وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین نهادهای کشور در زمینه فرهنگ، هنر و رسانه است. این وزارتخانه نقشی کلیدی در توسعه و ترویج فرهنگ ایرانی-اسلامی، حمایت از هنرمندان، مدیریت رسانه‌ها و نظارت بر فعالیت‌های فرهنگی داشته و وزیر فرهنگ و ارشاد به‌دلیل اختیارات و وظایف گسترده‌ای که دارد، دارای نقشی حیاتی در تعیین سیاست‌های فرهنگی کشور و هدایت جامعه به سمت اهداف فرهنگی و هنری است؛ بنابراین انتخاب شخص وزیر اهمیت بالایی دارد، زیرا او می‌تواند با تصمیم‌گیری‌های صحیح و برنامه‌ریزی‌های مؤثر، تحولاتی بزرگ در عرصه فرهنگ و هنر کشور ایجاد کرده و با انتصاب‌های مناسب و سپردن کار به نیروهای کارآمد، روند ارتقای فرهنگ کشور را تسریع کند.

عدم توزیع عادلانه بسته‌های فرهنگی در کشور

این هنرمند همدانی در ابتدای سخنان خود با اشاره به وجود مشکلاتی در حوزه فرهنگ و هنر برای هنرمندان، عنوان کرد: نخستین مشکلی که بسیار جلب نظر می‌کند، عدم توزیع عادلانه بسته‌های فرهنگی است؛ به عنوان مثال چند سال پیش سندی به‌نام «فرا تهران» از سوی دستگاه‌های فرهنگی تدوین و مقرر شد کلیه دستگاه‌های فرهنگی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تا حوزه هنری، سازمان تبلیغات اسلامی و غیره، نسبت به آن اهتمام ویژه داشته باشند.

سندی که به چشم نیامد...

وی در ادامه خاطرنشان کرد: این سند قرار بود به گسترش فرهنگ انقلاب اسلامی کمک کند به این صورت که با توجه به خُرده فرهنگ‌ها و زیست‌بوم‌ها، یک عدالت نسبی برقرار شود که البته ما تا چشم‌اندازهای ترسیم‌شده برای آن، فاصله داریم؛ اگرچه بسیاری از رؤسا، وزرا و مدیران کل کار کردند، اما هنوز اقدامات درخوری برای آن انجام نشده است.

بی‌توجهی به شهرستان‌ها در رخدادهای بزرگ فرهنگی کشور

این هنرمند سپس تصریح کرد: مسئله بعدی درخصوص عدم توزیع عادلانه بسته‌های فرهنگی، بی‌توجهی به شهرستان‌ها در رخدادهای بزرگ فرهنگی کشور است؛ برای مثال در حوزه شعر، جشنواره فجر رویداد مهمی است، اما نمود خاصی در شهرستان‌ها ندارد. در تهران یک اختتامیه باشکوه می‌گیرند، همان‌جا هم خودشان داوری آثار را انجام داده و همان سیستمی که فراخوان داده، کارها را پیش می‌برد. ممکن است چند دقیقه‌ای هم خبری از این رویداد پخش شود، اما ادارات ارشاد استان‌ها و شهرستان‌ها در تقویت، پوشش و گسترش آن هیچ نقشی ایفا نمی‌کنند که البته همان نقش کم‌رنگ اخیراً ضعیف‌تر هم شده است.

نقش اداره فرهنگ ارشاد اسلامی کم‌رنگ شده است

این شاعر و نویسنده برجسته استان با اشاره به اینکه نقش اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان همدان کم‌رنگ شده است، ادامه داد: من خاطرم هست سال‌های قبل‌ هم‌زمان با جشنواره فجر که در تهران برگزار می‌شد، اداره‌ کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان همدان نیز یک جشنواره با همان مضمون به‌نام مثلاً شعر فجر، شعر انقلاب و یا شعر بهمن در سطح استان برگزار می‌کرد. یک مسابقه هم کنار آن برگزار می‌شد، از داوران بومی استفاده می‌کردند، گاهی اوقات یک چهره ملی دعوت شده و یک اختتامیه هم می‌گرفتند و جوایزی به برگزیدگان اهدا می‌شد که در دوره‌های بعدی این مسئله کم‌رنگ و کم‌رنگ‌تر شد؛ هم به‌لحاظ جوایز و هم نوع داوری. همه ما می‌دانیم وقتی اوضاع این‌طور پیش برود، مخاطب و شرکت‌کننده‌ها هم دلسرد می‌شوند.

