رباتیک درحال ایفای نقش محوری در شکل‌دهی به آینده شهرهای هوشمند است. شهرها می‌توانند با ادغام فناوری‌های رباتیک در زیرساخت‌های شهری، سیستم‌های حمل‌ونقل و خدمات عمومی، کارآیی، پایداری و تاب‌آوری را ارتقا دهند.
با افزایش جمعیت شهری و پیشرفت‌های فناوری، مفهوم شهرهای هوشمند به‌عنوان نمادی از نوآوری و کارآمدی ظهور کرده است. درحال حاضر بیش از 55 درصد جمعیت جهان در مناطق شهری زندگی می‌کنند و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا سال 2050 به بیش از 68 درصد برسد. روند رو به‌ رشد شهرنشینی، ضرورت استفاده از فناوری‌های پیشرفته برای بهبود کیفیت زندگی شهروندان، بهینه‌سازی مصرف منابع و ترویج توسعه پایدار را افزایش داده است.
در این میان، رباتیک نقش محوری را در تحول شهرهای هوشمند ایفا می‌کند. طبق گزارش‌های مؤسسه بین‌المللی داده، بازار جهانی رباتیک شهری تا پایان سال 2025 به بیش از 38 میلیارد دلار خواهد رسید و نرخ رشد سالانه آن 20 درصد پیش‌بینی می‌شود. استفاده از رباتیک از خودروهای خودران گرفته تا سیستم‌های مدیریت هوشمند زیرساخت‌ها، قادر به افزایش کارآمدی، بهبود ایمنی و امنیت شهری و ارتقای پایداری در مناطق شهری است و درحال ایجاد تحولی گسترده در نحوه عملکرد و تکامل شهرها است.
* تلفیق رباتیک در زیرساخت‌های شهری
یکی از جنبه‌های اساسی شهرهای هوشمند، زیرساخت‌های آن‌ها است. رباتیک به‌طور فزاینده‌ای در بخش‌های مختلف مدیریت زیرساخت‌های شهری ادغام می‌شود تا عملیات را ساده‌سازی و اثربخشی را افزایش دهد. به‌عنوان نمونه، پهپادهای خودران مجهز به حسگرها برای نظارت، مدیریت ترافیک و پاسخ به شرایط اضطراری مستقر می‌شوند. این پهپادها می‌توانند داده‌های لحظه‌ای از الگوهای ترافیکی را جمع‌آوری کنند، زیرساخت‌های حیاتی همچون پُل‌ها و جاده‌ها را ازنظر سلامت ساختاری پایش کنند و حتی در عملیات جست‌وجو و نجات در زمان بحران‌ها شرکت داشته باشند.
از سوی دیگر، سیستم‌های رباتیک در شهرهای هوشمند، روش‌های مدیریت پسماند را متحول کرده‌اند. سیستم‌های خودکار جمع‌آوری پسماند که شامل سطل‌های رباتیک و وسایل نقلیه مجهز به بازوهای رباتیک است، مسیرهای جمع‌آوری را بهینه می‌کنند، هزینه‌های عملیاتی را کاهش می‌دهند و با ترویج بازیافت و کمپوست، تأثیرات زیست‌محیطی زندگی شهری را به حداقل می‌رسانند.
فناوری‌های رباتیک ظرفیت زیادی برای شکل‌دهی به آینده حمل‌ونقل در شهرهای هوشمند دارند و می‌توانند آن را با روشی ایمن‌تر، کارآمدتر و دوستدار محیط زیست اجرا کنند. خودروهای خودران در خط مقدم این تحول قرار دارند و چشم‌اندازی از آینده‌ای را ارائه می‌دهند که در آن هنجارهای سنتی حمل‌ونقل از نو تعریف می‌شوند. براساس تحقیقات انجام‌شده، تا سال 2030 بیش از 33 میلیون خودروی خودران در سراسر جهان فعال خواهد بود که هدف آن‌ها کاهش چشمگیر ترافیک شهری با بهینه‌سازی مسیریابی و هماهنگی حرکت خودروها است. انتظار می‌رود که این فناوری به کاهش 90 درصدی تصادفات منجر شود که بیشتر به‌دلیل خطای انسانی رخ می‌دهند.
فراتر از مزایای ایمنی و کارآمدی، خودروهای خودران دسترسی بهتری را برای همه ساکنان شهر ازجمله سالمندان و افراد دارای معلولیت فراهم می‌کنند. این امکان، به‌ویژه در مناطق حومه‌ای و روستایی که دسترسی به حمل‌ونقل عمومی محدود است، اهمیت بسیاری دارد و به بهبود کیفیت زندگی این گروه‌ها کمک خواهد کرد.
