معماری زودگذر هنر یا تکنیک طراحی و ساخت سازه‌هایی گذرا است که مدت کوتاهی دوام می‌آورند. هنر زودگذر در تاریخ معماری همواره وجود داشته است، اگرچه باید بین سازه‌هایی که برای استفاده موقت طراحی می‌شوند و سازه‌هایی که برای دوام ساخته شده است، اما به‌دلایل مختلف همچون کیفیت نامناسب زودتر از موعد به پایان عمر خود رسیده‌اند، تمایز قائل شد.

این سازه‌های گذرا، موجب ایجاد تحول در مناطق عمومی می‌شوند، جوامع را درگیر می‌کنند و ایده‌های نابی برای آینده شهرها ارائه می‌دهند. ایجاد تغییرات موقت در محیط‌های شهری، معماران و مردم را تشویق می‌کند تا تفسیر جدیدی از امکانات زندگی شهری داشته باشند. این تعامل پویا بین حالت موقت و دائمی، شیوه‌های معماری سنتی را به چالش می‌کشد و مسیرهای جدیدی را برای توسعه شهری پایدار و فراگیر باز می‌کند.

*نتایج بالقوه معماری زودگذر

هدف از ساخت سازه‌های موقت ارائه نمایش‌های لحظه‌ای نیست، بلکه به‌عنوان طرح‌های آزمایشی پویا برای نوآوری و حذف محدودیت‌های معماری مرسوم به کار می‌روند. این سازه‌ها با ترغیب معماران به کشف مصالح، فرم‌ها و تعاملات جدید با محیط امکان بررسی مفاهیم نوآورانه را فراهم می‌کند و پارادایم‌های طراحی سنتی را بدون محدودیت‌های ماندگاری به چالش می‌کشد، چراکه آزادی عمل همواره راه را برای خلاقیت و جسارت بیشتری در طراحی فراهم می‌کند.

طراحان از این معماری به‌عنوان وسیله‌ای برای تعامل صمیمی‌تر با مردم استفاده می‌کنند و آن‌ها را به تعامل مستقیم با مفاهیم معماری دعوت می‌کنند که موجب ترویج درک عمیق‌تری از معماری در میان عموم می‌شود و معماری را قابل دسترس‌تر می‌کند.

*فضاهایی برای تعامل سرزنده

معماری زودگذر در شکل‌دهی به آینده فضاهای شهری نقش بسزایی دارد و بوم‌هایی برای خلاقیت، تعامل و آزمایش فراهم می‌کند تا سرزندگی و انعطاف‌پذیری در شهرها را تضمین کند و در عین حال قادر به پاسخگویی به چالش‌های معاصر و پیش‌بینی نیازهای آینده باشد. پروژه‌های برجسته‌ای همچون سازه‌های درهم تنیده، چادرهای آشویی، غواصی در تابستان و شهربازی شهری، محیطی سرزنده برای تعامل و تأمل در استفاده از فضای عمومی فراهم می‌کند.

*چادرهای آشویی، ویتنام

چادرهای آشویی در یک قطعه زمین خالی در امتداد رودخانه سایگون ویتنام برپا شده‌اند که از سه طرف با دیوار ساختمان‌های همسایه رو به منطقه تان‌دا جای‌گذاری شده است. اندازه پارچه چادرها به کمک گرانش طبیعی زمین، منحنی زیبایی ایجاد می‌کند که بالاترین نقطه برای فضای نمایشگاه استفاده می‌شود و به‌تدریج برای صحنه و مخاطبان پایین می‌آید. بازدیدکنندگان زیر لایه‌های سفید پارچه که در باد تاب می‌خورند و رگه‌هایی از نور ایجاد می‌کنند، در جریان نمایشگاه غوطه‌ور می‌شوند.

