شرح ورود فاضلاب انسانی و ریختن پسماندهای ساختمانی و زباله شهری به «قره‌سو»، رودخانه‌ای که هزاران سال شکل‌گیری تمدن‌های بسیار را در کنار خود تجربه کرده، قصه پرغصه‌ای است که سال‌ها به‌دلیل عدم تأمین اعتبارات لازم، حل‌نشده باقی مانده است.
حال آنکه چیزی بیش از 20 سال است که از آغاز عملیات اجرایی ساخت تصفیه‌خانه دوم شهر کرمانشاه می‌گذرد اما اعتبارات قطره‌چکانی، ساخت فاز دوم این طرح را به کلافی سردرگم تبدیل و امیدها برای نجات آن با تکمیل این پروژه را کمرنگ‌تر از همیشه کرده است.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا با معاون محیط‌ زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط‌ زیست استان کرمانشاه گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
فرحناز اقبالی‌کلهر، مهم‌ترین منبع آلودگی قره‌سو را فاضلاب انسانی دانست و گفت: این رودخانه طی سال‌های گذشته، با مشکلی عمده به نام فاضلاب شهری دست و پنجه نرم کرده است.
وی افزود: این در حالی است که تقریباً 35 درصد فاضلاب شهر کرمانشاه به سیستم تصفیه فاضلاب اول شهر کرمانشاه متصل بوده و خروجی‌های آن مطابق استانداردهای محیط‌ زیست است اما بخش دوم فاضلاب (65 درصد باقی مانده) که قرار بود از طریق تصفیه‌خانه دوم مدیریت شود، تاکنون به بهره‌برداری نرسیده است.
  ساخت تصفیه‌خانه دوم کلید خورد
وی با اشاره به اینکه طی سال‌های (1387-1386) قرار بود اعتباری از طریق بانک توسعه اسلامی برای احداث این تصفیه‌خانه تأمین شود اظهار کرد: تمام برنامه‌ریزی‌ها صورت گرفت اما متأسفانه تحریم‌ها مانع وصول اعتبار شد و در همین راستا نیز پولی برای احداث تصفیه‌خانه دوم تزریق نشد؛ بنابراین طی این سال‌ها نیز مکاتباتی را انجام داده و اخطاریه‌های لازم را نیز صادر کردیم؛ اما در نهایت تأمین اعتبار نشده و ساخت این پروژه بزرگ که در اوایل دهه 90 پیش‌بینی شده بود که با هزار میلیارد تومان به مرحله بهره‌برداری برسد، تا سال‌ جاری به تعویق افتاد.
معاون محیط‌ زیست انسانی استان کرمانشاه، تصریح کرد: پس از عدم تأمین اعتبار برای این پروژه، پیگیری‌ها از طریق شرکت آب و فاضلاب استان، نمایندگان مجلس و غیره ادامه پیدا کرد تا اینکه سال گذشته خبر رسید که از محل اصلاح قانون بودجه 1400 کشور، ساخت تصفیه‌خانه دوم آغاز می‌شود.
اقبالی‌کلهر با بیان اینکه پیرو همان موافقت‌نامه‌های انجام‌شده و تملک اراضی که پیشتر صورت گرفته بود، مجوز اجرا از سوی اداره کل حفاظت محیط‌ زیست استان به شرکت آب و فاضلاب استان اعطا شد ابراز کرد: در حال حاضر نیز عملیات اجرایی از زمستان سال گذشته آغاز شده و مهرماه سال جاری نیز مکاتباتی با شرکت آب و فاضلاب استان داشتیم تا گزارشی از پیشرفت فیزیکی پروژه را به این اداره کل به‌عنوان یک دستگاه نظارتی اطلاع دهند البته ناگفته نماند که عملکرد مثبت شرکت آب و فاضلاب استان جزو شاخص‌های فرابخشی است که اداره محیط‌ زیست به آن اعتقاد داشته و با جدیت نیز پیگیری می‌شود.
وی با بیان اینکه در حال حاضر نیز عدم تأمین اعتبار، مهم‌ترین دلیل تعویق ساخت تصفیه‌خانه دوم برای مهار ورود فاضلاب به رودخانه قره‌سو است، خاطرنشان کرد: موضوع فاضلاب شهر کرمانشاه با توجه به افزایش جمعیت و پایین آمدن دبی رودخانه به‌دنبال کاهش بارندگی‌ها و خشک‌سالی، سال‌هاست مورد بحث و مطالعه قرار دارد.
وی با بیان اینکه سال‌ها پیش که دبی رودخانه بالا بود، ظرفیت خودپالایی بالاتری نیز وجود داشت عنوان کرد: این بدان مفهوم است که با ورود فاضلاب، خود به خود و به‌صورت طبیعی، خودپالایی انجام می‌شد اما سال گذشته که سراب روانسر خشک شد، آبی در رودخانه قره‌سو نداشتیم و بیشتر آب جاری در آن نیز به‌صورت فاضلاب بود.