تولیدکننده اندیشه هم تولیدکننده است، اما به چشم نمی‌آید

طاهری‌عضد سپس در ادامه با اشاره به وجود مشکلات دیگر برای هنرمندان و اهالی فرهنگ، اظهار کرد: عدم حمایت از نویسندگان و شاعران به‌عنوان کسانی که در امر تولید مشارکت می‌کنند، معضل است؛ متأسفانه هنوز نگاه مدیریت کلان در حوزه فرهنگی به شاعران و نویسندگان به‌عنوان تولیدکننده محتوا و اندیشه، نداریم و هرجا اسم تولید می‌آید، مدیران ارشد ما ذهنشان به صنایع، معادن، خدمات، حوزه سلامت و نظایر آن می‌رود؛ درصورتی که تولید محتوا و اندیشه هم جزء تولید بوده و می‌تواند باعث توسعه اقتصادی شود.

حوزه ادبی مهجور و مغفول مانده است

وی این را هم افزود: مسئله تولید علم شاید گاهی اوقات فقط از سوی برخی دانشگاه‌ها مورد توجه قرار بگیرد؛ مثلاً در معاون فناوری ریاست جمهوری یا دانشگاه‌های علوم پزشکی از هیئت‌علمی دانشگاه‌ها می‌خواهند کتاب‌ها و مطالبی را در رشته‌های مختلف تولید کنند. در حوزه جامعه‌شناسی، علوم سیاسی، علوم تخصصی پزشکی و مواردی از این قبیل، وضعیت بهتر است، اما در حوزه ادبی هرگز این نگاه وجود ندارد.

این هنرمند کشور متذکر شد: چرا در حوزه ادبی این اتفاق رخ نمی‌دهد؟ چون کرسی اصلی دست هنرمندان نیست و لزوماً هم همه دارای تحصیلات آکادمیک و دانشگاهی در این رشته نیستند.

هنرمندان با خلق اثر در چرخه تولید انبوه قرار می‌گیرند

طاهری‌عضد در جمع‌بندی این بخش از سخنان خود گفت: مسئله این است که همه هنرمندان در حوزه تولید فعالیت دارند، می‌توانند اثر ادبی تولید کرده، با خلق اثر در چرخه تولید انبوه قرار بگیرند و برای منطقه خود پول‌ساز باشند؛ برای مثال استان همدان ظرفیت فوق‌العاده‌ای در حوزه ادبیات کودک و نوجوان دارد، تعداد شاعران و نویسندگان حوزه کودک و نوجوان استان همدان به ضرس قاطع عرض می‌کنم از سایر استان‌ها بیشتر بوده و در این حوزه ما با استان‌هایی مثل خراسان رضوی و استان تهران به‌عنوان پایتخت کشور رقابت می‌کنیم، اما متأسفانه این ظرفیت فوق‌العاده کنار گذاشته شده است.

استان همدان در خانه صنایع نرم عقب است

وی در ادامه سخنان خود اظهار کرد: ما به این ظرفیت عظیمی که در اختیار داریم، به‌عنوان یک فرصت برای توسعه اقتصادی نگاه نمی‌کنیم؛ منظورم از «ما»، مسئولان است. مثلاً اگر یک مؤسسه فرهنگی و هنری و نشر تخصصی قدرتمند تمام‌عیار در استان همدان شکل گرفته و به‌عنوان خانه صنایع نرم (بحث خانه صنایع نرم یکی از کارهای ناتمامی بود که در دوران شهید جمهور آغاز شد و استان همدان در این زمینه عقب بوده و از این ظرفیت استفاده نکرده) فعالیت کند، استان همدان می‌تواند در حوزه ادبیات و هنر کودک و نوجوان حرف‌های مهمی برای گفتن داشته و آثاری تولید کند که با توسعه اقتصادی همراه باشد.

