با گسترش شهرنشینی و به طبع آن افزایش خودروها در سطح معابر، تأمین پارکینگ به یکی از نیازی‌های شهری تبدیل شده است. شهر همدان نیز از این قاعده مستثنی نبوده و این روزها ترافیک و نبود پارکینگ به یک معضل تبدیل شده و در هسته مرکزی و معابری که ادارات دولتی در آن دایر هستند، تردد به‌سختی صورت می‌پذیرد.
تأسف‌بارتر اینکه در برخی ساعات مانند زمان مدارس، یا تعطیلی ادارات شاهد قفل شدن برخی معابر هستیم و با توجه به پارک خودروها در حاشیه خیابان‌ها این موضوع تشدید می‌شود.
در برخی موارد نیز شاهد آن هستیم که اتوبوس‌های درون‌شهری برای توقف در ایستگاه به‌دلیل پارک حاشیه‌ای در حوزه تعریف‌شده با مشکل مواجه هستند و حتی در برخی موارد مجال حرکت و تردد خودروهای خدمات‌رسان همچون آتش‌نشانی و آمبولانس هم نیست چراکه در پی تسخیر معابر خودروهای در حال تردد هم جایی نداشتند که کنار بروند تا آمبولانس و یا آتش‌نشانی حرکت کند، این در حالی است که معابر برای همه شهروندان بوده و نباید برخی افراد با پارک کردن در حاشیه، خیابان را برای خود اختصاصی قلمداد کرده و باعث افزایش ترافیک در بخش‌هایی از شهر ‌شوند.
البته طی چند سال اخیر داستان ترافیک شهر همدان موضوعی است که واکنش‌های زیادی را از سوی پلیس و مسئولان به همراه داشته و باعث نارضایتی مردمی شده. شورای اسلامی شهر همدان و شهرداری به‌عنوان متولیانی که باید در این حوزه اقدامی انجام دهند، مورد خطاب مردم بوده‌اند و درخواست همیشگی مردم رفع این ترافیک از معابر شهری بوده است.
بنابراین برای تسهیل این امر طرح‌های مختلفی از سوی شهرداری و مدیریت شهری در دستور کار است، از هوشمندسازی طرح ترافیک از طریق به‌کارگیری دوربین‌های ثبت تخلف گرفته تا اجرای طرح زوج و فرد؛ اما هنوز هم مسئله تسخیر برخی معابر توسط افراد، موضوعی است جدی؛ به نحوی که اگر از ساعت هفت صبح در خیابان بوعلی بالا حضور داشته باشید، خواهید دید که کل مسیر توسط کسبه و کارمندان ادارات و دوایر دولتی تسخیر شده و این سد معبر تا نیمه روز و تعطیلی ادارات ادامه دارد، این امر به‌گونه‌ای است که مجال برای پارک چند دقیقه‌ای سایر شهروندان فراهم نیست؛ البته چند سال پیش شاهد اجرای طرح پارک حاشیه‌ای با همکاری مدیریت شهری و سرمایه‌گذار بخش خصوصی در شهر بودیم که بنا به مشکلات مالی، در نیمه راه متوقف شد.
از چند سال پیش بازهم زمزمه اجرایی شدن این طرح به‌صورت هوشمند ازسوی شورانشینان و متولیان این حوزه در شهرداری به گوش می‌رسد، به نحوی که طبق آخرین گفت‌وگویی که با مهدی حیدری؛ رئیس کمیسیون عمرانی و حمل‌و‌نقل شورای اسلامی داشتیم عنوان کرد: قرارداد اجرای این طرح با پیمانکار منتخب در صحن شورا از چند ماه قبل به تصویب رسیده و در پی آن برای تأیید در کمیته انطباق به فرمانداری ارسال شد اما متأسفانه تا چندی پیش شاهد تأیید آن نبودیم و همین امر اجرای طرح را با وقفه مواجه کرده بود اما اخیراً با تأیید کمیته انطباق، برای نهایی شدن و به اجرا درآمدن طرح، تنها منتظر دریافت کد پلیس برای خودروهای دوربین‌دار هستیم.
بنابراین با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا درخصوص چگونگی کارآمدی این طرح با مصطفی مجردی؛ کارشناس ترافیک و محمدمهدی سروش؛ دانشیار معماری و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
این عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان با بیان اینکه بنده از سال 1375 برای ترافیک شهر همدان، طرح ارائه کردم گفت: مسلماً وقتی شهر توسعه پیدا کرده و به لحاظ جمعیت شاهد افزایش تمرکز در آن هستیم، یکی از معضلات پیش رو، مباحث ترافیکی است.
محمدمهدی سروش با تأکید بر اینکه در گذشته پهنه‌هایی از شهر بستری برای حرکت پیاده بود که در آن خودرو تردد نداشت اما امروزه بر اثر گسترش شهر و افزایش جمعیت، دیگر خبری از این پهنه‌ها نیست اذعان کرد: الگوبرداری از شهرهای دیگر همچون تهران، بدون فراهم کردن ساختارهای شهرسازی، معماری و طراحی درست و درواقع تهرانی‌شدن، همه این شهرها را با معضلات مبتلابه این شهر اعم از ترافیک درگیر کرده است.
