بی‌ادبی در کودکان، رفتاری است که بسیاری از والدین را نگران می‌کند؛ رفتاری که گاهی در قالب پرخاشگری کلامی، حرفی نابه‌جا، قطع صحبت کردن با والدین یا بی‌توجهی نسبت به قوانین رفتاری بروز می‌کند؛ اما آنچه در برخورد با این رفتار مورد اهمیت است، درک ریشه‌ها و دلایل روانشناختی آن است.
* بی‌ادبی کودک نوباوه تا 7 ساله
اگر کودک خردسال است، یعنی تا حدود 6 سال و بی‌احترامی یا بی‌ادبی می‌کند، اصولاً جای نگرانی نیست. در این سن کودکان از محیط خود تقلید می‌کنند، پس در این سن وقتی کودک بی ادبی می‌کند یا حرف نابه‌جایی می‌زند، به این دلیل است که معنای آن را نمی‌داند و صرفاً شنیده‌ای را تکرار می‌کند. در ابتدا دقت کنید که این رفتار یک تقلید است، این رفتارِ کودک شما نیست؛ او فقط چیزی را دیده و آن را تکرار کرده است.
قدم اول اینکه به محیط کودک دقت کنید، آیا شما یا همسرتان آن رفتار را انجام داده‌اید؟
آیا خانه دوست یا آشنایی بوده‌اید که بزرگ‌سال یا کودکی که بی‌احترامی کند در آنجا حضور داشته است؟
یا شاید حواستان نبوده است و بچه فیلم و محتوای نامناسبی دیده است.
اگر پاسخ این سؤالات مثبت است، پس تقصیر کودک شما نبوده، از تنبیه بدنی یا پرخاش کردن جداً خودداری کنید؛ چر که این رفتار فقط بی‌ادبی کودک را تشدید می‌کند و همین‌طور در جمع او را توبیخ نکنید، زیرا باعث شرم و اضطراب کودک می‌شود.
* راهکار چیست؟
در وهله نخست باید بی‌توجهی کنید، انگار اصلاً نشنیده‌اید. در بیشتر مواقع با یکی دو بار بی‌توجهی، رفتار کودک از بین می‌رود. یکی از ویژگی‌های کودک بی‌ادب آن است که با این رفتار به دنبال جلب توجه است.
اگر با این کار بی‌ادبی برطرف نشد، کودکتان را کنار بکشید و در خلوت به او توضیح دهید که این حرف یا رفتار اشتباه است و نباید آن را انجام دهد؛ سپس موضوع بحث را عوض کنید و کودک را سرگرم بازی کنید، اجازه ندهید خودتان یا کودک زیاد درگیر این موضوع شود.
کمی بعد از ماجرا توسط بازی که با عروسک‌ها یا اسباب بازی‌های طراحی کردید، با نمایش و قصه و به‌طور غیر مستقیم به او یاد دهید بی‌ادبی کردن اشتباه است، ویژگی یک کودک با ادب چیست و چه رفتارهایی را نباید انجام دهد.
* بی‌ادبی کردن در کودک بالای 7 سال
اما اگر سن کودک شما حدود 7 سال تا 10 سال است و بی‌ادبی می‌کند، موضوع متفاوت است؛ ویژگی کودک بالای هفت سال که بی‌ادبی می‌کند، این است که نه‌تنها به دنبال جلب توجه شما بوده، بلکه او می‌داند حرف یا رفتارش بی‌ادبی و اشتباه است، پس می‌خواهد از طریق رفتار بدی جلب توجه کند.
اینجا والدین باید از خود سؤالات مهمی بپرسند:
چرا کودک من تلاش می‌کند با بی‌ادبی توجه جلب کند؟
آیا من به اندازه کافی به او توجه و محبت نشان نداده‌ام؟
در این سن و سال هم البته مثل خردسالان، یکی از علت‌های بی‌ادبی، حضور در محیط‌های اشتباه است.
آیا شما جلوی کودک دعوا می‌کنید؟
وقتی عصبانی می‌شوید چه کاری می‌کنید؟
چقدر نظارت روی فضای مجازی کودک دارید؟
مراقب باشید که استفاده از گوشی همراه و ارتباط با اینترنت، آثار منفی زیادی برای کودک دارد و یکی از پیامدها این است که اگر نظارت کافی نداشته باشید، ممکن است کودک محتواهای نامناسبی ببیند.
* راه حل چیست؟
کنترل و مدیریت زمان و نوع محتوای مشاهده‌شده توسط کودک راه حل اصلی است.
علت دیگر بی‌ادبی کردن کودک این است که او نمی‌داند چطور مشکلاتش را حل کند یا هیجاناتش مثل ناراحتی، عصبانیت و ترس را مدیریت کند؛ برای همین متوسل به بی‌ادبی و گستاخی می‌شود.
با او در مورد هیجاناتش صحبت کنید.