ارائه تسهیلات فرهنگی و حمایتی که صورت نمی‌گیرد

این شاعر و نویسنده همدانی سپس به یک مشکل دیگر در حوزه فرهنگ اشاره کرد و توضیح داد: گاهی اوقات سازمان برنامه و بودجه تبصره‌هایی را مصوب می‌کند که از حوزه فرهنگی حمایت کند؛ به این صورت که بودجه‌هایی به شکل تسهیلات در شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان درنظر گرفته شده و سرپرستی یک بانک آن طرح را می‌پذیرد تا شاعران، نویسندگان، فیلم‌سازان و هنرمندان مختلف از این تسهیلات استفاده کنند. حال مسأله این است که گاهی بانک از اعطای این تسهیلات طفره می‌رود و به بهانه نبود اعتبار، از حمایت هنرمندان سر باز می‌زند.

دادن کارت هدیه به هنرمند که نشد حمایت!

طاهری‌عضد اعلام کرد: باید برای این تسهیلات و اعتباری که برای هنرمندان درنظر گرفته می‌شود، برنامه‌ریزی کرد تا دچار این مشکلات نشود؛ نمی‌شود که یک هنرمند در یک برنامه حضور داشته باشد و برنامه مسئولان شکیل شود، بعد یک کارت هدیه به هنرمند بدهیم و اسم آن را حمایت از شاعر و نویسنده بگذاریم! حمایت اصلی باید طوری باشد که هنرمند دغدغه گرفتاری‌های زندگی‌اش را نداشته باشد.

خدمات فنی به چشم می‌آیند، خدمات ادبی نه!

وی ادامه داد: بنده خودم را عرض می‌کنم؛ منِ شاعر 20 سال تلاش کرده‌ام تا به اینجا و به این نقطه از ادبیات رسیده‌ام که مثلاً بتوانم در عرض نیم ساعت غزل فاخر بنویسم، خب در ازای این مهارتی که من کسب کرد‌ه‌ام، جوانی‌ام را هزینه کرده‌ام. مدت‌زمان زیادی کلاس رفته‌ام، استادهای مختلف دیده‌ام، تلاش و مطالعات زیادی کرده‌ام؛ اگر زمان خود را صرف این کرده بودم که معاملات ملک یاد بگیرم یا صرف اینکه یک رشته فنی مثلاً مکانیکی خودرو را یاد بگیرم، از طریق آن انتفاع مالی فراوانی داشتم، اما امروز این مهارت من به اندازه مهارت آن‌ها دیده نمی‌شود.

وزیر در دولت باید قدرت چانه‌زنی بالایی داشته باشد

این هنرمند همدانی اذعان کرد: وزیر محترم فرهنگ و ارشاد به‌عنوان متولی اصلی مسئله فرهنگ باید دقت کرده و توان این را داشته باشد که در شوراهایی که جمع وزرا در خانه دولت دارند، حق شاعران، نویسندگان و هنرمندان را احقاق کرده و از مسئولان برنامه‌ریزی و بودجه اعتبارات مورد نیاز را بگیرد؛ همان کاری که دیگر وزرا می‌کنند، اما گاهی متولیان فرهنگی تعارف کرده و حق هنرمندان را نمی‌گیرند!

توجه به توصیه‌های رهبر انقلاب

طاهری‌عضد با اشاره به اهمیت توصیه‌های مقام معظم رهبری درخصوص فرهنگ، ابراز کرد: نخستین و مهم‌ترین تقاضای ما از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی این است که توصیه‌های رهبر معظم انقلاب را جدی بگیرند؛ ایشان در حوزه فرهنگ، به‌ویژه فرهنگ انقلاب اسلامی توصیه‌هایی دارند که هم به درد مسئله اجرا می‌خورد، هم مدیریت و هم ما که اثر تولید ادبی می‌کنیم و نیاز داریم خوراک‌ معنوی و فکری داشته باشیم، متولیان امر فرهنگی هم باید به فرمایشات مقام معظم رهبری توجه ویژه داشته باشند.

