اگر امروز سری به بازار مواد غذایی و قیمت‌های سر به‌فلک‌کشیده آن در همدان بزنیم، از نزدیک شاهد خواهیم بود که نابسامانی بازار در دل همه اقلام معیشتی رسوخ کرده به طوری که نابسامانی در قیمت برنج همچنان ادامه دارد و هر بسته برنج طارم ایرانی با وزن 4.5 کیلوگرم به مبلغی بیش از 850 تومان در فروشگاه‌های زنجیره‌ای به فروش می‌رسد، این در حالی است که در سوپرمارکت‌ها هر کیلوگرم برنج هاشمی 200 هزار تومان بوده و در برنج‌فروشی‌های خرد سطح شهر 175 هزار تومان قابل خرید است. در این بازار هر بسته 10 کیلوگرمی برنج هندی در برخی فروشگاه‌های پروتئینی سطح شهر 690 هزار تومان بوده که به‌طور محدود عرضه می‌شود.
تأسف‌بارتر اینکه خرید گوشت گرم کشتار داخل به رؤیایی دست‌نیافتنی برای قشر متوسط و رو به پایین جامعه بدل شده زیرا هر کیلو گوشت گوسفندی به قیمت 870 هزار تومان در فروشگاه‌ها و قصابی‌ها عرضه می‌شود؛ البته گوشت قرمز دولتی عرضه‌شده در فروشگاه‌های زنجیره‌ای با میزان بیشتری در حال انجام است به طوری که هر کیلوگرم گوشت گوسفندی تنظیم بازار به مبلغ 570 و هرکیلو گوشت گوساله گرم وارداتی نیز 310 هزار تومان بوده که در قالب بسته‌بندی دو کیلوگرمی است.
در بازار لبنیات با وجود اینکه انجمن فرآورده‌های صنایع لبنی عنوان کرد که پس از آذرماه تغییر قیمتی در محصولات لبنی رخ نداده اما برای نمونه هر بطری شیر کم‌چرب از یک ویژند با دو قیمت 28 هزار تومان و 29 هزار و 800 تومان به بازار عرضه می‌شود.
و اما در بازار حبوبات این لوبیا چیتی است در بین حبوبات در افزایش قیمت پیشتازی می‌کند به گونه‌ای که قیمت هر کیلوگرم این محصول از 240 هزار تومان هم گذشته است.
همچنین نرخ جدید لپه نیز از 200 هزار تومان در هر کیلوگرم گذشته و لوبیا قرمز نیز در حدود قیمتی حدود 180 تا 200 هزار تومان به ازای هر کیلو قرار گرفته است.
در خصوص بازار روغن نیز هر حلب روغن نباتی چهار کیلوگرمی 301 هزار تومان و پنج کیلوگرمی 369 هزار و 700 تومان قیمت‌گذاری شده است.
این در حالی است که این افزایش قیمت افسارگسیخته تنها محدود به این خوراکی‌ها نیست بلکه در بازار تره‌بار و میوه و سبزی نیز این افزایش قیمت انفجاری را شاهد هستیم به نحوی که در بازار سرگذر قیمت هر کیلو پرتقال باکیفیت بین 30 تا 40 هزار تومان و در خرده‌فروشی‌ها به 50 هزار تومان رسیده این در حالی است که سیب‌زمینی همچنان به‌عنوان یک ضرورت غذایی خانوار باوجود تولید در داخل استان، قیمت سر به‌فلک‌کشیده داشته و باوجود وعده‌ها به کمتر از 45 هزار تومان در خرده‌فروشی‌ها نرسیده؛ البته در تعداد محدودی از واحد‌های صنفی این محصول با کیفیتِ بسیار نازل با نرخ مصوب 32 تا 35 هزار تومان عرضه می‌شود.
تأسف‌بارتر اینکه امروز قیمت هرکیلو بادمجان در سرِ گذر بین 50 تا70 هزار تومان عرضه شده و در عین حال قیمت هرکیلو پیاز نیز بین 25 تا 40 هزار تومان بنا به تنوع آن عرضه می‌شود و قیمت هر کیلو قند نیز به 60 هزار تومان رسیده است.
