گندم به‌عنوان غذای اصلی یکی از محصولات اساسی کشورهای مختلف است و تولید آن به منزله افزایش امنیت غذایی کشورهاست. در گذشته اعلام شده بود که به طور متوسط طی 30 سال گذشته سطح زیر کشت گندم حدود دو میلیون هکتار گندم آبی و چهار میلیون هکتار گندم دیم بوده است و از این سطح بین 12 تا 15 میلیون تن تولید گندم انجام می‌شود.
اخیراً خبری از وزارت جهاد کشاورزی درباره افزایش زمین‌های زیر کشت دیم منتشر شد که از نتایج طرح «جهش تولید دیمزارها» است. در همین رابطه، برنامه تلویزیونی پایش با علیرضا مهاجر، معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی و عظیم رجایی، مشاور رئیس ستاد اجرایی فرمان امام (ره) گفت‌وگو کرد.
معاون زراعت وزارت جهاد کشاورزی در این برنامه اطلاع داد که سطح زیر کشت دیم از 670هزار هکتار در سال 1399 به بیش از پنج میلیون و 200 هزار هکتار در سال گذشته رسیده است و هدف ستاد «جهش تولید دیمزارها» 6 میلیون هکتار در سال جدید زراعی است. رجایی هم به این موضوع اشاره کرد که تمرکز برای پنج سال آینده بر اصلاح‌نژاد بذر و بهبود بهره‌وری در اراضی شیب‌دار است.
*افزایش سطح زیر کشت دیم
مهاجر در ابتدا درباره اجرای طرح «جهش تولید دیمزارها» و خودکفایی در گندم توضیح داد: ایران در کمربند خشک جهانی قرار دارد؛ به همین دلیل مصرف آب در کشور اهمیت زیادی دارد. بسیاری از دشت‌ها با برداشت منفی آب مواجه هستند. به همین دلیل، طرح «جهش تولید دیمزارها» از پنج سال پیش با مشارکت وزارت جهاد کشاورزی و ستاد اجرایی فرمان امام (ره) آغاز شد و بنا به فرمایش مقام معظم رهبری، برای پنج سال آینده نیز تمدید شد. در سال گذشته 510هزار کشاورز و 6 هزار کارشناس نظام‌مهندسی و جهاد کشاورزی در این طرح شرکت کردند.
*چرا کشت دیم اهمیت دارد؟
وی افزود: کشاورزان دیم‌کار، کشاورزان کم‌برخوردار هستند و از فناوری‌های جدید هم استفاده نمی‌کردند. اصولاً هم به دیمزارها توجهی نمی‌شد. مهندسان جهاد کشاورزی با کمک ستاد اجرایی فرمان امام (ره)، آموزش‌های لازم را به کشاورزان دربارۀ استفاده از فناوری بذرها و مبارزه با آفات و بیماری‌ها دادند. همچنین 6 هزار دستگاه و تجهیزات در اختیار کشاورزان قرار گرفت. بانک ملی و بانک رسالت هم در این طرح مشارکت کردند و تسهیلات با سود 4درصد به آن‌ها پرداخت شد. با انجام این فرایندها، سطح زیر کشت از 670هزار هکتار در سال 1399 به 5میلیون و 2200هزار هکتار رسید. هدف نهایی این است که تمام هشت میلیون هکتار زمین دیم به زیر کشت درآید و برنامۀ سال جاری، 6 میلیون هکتار زمین زیر کشت دیم است.
معاون زراعت جهاد کشاورزی درخصوص چالش‌های این طرح توضیح داد: یکی از چالش‌ها، دیرپذیر بودن کشاورزان بود. آن‌ها باید متقاعد می‌شدند از خدماتی که ارائه می‌شود، استفاده کنند. چالش دیگر، آمادگی نداشتن بانک ملی برای همراهی و قوانین بانکی بود. مشکل فعلی هم قوانین است که هرسال تغییر می‌کند و تبصره‌ها بین بانک‌ها جابه‌جا می‌شود و تا بانک جدید بخواهد با فضای طرح آشنا شود، زمان می‌برد. گران شدن تجهیزات هم یکی دیگر از چالش‌ها است.
*ضمانت فروش محصولات در طرح جهش تولید دیمزارها
مشاور رئیس ستاد اجرایی فرمان امام (ره) در خصوص علت موفقیت این طرح گفت: همراهی دو نهاد و مشارکت کشاورزان دیم‌کار، عامل اصلی موفقیت این طرح بود. در این طرح تلاش شد کشاورزان با فناوری بذر و تولید آشنا شوند و از کودهای شیمیایی استفاده کنند؛ چراکه تا پیش از این، از کود استفاده نمی‌کردند. در کنار این موارد، ستاد، محصولات را بیمه و فروش آن‌ها را تضمین کرد.
عظیم رجایی اظهار کرد: طرح جهش تولید دیمزارها دو دستاورد مهم داشت. نخست، خودکفایی در تولید گندم است و دوم، امید به آینده و بهبود اوضاع اقتصادی کشاورزان است. برای پنج‌سالۀ دوم هم تمرکز بر فناوری اصلاح‌نژاد بذر و فناوری تولید است تا در اراضی شیب‌دار و کوهپایه‌ای وضعیت بهره‌وری افزایش یابد.