وی خاطرنشان کرد: ما در برخی قسمت‌ها ریزش داشته‌ایم؛ باید آسیب‌ها را بشناسیم و آن‌ها را رفع کنیم تا بتوانیم به چشم‌اندازها‌ی ترسیم‌شده در بخش فرهنگ دست یابیم.

ادبیات، تجلی هنرمندانه شکوه شهدا

این شاعر همدانی سپس به فرصت کم‌نظیر هشت‌هزار شهید والامقام همدانی اشاره کرد و افزود: این مسئله یعنی اینکه ما هشت‌هزار خانواده شهید هم داریم، 18 هزار جانباز هم داریم، یعنی 18 هزار خانواده بستگان آن‌ها را هم داریم که جمعیت قابل ملاحظه‌ای است. کوچه‌پس‌کوچه‌های استان همدان غالباً به‌نام شهید بوده و همه ما در همسایگی‌ خود خانواده‌های شهدا را داریم؛ همه این موارد که عرض کردم، به این معنا است که ما به افرادی که باور و عمل ارزشمندی داشتند، نزدیک هستیم. ادبیات چه کار می‌کند؟ ادبیات تجلی هنرمندانه شکوه و عظمت باور و عمل این افراد است. حالا همدان در این بخش چه کار کرده

طاهری‌عضد ادامه داد: اگر هنرمندان همدانی به سمت شناختن و شناساندن این تعداد شهید بروند، چه گنجینه ارزشمندی تولید خواهند شد؟ هشت هزار شهید، هشت هزار عنوان مطلب، هشت هزار سند، هشت هزار اثر ادبی. اما ما معمولاً به استثنای کارهایی که انجام شده و باید آسیب‌شناسی شود، سراغ خیلی‌ها نرفته‌ایم و گمنام مانده‌اند.

وی با تأکید بر اهمیت داشته‌ها و اندوخته‌های استان و توجه به استفاده از آن‌ها، تصریح کرد: وقتی رویکرد ما توجه به این داشته‌ها باشد، نیازی به تکیه بر فلسفه غرب و جامعه‌شناسی غرب نداریم؛ چراکه رزمندگان ما در دفاع مقدس به اساسی‌ترین پرسش انسان پاسخ دادند. یک جوان 18 ساله، یک دانش‌آموز، یک فرد با بهترین شرایط و امکانات که جان خود را در راه وطن و آرمانش فدا کرده، ظرفیت بزرگی است.

تعامل سازنده با سازمان‌های فرهنگی لازمه کار درست فرهنگی است

این هنرمند کشورمان با این بیان که وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی باید در مسیر روشنی که شهید جمهور رضوان‌الله تعالی علیه روشن کرد گام بردارد، اظهار کرد: تعامل سازنده با سازمان صداوسیما و سایر سازمان‌ها و متولیان فرهنگی لازمه کار درست فرهنگی است؛ باید کار جزیره‌ای را کنار گذاشت، کار جزیره‌ای به چه معنا است؟ به این معنا که ما می‌خواهیم یک کاری بکنیم، به فرض مثال می‌خواهیم برای شعر آیینی کار کنیم، من بگویم من هیئت خودم را دارم، من اینجا زیر عَلَم خودم سینه می‌زنم، شما آنجا! رقابت و مسابقه برای گرفتن ثواب خوب است، اما اینکه ما سعی کنیم کار دیگری را نادیده بگیریم، امتیاز کمتری به او بدهیم، یا شروع کنیم به ایراد گرفتن از او و کار خودمان را جلوه ببخشیم، فقط تفاهم‌نامه‌هایمان را امضا کنیم و خبرش را بزنیم، اما در عمل تشریک مساعی نکنیم، در شأن فرهنگ والای ایران و انقلاب اسلامی نیست.