این اعداد و ارقام یقیناً برای قشر کم‌درآمد و مستمری‌بگیر با حقوق ثابت، فاجعه بزرگ و ناامیدکننده است که یقیناً بنا به در پیش رو بودن ایام ماه مبارک رمضان و عید نوروز هرچه سریع‌تر باید چاره‌ای اندیشید وگرنه دیگر نمی‌توان روی صبوری مردم حساب باز کرد؛ اما مسئله این است که گویی در همدان نظارت بر بازار، به فراموشی سپرده شده است.
بر این اساس با توجه به بغرنج بودن شرایط، برآن شدیم تا درخصوص راهکار پیش رو با اقتصاددان و عضو هیئت‌علمی دانشگاه اهواز گفت‌‌و‌گویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
سید مرتضی افقه با اشاره به چرایی افزایش انفجاری قیمت‌ها به‌ویژه در کالاهای معیشتی و ضروری خانوار گفت: بنده طی چند ماه اخیر بارها این موضوع را مطرح کرده‌ام، به‌ویژه از زمانی که موضوع سر کار آمدن مجدد و انتخاب ترامپ به‌عنوان رئیس جمهور آمریکا مطرح شد، پیش‌بینی کرده بودم که اگر ترامپ بیاید و همان رویه فشار حداکثری سال 97 را ادامه دهد، فشار اقتصادی به‌طور شدیدتری و بر سفره‌های مردم تحمیل خواهد شد، گفت: اکنون شاهد نشانه‌هایی از این وضعیت هستیم.
وی ادامه داد: اما نکته این است که ما در بین مشاوران دولت با گروهی از اقتصاددانان مواجهیم که گرچه اقتصاد خوانده‌اند، اما به وضع موجود توجه ندارند و همچنان توصیه‌هایی می‌کنند که تقلیدی از کشورهای پیشرفته است و از شرایط عادی الگو می‌گیرند، غافل از اینکه وضعیت کنونی کشور از دوران جنگ هم بدتر است.
این اقتصاددان با بیان اینکه مدیریت اقتصادی در شرایط غیرعادی و بحرانی بسیار متفاوت از شرایط عادی است تشریح کرد: وضعیت کشور ما، به‌ویژه از زمان جنگ تحمیلی به بعد، به‌شدت بدتر شده است.
افقه با اشاره به اینکه ما در این شرایط به‌شدت به نفت وابسته‌ایم عنوان کرد: متأسفانه طی سه دهه گذشته، برخلاف شعارها و وعده‌هایی که داده ‌شده، هیچ‌گونه اقدامی برای کاهش این وابستگی صورت نگرفته این در حالی است که در سال 97، ترامپ با تشدید تحریم‌ها، فشار بر کشور را افزایش داد و این وضعیت همچنان ادامه دارد.
وی با ابراز اینکه در دوره ریاست‌جمهوری شهید ابراهیم رئیسی، فرصت‌های بهبود وضعیت با وجود ریاست جمهوری بایدن از دست رفت و حتی با اینکه ادعا شده بود که کشور می‌تواند در شرایط تحریمی، مدیریت شود، نه‌تنها نتوانستند، بلکه سیاست‌های اشتباهی مثل حذف ارز چهار هزار و 200 تومانی را نیز اجرایی کردند افزود: به‌نظر من، باید بپذیریم که شرایط غیرعادی است و برای مقابله با آن باید اقدامات جدی‌تری انجام شود.
وی با تأکید بر اینکه چاره کار این است که سیاست‌های دوران جنگ باید دوباره احیا شود و در عین حال دولت به طور جدی وارد عمل شده و برای جلوگیری از سقوط بیشتر قشرهای کم‌درآمد، سیاست‌هایی مانند جیره‌بندی و کنترل قیمت‌ها را اعمال کند افزود: این تنها راهی است که می‌تواند کمک کند تا تعداد کمتری از مردم به زیر خط فقر سقوط کنند.
این اقتصاددان افزود: در غیر این صورت، اگر همچنان سیاست‌های لیبرالی و بازار آزاد در پیش گرفته شود، وضعیت از این هم بدتر خواهد شد. البته باید یادآور شوم که این سیاست‌ها، به‌ویژه در شرایط بحرانی، به‌شدت نیاز به نظارت دارند به‌ویژه وقتی که ارزهای کنترل‌شده به کالاهای اساسی داده می‌شود، دولت حق دارد که بر نحوه توزیع و قیمت این کالاها نظارت کند.
