از طرف دیگر چون بخش کشاورزی حدود66درصد از آب کشور را مصرف می‌کند و سالانه حدود 130 میلیون تن محصول کشاورزی تولید می‌شود، به‌نظر می‌رسد بهینه‌سازی مصرف آب در بخش کشاورزی باید در دستور کار مسئولان قرار گیرد.
در حال حاضر از مجموع زمین‌های زراعی کشور حدود 6.6درصد به محصولات جالیزی اختصاص دارد. همچنین میزان تولید این محصولات سالانه حدود 29 میلیون تن است که تنها حدود 10 درصد آن یعنی 3.2 میلیون تن هر‌ساله صادر می‌شود.
در این خصوص کشورمان باید بیشتر به سمت تولید کالاهای اساسی و ضروری بخش کشاورزی همچون غلات و نهاده‌های دامی و دانه‌های روغنی برود و سالانه از میزان تولید محصولات آب‌بری همچون خربزه و هندوانه کاسته شود. این در‌ حالی است که طی سالیان اخیر، این امر روندی معکوس به خود گرفته؛ به‌طوری‌که شاهد آن هستیم با افزایش تولید هندوانه و خربزه در کشور و صادرات این محصولات به بهای ناچیز و اندک، آب مجازی زیادی از کشورمان خارج می‌شود.
به همین دلیل لازم است با افزایش تعرفه‌گذاری بر صادرات محصولات جالیزی، شاهد کاهش روند صادرات این محصولات باشیم. بد نیست بدانیم کشور ترکیه که وضعیت آبی بهتری نسبت به ایران دارد و با احداث سد ایلیسو توانسته منابع آبی کافی برای توسعه کشاورزی داشته باشد، به سمت کشت محصولات اساسی رفته و از کشت محصولات آب‌بر و جالیزی خودداری کرده و با هزینه بسیار پایین اقدام به واردات این محصولات می‌کند.
*صادرات هندوانه و خربزه در دو سال اخیر
کارشناسان نیز معتقدند ارزآوری صادرات محصولات آب‌بر نسبت به هزینه‌های تولید آن‌ها در داخل کشور، رقم قابل‌قبولی نیست و لازم است برای صادرات آن‌ها محدودیت‌هایی در‌ نظر گرفته شود. به‌طوری‌که آمارهای گمرک حاکی از آن است که در سال گذشته 776 هزار و 100 تن هندوانه به ارزش170میلیون و100‌ هزار دلار و 131 هزار و 300 تن خربزه به ارزش 35‌ میلیون و 900 هزار دلار و در‌ مجموع 907 هزار و 400‌ تن هندوانه و خربزه به ارزش 206 میلیون دلار از کشور صادر شده است.
این امر نشان‌دهنده آن است که هر کیلوگرم از خربزه یا هندوانه صادراتی ایران تنها 227 سنت برای کشورمان ارزآوری داشته‌. این در‌ حالی است که برای تولید هر کیلو‌گرم از این هندوانه یا خربزه تولیدی بین 200 تا 300 لیتر آب مصرف می‌شود.
با این حال بد نیست بدانید بر اساس آمار گمرک در هفت ماهه سال‌جاری نیز 682 هزار و 243 تن هندوانه و خربزه به ارزش 175 میلیون و 176 هزار دلار صادر شده، این در‌حالی است که در همین بازه زمانی در سال گذشته 744 هزار و 600 تن خربزه و هندوانه به ارزش 168 میلیون و 900 هزار دلار صادر شده بود. به همین دلیل می‌توان گفت صادرات هندوانه در سال‌جاری به لحاظ وزنی با کاهشی هشت درصدی و به لحاظ ارزشی با رشدی چهار درصدی روبه‌رو بوده است.
نکته جالب اینکه صادرات هندوانه و خربزه در سال‌ جاری به ازای هر کیلوگرم 257 سنت ارزآوری داشته که حاکی از رشد 30 سنتی ارزآوری این محصولات آب‌بر نسبت به سال گذشته است.
*چه باید کرد؟
در همین خصوص کارشناس کشاورزی و امنیت غذایی با اشاره به این‌که در یک دهه گذشته درآمد کشاورز از هر هکتار محصولات جالیزی به‌طور متوسط سه تا چهار برابر محصولات اساسی است، می‌گوید: کاهش جذابیت‌های اقتصادی تولید محصولات آب‌بر، علاوه بر کاهش تعرفه صادرات باید همراه با بسته‌های حمایتی از سوی مسئولان صورت گیرد.
حمید سینی‌ساز، می‌گوید: طبق تبصره هشت قانون بودجه سال1401 همه محصولات کشاورزی شامل تعرفه 0.5 درصد می‌شوند در‌ حالی‌ که باید جدولی از عوارض محصولات مختلف کشاورزی تهیه و نسبت به میزان آب‌بری آن‌ها، کیفیت زمین کشاورزی و خام‌فروشی محصول، اعداد متفاوتی از عوارض صادراتی تعیین شود.
*جالیزی‌ها به چه کشورهایی صادر می‌شوند؟
طی هفت ماه سال‌جاری محصولات جالیزی و آب‌بر کشورمان به 34 کشور جهان صادر شده که عمده این کشورها اروپایی هستند، به‌طوری‌که در این بازه زمانی کشورهای ارمنستان، استرالیا، استونی، افغانستان، امارات،انگلیس، آلمان،بلاروس، بلغارستان، بوسنی‌و‌هرزگوین، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، ترکیه، آذربایجان، دانمارک، رومانی، سوریه، سوئیس، سوئد، صربستان، عراق، عمان، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان، قطر، کانادا، کویت، گرجستان، لیتوانی، مغولستان، هلند و یونان متقاضی هندوانه و خربزه کشاورزان ایرانی‌ بوده‌اند.
*امین محمودی