیست

این روان‌شناس کودک و نوجوان تأکید کرد: باید مطمئن شویم که بی‌تفاوتی فرزندمان به درس‌ومشق ناشی از مشکلات زمینه‌ای مثل بیش‌فعالی، نقص توجه، تمرکز، افسردگی و اضطراب وجود نیست.

او ادامه داد: چنانچه مطمئن شدیم که فرزندمان دچار مشکلات زمینه‌ای نیست، باید با شناخت از او به این باور دست یابیم که فرزندمان حتی با ما فرق دارد و ممکن است انتظارات متفاوت و جهان متفاوتی داشته باشد.

این متخصص روان‌شناسی تأکید کرد: شاید فرزند ما نخواهد دکتری که ما آرزویش را داریم بشود و دوست دارد آرزوهای خودش را دنبال کند؛ لذا ما باید نقاط ضعف فرزندمان را بشناسیم، برای پیشرفت تحصیلی از معلم خصوصی کمک بگیریم، به‌موقع از او تقدیر کنیم و مقایسه نکنیم. توجه داشته باشید که مقایسه‌کردن می‌تواند فرزند ما را از همه چیز زده کند.

او به اهمیت کمک‌گرفتن از روان‌شناس در دوران نوجوانی اشاره کرد و گفت: یک مشاور و روان‌شناس همیشه باید در کنار بچه‌ها باشد. این مسئله به‌خصوص در نوجوانی می‌تواند بسیار کمک کند به اینکه نوجوان خودش و اهدافش را بشناسد و بر اساس شناختی که از خود دارد، پیش برود.

*محرومیت استفاده از تلفن همراه، غلط‌ترین روش

به گفته اناری، مطالعات نشان داده که به‌طورکلی محرومیت اثرگذار نیست. محرومیت ممکن است در کوتاه‌مدت اثر بگذارد؛ ولی در بلندمدت اصلاً نتیجه ندارد. بچه‌ها بر اساس شناخت و انگیزه پیش می‌روند، نه بر اساس محرومیت.

او تأکید کرد: دررابطه‌با استفاده از تلفن همراه در دروان امتحانات شاید بتوانیم قوانین داشته باشیم؛ اما محرومیت از تلفن همراه مخصوصاً در دوران نوجوانی و جوانی نه‌تنها اثر ندارد بلکه باعث خشم و عصبانیت فرزند ما می‌شود.

این روان‌شناس کودک و نوجوان خاطرنشان کرد: ما باید روی ارتباط مثبت با فرزندمان پیش برویم؛ ارتباط مثبت از طریق محرومیت به دست نمی‌آید بلکه با قانون‌گذاری درست حاصل می‌شود. به‌جای محرومیت ما باید دنبال تقویت‌کردن رفتارهای مثبت باشیم. تقویت با پاداش برای آن رفتاری که می‌خواهیم تقویت شود، حاصل خواهد شد؛ مثل استقلال، تلاش و نه لزوماً نمره.

*بچه‌ها با گیر دادن و تهدید درس‌خوان نمی‌شوند

اناری با بیان اینکه بی‌تفاوتی بچه‌ها نسبت به درس‌خواندن ممکن است دلایل بسیار مختلفی داشته باشد، گفت: همان‌طور که اشاره کردم بی‌تفاوتی بچه‌ها نسبت به درس‌خواندن ممکن است به‌دلیل عدم توجه و تمرکز، افسردگی و اضطراب باشد؛ بنابراین ابتدا باید یک روان‌شناس کودک و نوجوان تشخیص دهد که مسئله چیست.

او افزود: اگر اختلال وجود نداشت و باز هم بچه بی‌انگیزه بود، به سراغ کوچیگ می‌رویم. در این مرحله با بررسی چشم‌اندازهای بچه، نگاه او را نسبت به آینده تغییر می‌دهیم و برای او هدف‌گذاری می‌کنیم.

این روان‌شناس کودک و نوجوان تصریح کرد: اگر مشخص شود که کودک و نوجوان دچار اختلال است، اختلال باید زیربنایی از بین برود. اگر هم پدر و مادر با گیردادن، وسواس و مقایسه به دنبال این هستند که فرزندشان زندگی نزیسته خودشان را زندگی کنند، در چنین شرایطی این والدین هستند که باید به‌دنبال حل مسئله و درمان اختلالات خود باشند.

او در پایان به والدین توصیه کرد: درس‌خواندن یک مسئله درونی است و اگر آن را بیرونی کنیم هیچ‌وقت به نتیجه نمی‌رسیم. ما دکتر و مهندس‌هایی داریم که پشیمان هستند و هیچ احساس رضایتی از زندگی‌شان ندارند. قطعاً مسائل اقتصادی و آینده‌ بچه‌ها بسیار مهم است و همه‌ بچه‌ها باید حداقل تا دیپلم درس بخوانند؛ ولی این‌ها با رابطه‌ درست و با شناخت نقاط قوت و ضعف بچه به دست می‌آید، نه با تهدید، توهین و مقایسه.