افقه با بیان اینکه متأسفانه هنوز در برخی بخش‌ها، مانند محصولات کشاورزی داخلی، مشکلاتی نظیر قیمت‌گذاری غیرمنطقی و صادرات بیش از حد به‌دلیل سیاست‌های اشتباه اقتصادی همچون برداشت ارز نیمایی و به‌صرفه بودن صادرات وجود دارد که مسئولان باید نسبت به این شرایط پاسخگو باشند تشریح کرد: با این اوصاف، اگر دولت نتواند شرایط غیرعادی را درک کند و اقدامات مناسبی برای کنترل بحران انجام ندهد، وضعیت اقتصادی کشور به‌مراتب وخیم‌تر خواهد شد.
وی با اشاره به اینکه همه کشورهای توسعه‌یافته حتی کشورهای لیبرال هم در شرایط بحرانی و جنگی، دولت را در اقتصاد دخالت داده و با کنترل بر بازار دست رانت‌خواران کوتاه می‌کنند، عنوان کرد: در شرایط فعلی باید خطاب به مدیران دولتی گفت؛ شترسواری دولا دولا نمی‌شود چراکه شرایط عادی نیست.
وی افزود: بنابراین دولت باید در مبحث خروج سرمایه از کشور و ارزی که به کالای اساسی می‌دهد سخت‌گیری کرده و بر قیمت‌ آن‌ها نظارت داشته باشد.
وی در پاسخ به اینکه متأسفانه حتی کوچک‌ترین نظارتی هم روی بازار حتی کالاهای اساسی وجود ندارد، به نظرتان این نگاه دولت درست است؟ گفت: این نگاه دولت تنها نیست بلکه همانطور که عنوان شد این مشاوره‌ای است که اقتصادخوانده‌های اقتصادنفهمیده، به دولت داده و مرتب این فشار را به دولت می‌آورند.
این دانش‌آموخته اقتصاد با بیان اینکه این عدم نظارت متأسفانه وجود دارد اما، الآن دولت و دستگاه‌های نظارتی هم به‌شدت ناکارآمد هستند و گاهی ممکن است دچار فساد شوند اذعان کرد: نکته این است که به هر حال باید بپذیرند که این نظارت‌ها باید باشد.
افقه افزود: به خصوص اگر برای کالاهای اساسی ارزهای کنترل‌شده رانتی داده می‌شود، این حق دولت و مردم است که بر فروش این کالاهای اساسی که با ارز رانتی وارد یا تهیه می‌شوند، نظارت وجود داشته باشد.
وی در واکنش به این مسئله که در ارتباط با قیمت‌های انفجاری محصولات کشاورزی مثل سیب‌زمینی، تره‌بار، گوجه، و بادمجان که کشور خود تولیدکننده آن‌هاست، نظرتان چیست؟ گفت: این یکی از همان سیاست‌های غلط است چراکه آقایان گفتند ارز نیمایی را حذف کنیم تا صادرکنندگان ارز حاصل از صادرات را وارد کشور کنند.
این کارشناس اقتصادی خاطرنشان کرد: همتی، وزیر اقتصاد نیز همین کار را کرد و فکر کرد اگر ارز وارد شود، عرضه آن افزایش پیدا کرده و قیمت آن پایین می‌آید یا تثبیت می‌شود؛ اما ببینید، همین افزایش قیمت ارز باعث شده صادرات برای کشاورزان یا واسطه‌های محصولات کشاورزی به‌صرفه باشد؛ بنابراین کسی که سیب زمینی، گوجه، یا موارد دیگر را تهیه می‌کند، با این قیمت ارز آزادی که در بازار وجود دارد، به‌صرفه است که آن‌ها را صادر کند.
افقه با بیان اینکه این مدیران مسئول فکر می‌کردند که اگر این کار را انجام دهند، صادرکنندگان پتروشیمی ارزشان را وارد می‌کنند عنوان کرد: در حالی که نه‌تنها آن‌ها وارد نکرده‌اند، بلکه باعث شده‌اند کالاهایی که در داخل موجود هستند، مانند محصولات کشاورزی سیب زمینی و موارد دیگر، انگیزه پیدا کنند تا صادرات بیشتری را تجربه کنند زیرا قیمت داخلی آن‌ها در مقایسه با قیمتی که با نرخ آزاد به‌دست می‌آید، بسیار متفاوت است.

طاهره ترابی مهوش