شهرستان بروجرد به‌دلیل قدمت تاریخی خود، دارای تنوع و گوناگونی صنایع و مصنوعاتی است که ساخته دست هنرمندان این دیار بوده و از گذشته‌ای دور، ساخت این مصنوعات دستی، وسیله‌ای برای ارتزاق و امرارمعاش عده زیادی از شهروندان این منطقه بوده است. در واقع قلم‌زنی به‌خصوص قلم‌زنی بر روی ورشو، هنر منحصربه‌فردی است که بروجرد جایگاه و خاستگاه اصلی آن به‌شمار می‌رود.
قلم‌زنی عبارت است از تزئین و کندن نقوش بر روی اشیاء فلزی به‌ویژه ورشو، مس، طلا و برنج که به اعتقاد باستان‌شناسان و مورخان هنر، مس نخستین فلزی است که در هنر فلزکاری و قلم‌زنی مورد توجه انسان قرار گرفت.
هنر قلم‌زنی؛ یکی از رشته‌های هنرهای سنتی ایران است که می‌توان آن را در دسته‌بندی، در رده هنرهای صناعی و در گروه فلزکاری قرار داد.
ابزار کار قلم‌زنی در واقع جزیی از وجود هنرمند می‌شود که حرکات هنرمندانه و ضربات با نحوه درست گرفتن چکش، سبک‌های قلم‌زنی را بر روی فلز و با عمق وجود با خلق اثر هنری، رابطه‌ای زنده برقرار می‌کند.
* قلم‌زنی تلفیقی از دانش و هنر
پری حاتمی یکی از زنان هنرمند بروجردی است که در این روزهای کرونایی در کارگاه اختصاصی خود در شهرک مهرگان، آرام و مداوم چکش ریزنقش خود را بر قلم فرو می‌آورد و با چرخش هنرمندانه دستانش نقش‌ونگاری را بر روی بوم می‌نگارد.
حاتمی می‌گوید: قلم‌زنی را از سال 1386 زیر نظر استاد مرحوم ترکاشوند آغاز کردم و در این سال‌ها علاوه‌بر تولید اثر هنری در انتقال دانش و هنر قلم‌زنی، شاگردانی را پرورش داده است.
وی مهم‌ترین اثر قلم‌زنی خود را نقشینه‌های آیات قرآنی برشمرد و افزود: همه تولیدات قلم‌زنی ارزش معنوی و مهمی برایم دارند، چراکه سختی کار و تمرکز بر روی بوم در تمام مراحل تولید به من آموخته که هر اثر بهترین شاهکار هنری است.
حاتمی که آموزش‌دهنده هنر قلم‌زنی است، می‌گوید: قلم‌زنی تلفیقی از دانش و هنر است که در عین حال توأم با کاری سخت و دشوار که لذت و شادی ناشی از خلق یک اثر هنری را با خود به‌همراه دارد.
این هنرمند بروجردی با تأکیدبر اینکه در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی در زمینه توجه به صنایع دستی و قلم‌زنی از طرف اداراتی چون میراث فرهنگی، ارشاد اسلامی و فنی‌وحرفه‌ای صورت گرفته، افزود: نسبت به هنر قلم‌زنی، آنچنان که باید اقداماتی صورت نگرفته است.
وی افزود: عدم حمایت از هنرمندان جوان، عدم ارائه تسهیلات ارزان‌قیمت، نداشتن بازار فروش، فضای کار مناسب، فضای نمایشگاهی، بازاریابی بین‌المللی و تبلیغات مناسب از جمله عواملی هستند که مورد غفلت مسئولان واقع شده‌اند.
این استاد قلم‌زنی به اهمیت و ضرورت آموزش نسل جوان و سوق دادن به سمت هنر قلم‌زنی اشاره کرد و افزود: حفظ و تداوم این میراث ارزشمند برای نسل‌های آینده نیازمند فرهنگ‌سازی، جذب کارآموز، آموزش رایگان، ارائه تسهیلات مالی و معنوی، ایجاد رشته دانشگاهی، فراهم کردن فضای کسب‌وکار، بازاریابی، معرفی محصولات و در اختیار قرار دادن ابزار کار است.
