با این‌که رئیس‌جمهور، وزیر کشور و رئیس سازمان محیط‌زیست از عدم استفاده از مازوت در سه نیروگاه کشور خبر داده‌اند، اما حقیقت این است که از 16 نیروگاه ایران 14 نیروگاه از مازوت استفاده می‌کنند و اگر تصمیم درستی برای تأمین نیاز آن‌ها گرفته نشود، بالأجبار برای داشتن هوایی پاک بایدنیروگاه‌ها یکی پس ازدیگری از چرخه خارج شوند که این امرشدنی نیست.
طی روزهای اخیر و پس از تأکید رئیس‌جمهور، وزیر کشور و رئیس سازمان محیط‌زیست هم از ممنوعیت استفاده از سوخت مازوت در سه نیروگاه کشور به‌دلیل انتشار گوگرد بالا خبردادند. رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست با بیان این‌که در استان‌های البرز، مرکزی و اصفهان موضوع مازوت‌سوزی را بسیار داشتیم، گفت: «بررسی پایش ایستگاه‌های کیفی هوا نیز نشان می‌داد که در شهرهای اراک و شازندمیزان انتشارآلودگی ناشی ازگوگرد بالاست و بر این اساس آنجا تصمیم گرفتیم مازوت‌سوزی در این سه نیروگاه ممنوع شود.»
شینا انصاری با اشاره به این‌که در مورد نیروگاه نکا و سایر استان‌ها درباره این‌که منابع آلاینده چه سهمی دارند، تصمیم‌گیری خواهد شد، تصریح کرد: «در نیروگاه نکا باید بررسی شود که در طول سال چند روز از سوخت مازوت استفاده می‌کنند و درحال‌حاضر فعلا تصمیمی مبنی بر ممنوعیت گرفته نشده است.»
*هوای پاک آرزوست
چند سالی می‌شود که در هوای آلوده زیستن آن‌قدر عادی شده که دیگر هیچ‌کس از شنیدن برخی آمار و ارقام وحشتناک، حتی تعجب هم نمی‌کند. به‌عنوان‌مثال هوای پایتخت در سال 1402در مجموع فقط 10 روز پاک بود، 236 روز قابل‌قبول، 107 روز ناسالم برای گروه‌های حساس و 12روز در شرایط خیلی بحرانی قرار داشت.
ناگفته نماند این بازی آلاینده‌ها در تمام دنیا وجود دارد. به‌طوری‌که در سال2020 مجمع عمومی سازمان ملل متحد 7 سپتامبر را روز جهانی هوای پاک برای آسمان آبی اعلام کرد تا پیشرو تلاش‌های گسترده‌تر برای مقابله با این چالش بزرگ جهانی باشد؛ اما گویی این نام‌گذاری‌ها برای بسیاری از کشورها صرفا یک کار نمادین بوده و آنها بدون هیچ تغییری در عملکرد خود به کارشان ادامه می‌دهند. آلودگی هوا توانسته با گرفتن چهارمیلیون قربانی در طول سال و اثرات منفی که روی 99درصد جمعیت جهان می‌گذارد اکنون خودش را به‌عنوان یکی از عوامل بحران سلامت بشر و بسیاری از موجودات زنده دیگر مطرح کند.
چندی پیش بانک‌جهانی هم گزارشی از عوامل مرگ زودرس در دنیا ارائه کرد که براساس‌آن، آلودگی‌هوا در رتبه چهارم قرار داشت. آن‌طور که گزارش‌های داخلی نشان می‌دهند در ایران هم آلاینده‌ها و ریزگردها حدود 40میلیون نفر از جمعیت را در معرض درجاتی از آلودگی قرار می‌دهند و این موضوع با گرفتن قربانیان بیشتری در فصل پاییز و زمستان به یک بحران تبدیل شده است.
*از افشاگری تا پذیرفتن حقیقت
بیش از یک دهه است که آلاینده‌ها مهمانان ثابت هوای بیشتر مناطق ایران هستند. با این فرق که در تابستان‌ها به‌خاطر گرما، کمی بالاتر قرار می‌گیرند و در زمستان به‌دلیل وارونگی‌‌هوا در شش‌های شهروندان خانه می‌کنند. تا مدت‌ها مازوت‌سوزی از سمت مسئولان تکذیب و گفته می‌شد که در تهران و کلان‌شهرها از این سوخت استفاده نمی‌شود، اما قدمت بالای برخی نیروگاه‌های کشور و همچنین ضدونقیض‌گویی‌های مسئولان درباره استفاده یا عدم استفاده از مازوت، نشان می‌داد حتماً خبری هست.
