ایران در سال جاری یک‌سری قرارداد‌های راهبردی در زمینه گاز طبیعی امضا کرد که قرار است کشور را به قطب انتقال گازی منطقه تبدیل کند. این قرارداد‌ها نه تنها از نظر رشد اقتصادی، بلکه در تقویت جایگاه ژئوپلتیکی ایران نیز حائز اهمیت هستند. افزایش پیش‌بینی شده درآمد ارزی حاصل از صادرات و انتقال گاز طبیعی به کشور‌های همسایه، گامی مهم در طراحی مجدد راهبرد تجارت انرژی ایران است. هدف اصلی افزایش سهم ایران در تعاملات بین‌المللی و منطقه‌ای گاز و در نتیجه تثبیت خود به عنوان یک بازیگر محوری در بازار جهانی انرژی است. ذخایر گاز طبیعی ایران و موقعیت راهبردی آن فرصتی بی‌نظیر برای تبدیل‌شدن به قطب مرکزی گاز در منطقه فراهم می‌کند. قرارداد‌های امضا شده در سال 1403 برای استفاده از این مزایا، تسهیل جریان گاز طبیعی به بازار‌های کلیدی و تقویت نقش ایران در چشم‌انداز انرژی منطقه طراحی شده است.

یکی از مهم‌ترین قراردادها، قرارداد سوآپ گاز با روسیه است که شامل واردات و سوآپ گاز به میزان 300 میلیون متر مکعب در روز است. این معامله در چند جبهه استراتژیک است؛ اولاً هدف این قرارداد تقویت رشد اقتصادی برای ایران و روسیه است. با واردات و مبادله گاز ایران می‌تواند از عرضه ثابت برای تأمین نیاز‌های داخلی و منطقه‌ای خود اطمینان حاصل کند و در عین حال از هزینه‌های ترانزیت و سایر درآمد‌های مرتبط نیز بهره‌مند شود. ثانیاً این قرارداد، ایران را به عنوان یک قطب مهم ترانزیت و انتقال گاز در منطقه قرار می‌دهد. ایران با عمل به عنوان واسطه برای گاز روسیه می‌تواند گاز طبیعی را به کشور‌هایی که خارج از دسترس شبکه خط لوله مستقیم روسیه هستند، تأمین کند. همچنین این توافقنامه نقش مهمی در رفع نیاز‌های گازی برای توسعه صنعتی کشور‌هایی مانند هند خواهد داشت. توانایی ایران برای تأمین گاز طبیعی به بخش صنعتی رو به رشد هند نه تنها روابط دوجانبه را تقویت می‌کند، بلکه منافع اقتصادی بلندمدت را نیز تضمین می‌کند.

*تمدید قرارداد صادرات گاز به عراق در سال 1403

ایران علاوه بر قرارداد سوآپ گاز روسیه، قرارداد صادرات گاز خود با عراق را برای پنج سال دیگر تمدید کرده است. ادامه صادرات گاز به عراق جریان ثابت درآمد را برای ایران تضمین می‌کند و به درآمد‌های ارزی آن کمک می‌کند و در کنار این موضوع، تمدید این قرارداد بر روابط قوی انرژی بین ایران و عراق تأکید و روابط اقتصادی و سیاسی آن‌ها را بیشتر تحکیم می‌کند. همچنین ایران با حفظ عرضه مطمئن گاز طبیعی به عراق به امنیت انرژی منطقه کمک می‌کند. این ثبات برای توسعه اقتصادی و ثبات سیاسی هر دو کشور حیاتی است.