شناخت خوبی از او داشته باشید.
راه‌های تخلیه هیجان، مثل مشغول کردن به ورزش و هنر را امتحان کنید.
در این سن کودک شما به مدرسه می‌رود، پس راه مهم دیگر، انتخاب یک مدرسه مناسب برای کودک است.
نحوه دوستیابی را به فرزند خود یاد دهید.
به او بیاموزید که بی‌ادبی یک کار اشتباه و غیر اخلاقی است و کودکی که بی‌احترامی می‌کند، در خانواده و جامعه محبوب نیست.
به او بگویید چه کارهایی اشتباه است.
* تشویق و تنبیه کودکی که بی‌ادبی می‌کند
بعد از انجام دادن کارهای ذکرشده، یعنی مدیریت محیط و بی‌توجهی، در وهله بعدی می‌توانید از تشویق استفاده کنید.
نکته مهم این است که کودک باید دقیقاً بداند به‌خاطر چه چیزی تشویق شده است تا آن کار را تکرار کند و یا برعکس بداند برای چه کاری تنبیه شده که دیگر آن کار را انجام ندهد. بهترین تشویق‌ها، تشویق‌های کلامی و عملی هستند.
هدیه دادن نباید بیش از حد باشد و یا حالت باج دادن داشته باشد.
ابتدا مطمئن شوید که تمام راهکارهای بالا را امتحان کردید و نتیجه نگرفتید، سپس می‌توانید کودک بالای هفت سال را از فعالیت یا چیز مورد علاقه‌ای محروم کنید.
همین که کودک بفهمد والدینش را ناراحت کرده، برایش آموزنده است.
درنهایت بهتر است به کودک خود برچسب نزنیم، او را بچه بی‌ادب نخوانیم، تحقیر و یا تهدیدش نکنیم.
بهترین راهکار برای برخورد با کودکی که بی‌ادبی می‌کند، تغییر دادن محیط و بهترین رفتار، ادب داشتن خودمان است.
اگر ما والد مهربانی نباشیم، اگر با همسر، فرزند و دیگران خوب حرف نزنیم، چطور می‌توانیم این انتظار را از فرزند خود داشته باشیم؟
* سعی کنید علت اصلی و ریشه‌ای رفتار کودک را تشخیص دهید
وقتی با بچه خود دوست باشید، می‌توانید با او حرف بزنید و شرایط او را درک کنید، بفهمید چرا او چنین رفتاری دارد. ممکن است یک روز سخت و ناراحت‌کننده در مدرسه داشته یا حتی ممکن است یک مشکل جسمی او را کلافه کرده باشد. این‌گونه، با شناخت علت می‌توانید هم رابطه خود را با او بهتر کنید و هم رفتارش را تغییر دهید.
* برای او مشخص کنید که کدام رفتارش قابل پذیرش نیست
او باید دقیقاً متوجه شود کدام حرف و کدام رفتار بد بوده و چرا؟ برای مثال اگر با کسی حرف می‌زنید و بچه شما مدام حرفتان را قطع می‌کند، به او بگویید که نباید وسط حرف کسی صحبت کند.
* عواقب را برای کودک توضیح دهید
با آرامش و مؤدبانه به او بگویید اگر سر کسی داد بزند، دیگران هم با او بد رفتار می‌کنند یا اگر نابه‌جا حرف بزند، کسی به حرف‌هایش گوش نمی‌دهد.
* باهم هماهنگ باشید
پدر و مادر باید یک‌طرف باشند، طوری نباشد که وقتی کودک حرف نابه‌جایی می‌زند و مادر رفتار بچه را بی‌ادبی می‌داند و او را دعوا می‌کند، پدر به حرف کودک بخندد. پدر و مادر باید یک رویکرد تربیتی داشته باشند؛ اگر در زمینه‌ای اختلاف نظر دارید، باهم صحبت کنید و به شیوه‌ای هماهنگ با کودک رفتار کنید.
* مقاومت داشته باشید
طوری نباشد که شما یک‌بار بچه را به‌خاطر فحش دادن سرزنش کنید و دفعه بعد برایتان مهم نباشد و یا فقط وقتی حال‌وحوصله داشتید، به تربیت کودک توجه کنید.
* دنبال بازی قدرت نباشید
شما باید با عشق محیطی برای تربیت کودک فراهم کنید، نه اینکه بخواهید به او ثابت کنید که چه کسی رئیس است، زیرا با این کار او را سر لج می‌اندازید.
* الگوی خوبی باشید
مهم‌تر از همه با کودک خود با ادب برخورد کنید، او را با الفاظ قشنگ صدا کنید، از او تعریف کنید و صفات خوبش را به او یادآوری کنید. موقع صحبت کردن با دوستان و خانواده، حین رانندگی، وقتی عصبانی می‌شوید و در دیگر موارد، مراقب رفتار خود باشید.