افزون‌بر خودروهای خودران، سیستم‌های تحویل رباتیک نیز در شهرهای هوشمند درحال گسترش هستند. ربات‌های تحویل مجهز به قابلیت‌های پیشرفته مسیریابی و اجتناب از موانع، خدمات لجستیک تحویل کالا را متحول می‌کنند. یکی از مزایای اصلی ربات‌های تحویل، امکان ارائه خدمات تحویل بسته کارآمد و دوستدار محیط زیست است. این ربات‌ها به‌طور خودکار در پیاده‌روها و مناطق عابر پیاده حرکت می‌کنند و قادر به تحویل کالاها با دقت و قابلیت اطمینان بالا به آدرس مشتریان هستند. این روند حذف نیاز به وسایل نقلیه آلاینده و کاهش ترافیک شهری را به همراه دارد.
افزون بر اثربخشی و پایداری فرایند تحویل، ربات‌های تحویل با کاهش زمان ارسال و افزایش قابلیت اطمینان ارائه خدمات، بر بهبود تجربه و افزایش رضایت مصرف‌کننده نیز اثر مثبتی دارند؛ همچنین امکان نظارت بر موقعیت بسته‌ها و دریافت به‌روزرسانی‌های لحظه‌ای در مورد وضعیت سفارش را فراهم می‌کنند.
* خدمات عمومی رباتیک
سیستم‌های رباتیک به‌طور فزاینده‌ای برای بهبود خدمات عمومی و مشارکت شهروندی در شهرهای هوشمند به‌کارگرفته می‌شوند. دستیاران رباتیک مجهز به هوش مصنوعی در فضاهای عمومی مستقر می‌شوند تا به ساکنان و بازدیدکنندگان، اطلاعات، راهنمایی و کمک‌های لازم را ارائه دهند. این دستیاران رباتیک که توانایی پردازش زبان طبیعی را دارند، می‌توانند به سؤالات پاسخ دهند، بهترین مسیر را ارائه و تبادلات را تسهیل کنند. سیستم‌های رباتیک در خدمات عمومی بر کارآمدی خدمات شهری و بهبود تجربه کلی از زندگی شهری تأثیر چشمگیری دارند.
ربات‌ها در کاربردهای ایمنی عمومی و اجرای قانون نیز قابل استفاده هستند. ربات‌های نظارتی خودران مجهز به دوربین و حسگرها در خیابان‌ها، پارک‌ها و سایر مناطق عمومی گشت می‌زنند و یک سطح بالاتر از امنیت و نظارت را در جامعه ارائه می‌دهند. این ربات‌ها می‌توانند ناهنجاری‌ها را شناسایی کنند، جمعیت را براساس ویژگی‌های متنوع پایش کنند و درصورت بروز شرایط نامساعد، مسئولان مربوطه را مطلع کنند، به این ترتیب رباتیک می‌تواند بر افزایش امنیت عمومی و تلاش‌های پیشگیری از جرم تأثیر بگذارد.
* چالش‌های حضور رباتیک در شهرهای هوشمند
درحالی که رباتیک ظرفیت عظیمی برای تحول شهرهای هوشمند دارد، چندین چالش باید مورد توجه قرار گیرد تا به‌طور کامل محقق شود. نخستین چالش، نگرانی‌های مربوط به حریم خصوصی داده‌ها است؛ ربات‌ها درحال جمع‌آوری و پردازش حجم عظیمی از داده‌های شهروندان هستند که باید با حفظ حریم خصوصی کاربران مدیریت شود. مسائل امنیت سایبری نیز در این زمینه اهمیت دارد و باید راهکارهای امنیتی مناسبی درنظر گرفته شود تا از سوء استفاده از این داده‌ها جلوگیری شود.
چالش دیگر مسائل اخلاقی مرتبط با سیستم‌های خودکار است که باید مورد توجه قرار گرفته شود. چگونگی تصمیم‌گیری این سیستم‌ها در شرایط اضطراری و نحوه برخورد آن‌ها با موضوعات پیچیده اخلاقی ازجمله مواردی است که باید با دقت بررسی شوند. تضمین دسترسی عادلانه به فناوری‌های رباتیک، به‌ویژه برای گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه، چالش دیگری است که سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان شهری با آن روبه‌رو هستند.
علاوه‌بر این مسائل، موضوع کاهش موقعیت‌های شغلی برای ساکنان شهر به‌دلیل اتوماسیون، دغدغه‌ای است که باید درنظر گرفته شود. درمجموع، اگرچه رباتیک ظرفیت بالایی برای بهبود زندگی شهری دارد، اما باید چالش‌های مرتبط با آن به‌دقت بررسی و مدیریت شود تا اطمینان حاصل شود که این فناوری به نیازهای تمام ساکنان پاسخ می‌دهد و به ایجاد محیط‌های شهری فراگیر و عادلانه کمک می‌کنند.