تسهیل انتقال گاز از ترکمنستان به عراق

ایران همچنین گام‌های مهمی‌برای تسهیل انتقال گاز از ترکمنستان به عراق برداشته است و قرارداد سوآپ گاز ترکمنستان به عراق به امضا رسیده است. این ابتکار بخشی از استراتژی گسترده‌تر ایران برای تبدیل شدن به یک‌هاب گازی منطقه‌ای است. این طرح همکاری‌های منطقه‌ای را بین ایران، ترکمنستان و عراق تقویت می‌کند. ایران با عمل به عنوان یک کشور ترانزیتی، روابط خود را با ترکمنستان و عراق تقویت و ثبات منطقه‌ای و یکپارچگی اقتصادی را ارتقا می‌دهد. همچنین هزینه‌های ترانزیت و درآمد‌های ناشی از انتقال گاز ترکمنستان به عراق به رشد درآمد ارزی کشور نیز کمک خواهد کرد. علاوه بر این، این ابتکار اهمیت استراتژیک ایران را در چشم انداز انرژی منطقه افزایش می‌دهد.

*پیامد‌های اقتصادی و استراتژیک شاهکار دیپلماسی ایران در حوزه گازی

توافقات و ابتکارات انجام شده از سوی ایران در سال 1403 قرار است، پیامد‌های اقتصادی و استراتژیک گسترده‌ای داشته باشد. افزایش درآمد ارزی اولین اثر این توافقات است. ایران با قرارگرفتن خود به عنوان یک بازیگر کلیدی در بازار گاز منطقه‌ای، درآمد‌های ارزی خود را به میزان قابل‌توجهی افزایش می‌دهد. درآمد حاصل از صادرات گاز، هزینه‌های ترانزیت و خدمات مرتبط، رونق قابل‌توجهی برای اقتصاد ایران فراهم می‌کند. این افزایش درآمد‌های ارزی به توسعه اقتصادی ایران و به کاهش اثرات تحریم‌های بین‌المللی کمک می‌کند.

این قرارداد‌ها موجب خنثی شدن تحریم‌ها خواهد شد، یکی از عمیق‌ترین تأثیرات این قراردادها، پتانسیل آن‌ها برای خنثی‌کردن اثرات تحریم‌های بین‌المللی است. اهمیت استراتژیک گاز طبیعی در توسعه صنعتی و گرمایش به این معنی است کشور‌هایی که با ایران تعامل دارند، احتمالاً نیاز‌های انرژی خود را بر تحریم‌ها اولویت می‌دهند. ایران با تبدیل‌شدن به بخشی ضروری از زنجیره تأمین انرژی منطقه‌ای، می‌تواند روابط اقتصادی را تقویت کند که در برابر فشار‌های سیاسی و تحریم‌ها مقاوم باشد.

نفوذ ژئوپلتیکی ایران دیگر دستاورد رشد تعاملات گازی با همسایگان و قرارگیری در نقطه نقل انتقال گاز منطقه به عنوان هاب گازی غرب و جنوب شرق آسیا خواهد بود. قرارداد‌های امضا شده در سال 1403 مبتنی بر قرارداد گازی با ترکمنستان و روسیه در جهت واردات و سوآپ گازی این کشور‌ها در کنار تمدید قرارداد صادرات گاز به عراق، نفوذ ژئوپلتیک ایران را در منطقه تقویت می‌کند. با تبدیل شدن به هاب مرکزی گاز، ایران می‌تواند از منابع انرژی خود برای ایجاد اتحاد‌های سیاسی و اقتصادی قوی‌تر استفاده کند که از این نفوذ افزایش یافته می‌توان برای ارتقای ثبات منطقه و پیشبرد منافع استراتژیک ایران استفاده کرد.

قرارداد‌ها و ابتکارات راهبردی دولت سیزدهم ایران در سال 1403 شاهکار دیپلماسی گازی است. ایران با استفاده از منابع عظیم گاز طبیعی و موقعیت استراتژیک خود، در حال تبدیل شدن به قطب مرکزی گاز در منطقه است. افزایش پیش‌بینی شده درآمد‌های ارزی، همراه با پتانسیل خنثی کردن اثرات تحریم‌های بین‌المللی، گامی مهم در طراحی مجدد استراتژی تجارت انرژی ایران است. از آنجا که ایران پیچیدگی‌های چشم‌انداز انرژی منطقه‌ای و جهانی را دنبال می‌کند، توانایی آن برای انطباق و نوآوری کلیدی برای تحقق پتانسیل کامل دیپلماسی گازی آن خواهد بود. قرارداد‌های امضا شده در سال 1403 فقط برای تأمین منافع اقتصادی نیست. آن‌ها در مورد تغییر شکل نقش ایران در جهان و ساختن آینده‌ای مرفه‌تر و مقاوم‌تر هستند.