حاتمی گفت: با توجه به نقش و رابطه آموزش‌های مهارتی با نگرش اشتغال‌زایی، کارآفرینی، اعتقاد به توسعه اشتغال پایدار در جامعه، کمک به حل معضل بیکاری جوانان در سال جهش تولید، گسترش آموزش صنایع دستی و توجه به تولیدگران این عرصه به‌ویژه صنایع دستی کهن و انحصاری، می‌تواند گامی در راستای توسعه اقتصادی و تولید باشد.
* قلم‌زنی قدیمی‌ترین صنایع دستی بروجرد
بنا بر گفته رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد قلم‌زنی بر روی ورشو، یکی از قدیمی‌ترین و رایج‌ترین صنایع دستی شهرستان بروجرد است که از سوی زنان و مردان همواره مورد استقبال قرار می‌گیرد.
حجت‌اله یارمحمدی گفت: گرایش به صنایع دستی همچون ورشوسازی و قلم‌زنی بر روی ورشو، همچنان در شهرستان بروجرد مورد توجه قرار دارد و در مواردی به‌عنوان حرفه اصلی برخی افراد یا به‌عنوان یک حرفه که در کنارش، می‌تواند درآمدزایی داشته باشد، مورد استقبال است.
وی افزود: بانوان به سمت صنایع دستی دست‌بافت گرایش بیشتری دارند، اما گرایش به سوی قلم‌زنی به‌خصوص در گروه زنان ساکن در شهرها بیشتر استقبال می‌شود، اما در مجموع قلم‌زنی بر روی ورشو، فارغ از جنسیت زن و مرد همواره در بروجرد مورد توجه قرار داشته است.
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد یادآوری کرد: قلم‌زنی یکی از حرفه‌های مرتبط با کارهای جانبی ورشو است که در بروجرد، به‌دلیل فراوانی کار با ورشو، هنرمندان زیادی به سمت‌وسوی قلم‌زنی رفته‌اند و آثار زیبایی را مانند سینی، فنجان، قوری، سماور و سایر تزئینات را خلق می‌کنند.
به‌گفته وی ورشو در شهرستان بروجرد قدمت زیادی دارد و در گذشته‌های دور نیز هنرمندان این شهرستان بر روی این فلز خاص، قلم‌زنی کرده و نقش‌ونگارهای بسیار زیبایی را روی ورشو انجام می‌دادند و به‌عبارتی قلم‌زنی؛ یکی از حرفه‌هایی است که مرتبط با کارهای جانبی ورشو به‌شمار می‌رود.
رئیس میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بروجرد یادآوری کرد: طی سال‌های گذشته بعد از پیگیری‌های لازم، قلم‌زنی روی ورشو بروجرد، ثبت ملی شده که نشان می‌دهد این حرفه، قدمتی بیش از یک قرن دارد و این هنر؛ نخستین هنری است که در شهرستان به ثبت ملی رسیده است.
در عصر حاضر مهارت‌های آموزشی و مفاهیم با عناصر کلیدی کارآفرینی، چنان با هم آمیخته شده که موفقیت هر یک در گرو دیگری است. این در حالی است که جوانان و افراد جویای کار با تحصیلات دانشگاهی، کم‌تر به سمت صنایع دستی کهن تمایل دارند.
به‌نظر می‌رسد برنامه‌ریزی مناسب جهت جذب و پرورش نسل جویای کار و تضمین بازار فروش از طریق حمایت‌های اقتصادی و صادرات، می‌تواند در تولید و ایجاد اشتغال مؤثر باشد. ظرفیت اشتغال در رشته قلم‌زنی بازارهای خارجی و داخلی در هر شرایط زمانی و مکانی متقاضیان بسیاری دارد. با فراگیری رشته قلم‌زنی می‌توان روی هر نوع فلز اعم از مس، ورشو، برنج یا هر نوع شیء، حتی سنگ و چوب اثری هنری را خلق کرد.
منبع: خبرگزاری ایرنا
شناسه خبر 25994