وی با ابراز اینکه امروز با توجه به افزایش جمعیت و در پی آن فراهم نبودن زیرساخت‌های حمل‌و‌نقل عمومی بیشتر خیابان‌های شهر همدان به تسخیر خودروها درآمده، درواقع امروز به‌طور مداوم بخشی از معابر همچون بوعلی بالا به تسخیر چندین‌ساعته خودروی کارمندان ادارات و بانک‌های موجود در آن حوالی درآمده، عنوان کرد: باید گفت راهکار پیش رو، اجرای پارک حاشیه‌ای نیست بلکه باید از سال‌ها قبل شهرک اداری و شهرک سلامت برای شهر همدان به اجرا درمی‌آمد تا مطب پزشکان از این محل تخلیه و در آن شهرک مستقر می‌شدند اما متأسفانه در پی رخت بر بستن خِرد از مدیریت شهری، این رویکرد دنبال نشده است.
در ادامه کارشناس ترافیک با اشاره به تجربه موفق اجرای طرح پارک حاشیه‌ای در برخی از شهرهای ایران گفت: یکی از راه‌های مدیریت عرضه و تقاضا در عرصه ترافیک، دریافت هزینه است.
مصطفی مجردی با تأکید بر اینکه وقتی شما فضا را برای استفاده‌کننده به‌صورت آزاد در اختیار قرار داده و مدیریتی نباشد، باعث می‌شود که رفتار راننده‌ها و مخاطب به نحوی پیش برود که آزادانه از آن فضا بهره ببرند، تصریح کرد: قطعاً وقتی در معابر شاهد این مسئله باشیم کسی که به این فضای محدود شهری نیاز دارد، با محدودیت مواجه شود.
وی خاطرنشان‌کرد: از طرفی ساخت پارکینگ گرچه یکی از وظایف شهرداری است اما تأمین فضای پارک هزینه بسیار بالایی دارد؛ بنابراین مدیریت پارک حاشیه‌ای یکی از راه‌هایی است که هر دو موضوع را می‌تواند پوشش دهد؛ یعنی همزمان توقف خودروها در حاشیه معابر و هم معضل کمبود پارکینگ.
این کارشناس ترافیک، با بیان اینکه درواقع پارک حاشیه‌ای یکی از راهکارهای کوتاه‌مدت برای مدیریت پارک در حاشیه معابر و کنترل زمان توقف وسایل نقلیه است عنوان کرد: در اجرای این طرح به ازای بازه زمانی توقف وسیله نقلیه در شبکه معابر شهری، حق‌الزحمه دریافت شده و در طولانی‌مدت می‌توان از آن به‌عنوان منبعی برای پروژه‌های مرتبط با حوزه ترافیک و حتی ساخت پارکینگ‌های متمرکز بهره برد.
مجردی با ابراز اینکه طبق تجربه موفق اجرای این طرح در شهرها، شاهد آن بودیم که تا حد بسیار زیادی فضای تقاضا برای پارک حاشیه‌ای با مدیریت هوشمند پارک حاشیه‌ای ساماندهی شده، اذعان کرد: این طرح را می‌توان در تمام شبکه معابر شریانی شهرها به اجرا درآورد.
وی در پاسخ به این پرسش که معابر شهری همدان به‌ویژه در رینگ مرکزی و خیابان‌های منتهی به این معابر، به لحاظ قرار گرفتن در بافت با تنگنا مواجه‌اند، آیا اجرای پارک حاشیه‌ای در این مکان‌ها امکان‌پذیر بوده و نتیجه مطلوب را به‌دنبال خواهد داشت؟ اذعان کرد: طبق تجربه موجود در مشهد که هسته مرکزی آن شامل خیابان‌های اطراف حرم مطهر است، مدیریت ترافیک، پیچیدگی خاصی دارد، به طوری که ساختار شبکه معابر در نقطه‌ای از شهر درهم‌تنیده‌ بوده و منظم نیست؛ بنابراین این محورها تا جای ممکن باید پیاده‌محور باشد، ما نیز سعی کردیم در لبه رینگ مرکزی، پارکینگ‌های متمرکزی را ایجاد کنیم.
وی با تأکید بر اینکه این خطاست که تقاضای پارک را حذف کرده و برای آن جایی را پیش‌بینی نکنیم اذعان کرد: اگر تقاضای پارک داریم باید پاسخگویی لازم نیز صورت پذیرد و برای آن فضای لازم را ایجاد کنیم، از سوی دیگر ایجاد یک پارکینگ طبقاتی یا پارکینگ‌های متمرکز، هزینه سنگینی را بر مدیریت شهری تحمیل کرده و حتی در مواردی اجرای آن غیرممکن است.
این مهندس ترافیک ادامه داد: برای رسیدن به نتیجه مطلوب باید در قرارداد منعقدشده بین سرمایه‌گذار و مدیریت شهری عدالت برقرار شود؛ زیرا از یک طرف شهرداری به لحاظ ملاحظات اجتماعی امکان دریافت تعرفه بالا را منجر به کاهش رضایت‌مندی دانسته اما در مقابل صرفه اقتصادی داشتن کار نیز برای سرمایه‌گذار حائز اهمیت است؛ اگر امکان افزایش تعرفه وجود ندارد، می‌بایست در صورت توجیه اقتصادی نداشتن برای سرمایه‌گذار، امتیازات و تمهیدات دیگری پیش‌بینی کرد تا او به ادامه کار دلگرم شود.

طاهره ترابی مهوش