*ارتقای جایگاه گازی ایران

مجتبی یوسفی، نماینده شورای اسلامی در رابطه با اهمیت توافقات گازی ایران با کشور‌های شمالی به «جوان» می‌گوید: یکی از رویکرد‌های راهبردی دولت سیزدهم، در زمینه افزایش تعاملات گازی بوده که مسئله تعاملات گازی با همسایگان نقطه روشن و راهبردی دیپلماسی دولت سیزدهم بوده است.

وی ادامه می‌دهد: در دولت قبل از شهید رئیسی، متأسفانه تمامی روابط با همسایگان به مشکل خورده بود و همچنین تعاملات ما با کشور‌های همسایه بسیار کم شده بود که نمونه آن ترکمنستان بود که شاهد کاهش فاحش مراودات اقتصادی و به خصوص کاهش تعاملات گازی با این کشور بودیم و حتی منجر به پرداخت جریمه و ضرر به طرف مقابل شدیم، ولی دولت سیزدهم در اولین اقدام، ارتباط مستمر با همسایگان را پیگیری کرد و به سمت حسن همجواری و توسعه تعاملات با این کشور‌ها رفت.

نماینده مجلس در ادامه با اشاره به دیپلماسی فعال منطقه‌ای دولت سیزدهم در زمینه افزایش تعاملات گازی با کشور‌های همسایه تأکید می‌کند: با همت و تمرکز تیم وزارت نفت بر توسعه تعاملات، قرارداد‌های خوب گازی بین ایران و همسایگان به امضا رسیده که موجب رشد درآمد‌های ارزی و توسعه اقتصادی کشور نیز خواهد شد و مسیر تبدیل‌شدن به هاب گازی منطقه و همچنین خنثی‌سازی تحریم‌ها به طور جد در دولت سیزدهم پیگیری شد.

وی با اشاره به قرارداد‌های راهبردی تجارت و ترانزیت گاز بین ایران و روسیه در پایان می‌گوید: قرارداد ترانزیت گاز ایران و روسیه و همچنین سوآپ گازی بین ایران و ترکمنستان بسیار راهبردی و مهم هستند و نقش ایران را به عنوان نقطه اصلی ترانزیت انرژی منطقه و تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه فراهم خواهند کرد. از همین رو این قرارداد‌ها بسیار راهبردی و کلیدی است و برای کشور بسیار منفعت خواهد داشت.

*گام‌های دیپلماسی انرژی

مهدی‌هاشم‌زاده، کارشناس انرژی و مدیر گروه انرژی اندیشکده ماهد در رابطه با قرارداد گازی بین ایران و روسیه به «جوان» می‌گوید: دولت شهید رئیسی در سال جاری گام‌های مهمی در عرصه دیپلماسی گازی کشور برداشته است که منجر به تبدیل شدن ایران به هاب گازی منطقه در پی اجرای این قرارداد‌ها خواهد شد که نه تنها برای رشد اقتصادی ایران، بلکه برای تبدیل کشور به یک بازیگر کلیدی در بازار جهانی انرژی نیز حیاتی هستند. یکی از مهم‌ترین قرارداد‌هایی که ایران امضا کرده است، واردات و سوآپ گاز طبیعی با روسیه است. این توافق باعث می‌شود ایران به طور کامل نیاز‌های توسعه صنعتی کشور‌های جنوب شرق آسیا نظیر هند به گاز طبیعی را پوشش دهد. ایران با واردات و ترانزیت گاز با روسیه به میزان حداکثر 300 میلیون متر مکعب در روز، نه تنها نیاز انرژی خود را در بخش‌های مولد و با منفعت بالای صادرات محصولات صنعتی و تولید آن تأمین می‌کند، بلکه روابط خود را با یکی از تولیدکنندگان پیشرو گاز در جهان را نیز تقویت می‌کند. این قرارداد گواهی بر تعهد ایران به افزایش سهم خود در تعاملات بین‌المللی و منطقه‌ای گاز و تثبیت خود به عنوان بازیگر اصلی در بازار جهانی انرژی است.