*غواصی در تابستان، چین

سازه‌ای با مصالح نیمه‌شفاف که توسط درختان چنار و حنا محاصره شده و به‌عنوان بازار 40 روزه‌ای برپا می‌شود که کم‌ترین مزاحمت را برای محیط زیست ایجاد می‌کند. وسط بازار 12 تخت بامبو برپا شده است که بازدیدکنندگان را به زندگی در 30 سال پیش سوق می‌دهد. استفاده از مصالح سبک همچون پارچه‌های توری و پرده‌هایی برای بازتاب نور خورشید نشان می‌دهد که ساختمان‌های آینده سبک، شفاف و منعطف خواهند بود.

*شهربازی شهری، انگلیس

این پروژه زودگذر عناصری از بازی‌های غیرمعمول را به شهر آورده و مردم را به تعامل با یکدیگر و محیط اطراف خود به شیوه‌های جدید و تغییر درک از فضای عمومی در شهر لندن دعوت می‌کند. نگاه کردن به فضای شهر و طراحی شهری از دید یک کودک، فرصتی را برای ایجاد یک فضای سرزنده‌تر و حتی متفکرانه در مرکز منطقه تجاری ایجاد کرده است که می‌تواند خانواده‌ها، بازدیدکنندگان و کارکنان شهری را به‌طور یکسان درگیر کند. اینجا هیچ راه درست یا نادرستی برای بازی وجود ندارد و فضا برای تشویق بازی‌های خلاقانه طراحی شده است.

*دگرگونی فضاهای کم‌استفاده

سازه‌های زودگذر نقش مهمی در بهبود تعامل افراد جامعه و فعال کردن فضاهای عمومی دارند و تعامل و مشارکت اجتماعی را با تبدیل مناطق کم‌استفاده یا نادیده گرفته‌شده به محیط‌های پر جنب‌وجوش و تعاملی تشویق می‌کنند. این سازه‌ها بسترهایی را برای تعامل فرهنگی، گفتمان عمومی و تجربیات جمعی فراهم می‌کنند و با غنی‌سازی بافت شهری حس تعلق را میان ساکنان افزایش می‌دهند. برای مثال، پاویون UR که سال 2018 ساخته شد، این پتانسیل را با تبدیل یک فضای معمولی به یک مرکز فرهنگی پر جنب و جوش نشان می‌دهد و تأثیر ماندگار چنین مداخلاتی را بر سرزندگی شهری نشان می‌دهد.

*قوس‌ها، فرانسه

موضوع پروژه The Arches طراحی «شهر در ارتفاع کودک» است که یک فضای سرگرمی موقت را با اولویت کودکان در مرکز شهر مون‌پلیه ارائه می‌دهد. امکانات تفریحی و سرگرمی بسیاری همچون تاب، مه‌پاش، مهارت‌های حرکتی و میزهای پینگ‌پنگ برای کودکان و خردسالان فراهم است و از مجموعه‌ای از ماژول‌های چوبی برای ایجاد یک مسیر پویا استفاده می‌کند که کاوش و تعامل را تشویق می‌کند که به‌منظور رعایت منطق اقتصاد دایره‌ای، این ماژول‌ها قابل نصب و جدا کردن، ذخیره‌سازی و استفاده مجدد هستند.

*نمونه‌های اولیه برای راه‌حل‌های دائمی

سازه‌های موقت راه‌حل‌های انعطاف‌پذیری هستند که ضمن آزمایش ایده‌ها برای پیشرفت‌های آینده، چالش‌های رشد سریع شهرنشینی و نیازهای در حال تحول را برطرف می‌کنند. از این سازه‌ها می‌توان به‌عنوان نمونه‌های اولیه برای اجرای راهبردهای جدید شهری، بررسی واکنش عمومی و اصلاح طراحی پیش از متعهد شدن به تغییرات دائمی استفاده کرد.

به کمک این سازه‌های زودگذر می‌توان تأثیری را که طراحی‌های جدید بر فرهنگ و زندگی روزمره مردم دارد، بررسی کرد و همچون یک محیط آزمایشی برای برقراری تعامل و مشارکت فعال شهروندان در مورد آینده محیط‌های شهری استفاده کرد.