اگر تا چند سال پیش، خبر استفاده نیروگاه‌ها و برخی صنایع از مازوت یک افشاگری به‌شمار می‌آمد، اما حالا شخص رئیس‌جمهور به همراه دیگر مسئولان کشوری، رسماً مهر تأیید بر این ادعا می‌زنند.
حدود دو سال پیش، نماینده مردم اراک در مورد مازوت‌سوزی اعلام کرده بود: وزیر نفت استفاده از سوخت مازوت را به‌جدیت دنبال می‌کند و توجهی به سلامت و محیط‌زیست ندارد. وزارت نفت دائم در حال مازوت‌سوزاندن است و برایشان تابستان و زمستان ندارد.
شاید اگر درآن روز این کار جرم محسوب می‌شد، امروز مجبور نبودیم برای جلوگیری از مازوت‌سوزی‌ها اول چراغ نیروگاه‌ها را خاموش کنیم و بعد از آن خودمان در تاریکی فرو برویم. نباید فراموش کنیم که مازوت‌سوزی رابطه مستقیمی با سلامت مردم و حقوق عامه دارد. زمستان سال گذشته و در بحبوحه درگیری شهرها با آلاینده‌ها، رئیس قوه قضائیه موکداً اعلام کرد: همین قضیه آلودگی هوا و احیانا استفاده از مازوت در برخی نیروگاه‌ها ازجمله مصادیق حقوق عامه محسوب می‌شود و به آن‌ها اعلام کرده‌ایم چنانچه ترک‌ فعل‌هایشان در این قضیه احراز شود، برخوردهای مقتضی با آن‌ها به‌عمل‌ خواهد‌ آمد.»
*نیروگاه‌هایی که مازوت‌سوز هستند
در دهه 90 گزارش‌ها نشان می‌داد به‌خاطر شرایط تحریمی، هرسال مصرف مازوت در کشور افزایش می‌یابد، تا جایی که سال گذشته اعلام شد از 16نیروگاه ایران 14نیروگاه مازوت مصرف می‌کنند. نیروگاه‌های ایرانشهر، منتظر قائم، شهید رجایی، رامین، شهید سلیمی، منتظری، سهند، تبریز، زرند، بندرعباس، توس، شهید مفتح، شازند و بیستون از نیروگاه‌هایی هستند که در صورت فعالیت، مازوت‌سوزی دارند.
هرچند مدیرعامل نیروگاه منتظر قائم نمی‌خواست حقیقت را بپذیرد و همچنان به پنهانکاری می‌پرداخت، گفته بود این نیروگاه قابلیت سوزاندن مازوت دارد اما تاکنون از این سوخت استفاده نکرده است. ادعایی که خلاف واقعیت بود، چون روز گذشته استاندار البرز اعلام کرد: برای تحقق مصوبه هیئت‌دولت کاهش آلودگی‌ هوا و با توجه به ناترازی گاز در کشور و افزایش مصرف آن درفصل زمستان، نیروگاه منتظر قائم که به‌ناچار در گذشته از مازوت استفاده می‌کرد، با توجه به دستور رئیس‌جمهور، تصمیم بر این شد تا از 21 آبان‌ماه مصرف مازوت در این نیروگاه متوقف شود و سوخت اصلی آن گاز باشد.»
مجتبی عبداللهی با بیان این‌که وزیر کشور نیز بر اهمیت این موضوع تأکید کرده و از استانداران خواسته‌اند تا برنامه‌ریزی‌های لازم را انجام دهند، ادامه داد: در تلاش هستیم تا گاز مورد نیاز نیروگاه را بدون کاهش سوخت بخش‌های دیگر استان تأمین کنیم واین موضوع نیازمندهمکاری و هماهنگی تمامی نهادهای مربوط است تا از بروز محدودیت برای شهرک‌های صنعتی و منازل جلوگیری شود.
دلیل بیزاری از مازوت این است که این سوخت گوگرد بالایی دارد و در احتراق علاوه ‌بر اکسیدهای گوگرد، سولفات‌ها، نیترات‌ها، ذرات معلق و دیگر گازهای سمی را منتشر می‌کند. حالا در بسیاری از نقاط کشور صدا و نوع تنفس شهروندان ثابت می‌کند هوا مشکل دارد. عوارض استفاده از مازوت درنیروگاه‌هایی که در کلان‌شهرها قرار دارند، در کودکان، سالمندان و بیماران قلبی اثرات فوری و بسیار واضح‌تر دارد. همچنین بیماران مبتلا به آسم و آن‌هایی که دچار مشکلات قلبی و عروقی هستند را به مدت طولانی درگیر و شدت دردهایشان را افزایش می‌دهد.
*سیداحمد هاشمی اشکا