وی در ادامه با اشاره به توافق دیگر ایران با کشور‌های همسایه خود یعنی عراق بر سر تمدید قرارداد صادرات گاز ایران به عراق به مدت پنج سال و با شیوه تسویه از طریق نفت کوره با گاز می‌افزاید: ایران علاوه بر توافق با روسیه، قرارداد صادرات گاز خود به عراق را نیز به مدت پنج سال تمدید کرده است. این امر نه تنها درآمد‌های ارزی ایران را افزایش می‌دهد، بلکه زمینه انتقال گاز از ترکمنستان به عراق را نیز فراهم می‌کند. ایران با تبدیل شدن به یک بازیگر کلیدی در انتقال گاز به کشور‌های همسایه، خود را به عنوان قطب انتقال گاز در منطقه معرفی می‌کند. این امر نه تنها منافع اقتصادی را برای ایران به همراه خواهد داشت، بلکه موقعیت استراتژیک آن را در خاورمیانه نیز تقویت خواهد کرد. همچنین مکانیسم تسویه نیز به شکل تهاتری و با تکیه بر تهاتر گاز با نفت کوره عراق خواهد بود که بسیار راحت امکان تبدیل شدن به درآمد ارزی را خواهد داشت و حتی ریسک‌های فروش نیز در نحوه تعامل محاسبه شده است.

این کارشناس انرژی در ادامه با اشاره به خنثی‌سازی تحریم‌های غرب با تکیه بر توسعه تجارت گازی ایران با همسایگان می‌گوید: دیپلماسی گازی ایران در سال 1403 صرفاً به دنبال دستاورد‌های اقتصادی نیست، بلکه در راستای خنثی‌کردن تأثیر تحریم‌ها نیز است. ایران با افزایش تعاملات گازی خود با کشور‌های همسایه و قدرت‌های بزرگ، تضمین می‌کند که می‌تواند بدون توجه به تحریم‌های بین‌المللی به تجارت گاز خود ادامه دهد. این رویکرد بسیار مهم است، زیرا نه تنها مقاومت ایران را در برابر تحریم‌ها نشان می‌دهد، بلکه پتانسیل آن را برای تبدیل شدن به یک بازیگر کلیدی در بازار جهانی انرژی نشان می‌دهد و زمینه رشد اقتصادی پایدار و درآمدزایی ارزی سالانه از محل ترانزیت گاز و نقش‌پذیری ژئوپلتیکی ایران در منطقه غرب و جنوب شرق آسیا با تکیه بر 4 هزار کیلومتر زیرساخت خط لوله خود را فراهم خواهد کرد.

وی در پایان تأکید می‌کند: دیپلماسی گازی دولت سیزدهم در سال 1403 شاهکاری است که تأثیرات گسترده‌ای بر اقتصاد ایران و جایگاه آن در بازار جهانی انرژی خواهد داشت. ایران با امضای قرارداد‌های راهبردی با تولیدکنندگان بزرگ گاز و کشور‌های همسایه زمینه را برای تبدیل شدن به هاب گازی منطقه فراهم می‌کند که این امر نه تنها درآمد‌های ارزی ایران را افزایش می‌دهد، بلکه موقعیت استراتژیک این کشور را در خاورمیانه نیز تقویت می‌کند. دیپلماسی گازی ایران در سال 1403 گواهی بر تمرکز ایران در دولت شهید رئیسی برای تبدیل شدن به یک بازیگر کلیدی در بازار جهانی انرژی و تضمین آینده اقتصادی خود است.

منبع: روزنامه جوان