  پساب صنایع به «قره‌سو» نمی‌ریزد
معاون محیط‌ زیست انسانی استان کرمانشاه، ادامه داد: البته پس از ورود فاضلاب به رودخانه پس از طی چند کیلومتر، نتایج آنالیزهای آزمایشگاهی پایین آمدن BOD و COD آب رودخانه را تأیید می‌کند اما نکته مهم آن است که در مسیر رودخانه، این تنها فاضلاب شهری نیست که وارد آن می‌شود؛ بلکه بعضاً تعدادی از روستاهایی که در حاشیه این رودخانه قرار دارند نیز احتمالاً، فاضلاب خود را وارد رودخانه کرده و آن را آلوده می‌کنند.
اقبالی‌کلهر ورود پساب صنایع به قره‌سو را قویاً تکذیب کرده و گفت: هیچ صنعت عمده‌ای در حاشیه رودخانه نیست که دارای سیستم تصفیه نباشد؛ چرا که اگر واحدی سیستم تصفیه نداشته باشد، مجوز صدور پروانه بهره‌برداری به آن داده نمی‌شود.
وی با اشاره به اینکه تزریق اعتبار تا تکمیل مدول دوم تصفیه‌خانه فاضلاب شهر کرمانشاه ضروری است توسط مراجع ذی‌ربط انجام شود اذعان کرد: لازم به ذکر است مقرر شده بخشی از این اعتبار از محل اعتبارات سفر اخیر رئیس محترم جمهور به استان تأمین شود بنابراین انتظار می‌رود با تخصیص اعتبار تا سال 1403 این مدول نیز وارد چرخه شود.
وی با اشاره به آلودگی‌های محیطی همچون ریختن پسماند و نخاله‌های ساختمانی و در بعضی نقاط هم پسماندهای شهری توسط مردم داخل رودخانه گفت: هیچ روستا و یا شهری محل دفن پسماند نزدیکی رودخانه قره‌سو نیست و مجوزی برای تخلیه پسماندهای داخل رودخانه صادر نشده بنابراین اتفاقات ازجمله تخلفاتی است که صورت می‌گیرد و بعضاً توسط افراد ناآگاه و یا متخلف پسماندهای شهری و زباله در داخل آب تخلیه می‌شود.
معاون محیط‌ زیست انسانی استان کرمانشاه ادامه داد: هیچ مجوزی برای تخلیه و یا دپوی پسماند ساختمانی در کنار قره‌سو صادر نشده و در هیچ کدام از شهرهایی که حاشیه این رودخانه هستند، از سرمنشأ آن که شهر روانسر است، روستاهایی که در مسیر هستند تا کرمانشاه و خارج از شهر کرمانشاه، هیچ گونه مجوزی در این ارتباط ندارند.
اقبالی‌کلهری گفت: رایزنی‌هایی از طریق شهرداری برای جلوگیری از تخلیه این نوع پسماند صورت گرفته و مکاتباتی انجام شده، متولی مدیریت پسماند ساختمانی و شهری در حوزه شهرها، شهرداری است و در حوزه روستاه دهیاری‌ها و مناطق بالاتر هم بخشداری‌ها است.
وی با اشاره به اینکه محیط زیست اخطاریه لازم را در این راستا صادر کرده و پیگیر هستیم تا به نتیجه برسیم گفت: شهرداری هم چند محل برای مدیریت پسماند ساختمانی معرفی کرده که بازدیدهای لازم صورت گرفته، مجوز برای دو محل با عنوان بازیافت نخاله‌های ساختمانی صادر شد، همچنین در برنامه زمانبندی در نخستین جلسه کارگروه پسماند مقرر شد در جلسه بعدی برنامه زمانبندی‌شان را برای انتقال این پسماندها به ما ارائه کنند.
وی ادامه داد: در خصوص پاکسازی قره‌سو هم مکاتباتی با امور آب انجام شد، امور آب شهرداری را متولی محدوده این رودخانه و همه رودخانه‌های محدوده‌های شهری می‌داند، شهرداری هم اقدام خاصی در این راستا انجام نداده است.
مع‌الوصف چنانکه گفته شد گرچه تلاش‌ها برای جداسازی فاضلاب از رودخانه قره‌سو با همکاری مدیران استانی و نیز مقامات ارشد کشوری از طریق اعتبارات نسبت به چند سال گذشته با جدیت بیشتری پیش می‌رود اما ناگفته پیداست که در کنار فاضلاب خام ریخته شده در رودخانه، این زباله و پسماند است که روزگار رودخانه قره‌سوء را سیاه کرده، بنابراین این سؤال مطرح می‌شود که چرا مدیر شهری کرمانشاه به بدیهی‌ترین وظیفه خود در قبال محیط زیست شهری جامه عمل نمی‌پوشاند؟ چرا ضمانت اجرایی برای عدم این وظیفه پیش‌بینی؟ تا کی قرار است مردم با روسیاهی قره‌سو در پی بی‌تدبیری و ناکارآمدی مدیران کنار بیایند؟

طاهره ترابی مهوش