طاهری‌عضد در خاتمه سخنانش گفت: ما یک امام بزرگوار مثل امام خمینی رحمت‌الله علیه را داشته‌ایم و امروز هم زیر پرچم مقام معظم رهبری هستیم؛ از خداوند متعال می‌خواهم به وزیر آینده در امر خدمت صادقانه به نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران و ارتقای فرهنگ کشور توفیق بدهد و تمام هم‌وغمش این باشد که پرچم مقدس کشور را دوشادوش هنرمندان فرهیخته و پیرو ولی امر مسلمین جهان در مسیری حرکت بدهد که به حکمت جهانی حضرت ولیعصر (عج) متصل شود.

در خاتمه باید گفت؛ یکی از مشکلات همیشگی اهالی فرهنگ، اقتصاد بوده و خودکفایی اقتصادی تشکیلات فرهنگی، مسئله مهمی است که اگر وزیر فرهنگ نسبت به آن اهتمام داشته باشد، نه‌تنها از بار مالی دولت می‌کاهد، بلکه استقلال و پایداری نهادهای فرهنگی را نیز تضمین کرده و دغدغه هنرمند را نیز رفع می‌کند. مسئله مهم دیگر این است که بررسی‌ها نشان می‌دهد به‌طور کلی کشور ما با ضعف کیفی محصولات فرهنگی جدی و ارزشمند دست به گریبان است و بر همین اساس، وزیر فرهنگ باید به خلق و حمایت از آثار هنری و فرهنگی با کیفیت و جدی توجه ویژه‌ای داشته باشد. آثاری که بتوانند مسائل و موضوعات مهم اجتماعی، فرهنگی و سیاسی را بازتاب داده و به نحوی توزیع شوند که طیف گسترده‌ای از اقشار جامعه بتوانند از آن‌ها بهره‌مند شوند؛ نه اینکه آثار فرهنگی و هنری صرفاً برای مخاطبانی خاص و گروهی اندک تولید شوند. بدون تردید این امر با تمرکز صرف روی مرکز کشور و استان تهران محقق نخواهد شد و مستلزم آن است که شهرستان‌ها نیز در آن دیده شوند. ما نیازمند وزیری هستیم که با توزیع عادلانه امکانات فرهنگی در کشور نه‌تنها به خلق آثار وزین و فاخر کمک کند، که بتواند با ایجاد یک فضای رقابتی سالم شهرستان‌ها را نیز درگیر کار جدی فرهنگی کند. پس اگر وزیر پویا نباشد و نتواند مدیران پویا در این بخش انتخاب کند، این امر به محاق خواهد رفت.

نکته مهم دیگر احیای مرجعیت کتاب و مطالعه است؛ با گسترش روزافزون شبکه‌های اجتماعی کتاب خواندن در میان نسل جوان رو به افول است. نوجوانان و جوانان امروز ایران بیشتر ترجیح می‌دهند که از شبکه‌های اجتماعی استفاده کنند، وزیر فرهنگ باید راهکارهایی برای تقویت مطالعه ارائه دهد و با حمایت از شاعران و نویسندگان توان رقابت آن‌ها را در مقایسه با رقبا بالا ببرد. این امر میسر نخواهد شد مگر آنکه با هنرمندان و البته جوانان تعامل سازنده‌ای شکل بگیرد. وزیر فرهنگ باید بتواند نیازها، خواسته‌ها و دغدغه‌های جوانان را درک کرده و فضای مناسبی برای بیان این نیازها فراهم آورد. علاوه‌بر این، تعامل سازنده با هنرمندان و اهالی فرهنگ نیز یکی دیگر از مواردی است که از وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت چهاردهم انتظار می‌رود.

به امید انتخاب وزیری شایسته، اهل فرهنگ و صاحب اندیشه برای تغییرات مثبت؛ وزیری با توان مدیریت تغییرات و ارائه ایده‌های نوآورانه و کاربردی، پویا و کارآ که ساختارهای فرهنگی کشور را در بلندمدت با تکیه بر منابع عظیم ایران عزیز به‌ویژه نسل جوانی که گنجینه‌ای ارزشمند است، بسازد.

سمیرا گمار