سپهرغرب، گروه خانواده: تب مدگرایی این‌بار به حوزه کودک رسیده و فروشگاهی در مشهد سیسمونی‌های لاکچری را به خانواده‌های ایرانی می‌فروشد.

چندروز پیش یکی از دوستان آدرس یک طلافروشی در خیابان راهنمایی را به من داد که این طلافروشی با عنوان «گالری تخصصی طلا و جواهر کودک» مشغول به کار است؛ با توجه به اینکه سوژه جذابی به نظر آمد، تصمیم گرفتم سری به آن طلافروشی بزنم.

پشت ویترین مغازه انواع و اقسام وسایلی که می‌شد با آن‌ها عیار یک بچه را بالا بُرد، دیده می‌شد! از انگشتر و دستبند گرفته تا سنجاق‌ سینه و گردنبند که هرکدام در طرح‌ها و مدل‌های مختلف ارائه شده بود.

جلوی تمام این سرویس‌ها یک جعبه به‌شدت توی چشم بود که روی آن شیشه شیر، پستانک و تِل طلا خودنمایی می‌کرد.

برای اینکه از قیمت وسایل مذکور مطلع شوم، وارد مغازه شدم. فروشنده یک خانم بود و خیلی باحوصله به سؤالاتم جواب داد؛ پرسیدم حالا واقعاً این وسایل طلا هستند (با توجه به اینکه مدتی پیش یک گزارش هم در مورد فروش دونات، بستنی و نوشیدنی طلا در مشهد کار کرده بودم و در آن گزارش مشخص‌ شده بود که این دونات‌ها به اسم و به قیمت طلا فروخته می‌شوند؛ اما واقعاً طلا نیستند) که در جواب گفت: بله طلا هستند، اینجا مغازه طلافروشی است.

فروشنده ادامه داد: به‌طور کل ما یک گالری تخصصی طلا و جواهر کودک در مشهد هستیم.

پرسیدم دقیقاً چه چیزهایی برای کودکان می‌سازید؟ گفت: درحال حاضر علاوه‌بر انگشتر، دستبند، گردنبند، گوشواره و پلاک، شیشه شیر، پستانک، کِش مو، تاج، تِل سر، زنجیر پستانک، دستبند، نشان و زنجیر گردن پسرانه هم می‌سازیم.

از قیمت وسایل پرسیدم که در جواب بیان کرد: وسایل متفاوت و بسته به میزان کاری که روی آن‌ها صورت می‌گیرد، قیمت‌گذاری می‌شوند.

به‌طور مثال تِل 20 میلیون، کِش مو پنج میلیون، سنجاق ‌سینه حدود دو میلیون، پستانک دو میلیون و شیشه شیر هشت میلیون تومان و چنانچه سرویس انگشتر، گوشواره، دستبند و گردنبند هم بخواهید، قیمت‌ها از چهار میلیون تومان شروع می‌شود.

فروشنده ادامه داد: همچنین چنانچه یک سرویس کامل از موارد گفته‌شده را بخواهید، حدود 40 میلیون تومان باید به چشمتان ببینید!

وی بیان کرد: درحال حاضر تنها در مشهد شعبه داریم، اما چنانچه سفارش داشته باشیم، به تمامی نقاط ایران کالاها را ارسال و یا مطابق با آنچه مشتری تقاضا کند، سفارش می‌پذیریم.

موقع خروج از مغازه کارتشان را دادند و گفتند برای خرید این موارد احتیاج به سفارش نیست؛ هر زمان که بخواهید، موجودی داریم.

      سازمان صمت از تولید چنین مصنوعاتی حمایت نمی‌کند

معاون بازرگانی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی در این خصوص گفت: واحدهای صنفی که در رابطه با مصنوعات فعالیت دارند، اقدام به دریافت پروانه کسب تولید می‌کنند و در گرفتن این پروانه هیچ قیدی وجود ندارد که چه مصنوعی را تولید کنند و یا نکنند.

علی غفوری‌مقدم ضمن بیان این موضوع که تاکنون گزارش مستندی در این خصوص نداشتیم اما این مورد قابل بررسی است، ادامه داد: به‌عنوان سازمان صمت از تولید چنین اقلامی حمایت و پشتیبانی نمی‌کنیم، حتی چنانچه به‌لحاظ قانونی منعی برای تولید وجود نداشته باشد.

وی تولید این کالاها را عاملی در رواج مصرف‌گرایی و دامن زدن به عادت‌های نادرستی دانست که با هنجارهای اجتماعی ما همخوانی ندارد.

معاون بازرگانی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی تأکید کرد: چنانچه چنین موردی مستند باشد، پیگیری می‌کنیم که واحد تولیدی به‌جای پرداختن به این مورد که به‌جز ایجاد تجمل‌گرایی، مصرف‌گرایی و رقابت‌های غیر سازنده نتیجه دیگری ندارد، به تولید کالایی بپردازد که با فرهنگ کشور ما همخوانی داشته باشد.

      در ضوابط منعی برای تولید چنین کالایی نیست

غفوری‌مقدم بیان کرد: تصور نمی‌کنم در ضوابط منعی برای تولید چنین کالاهایی وجود داشته باشد، چنانچه بعد از پیگیری این منع وجود داشت، با آن‌ها برخورد می‌شود؛ اما چنانچه ممنوعیتی وجود نداشته باشد، باید به سمتی رفت که زمینه برای عدم تولید چنین کالاهایی فراهم و چنانچه لازم است، ممنوعیتی درنظر گرفته شود.

وی وجود استاندارد، رعایت نکات بهداشتی و مسائل شرعی را عاملی مؤثر در مسیر تولید یک محصول و گرفتن پروانه خواند و گفت: این مورد خاص نه نیاز به استاندارد اجباری و نه نیازی به مجوز بهداشتی دارد، اما به‌هرحال خلاف ارزش‌های اجتماعی ماست که باید به آن دامن زده نشود.

معاون بازرگانی سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی خاطرنشان کرد: به نظر می‌آید در این زمینه خلأ قانونی وجود دارد، اما برای اطمینان بیشتر باید بررسی شود.

      جامعه ایرانی در برخی الگوها یک جامعه مصرفی است

در ادامه یک جامعه‌شناس جامعه ایران را در برخی از الگوهای مصرف و نه در همه الگوها، یک جامعه مصرفی دانست و بیان کرد: به‌ویژه حوزه مصرف تظاهری، یکی از این الگوهاست؛ همچنین در حوزه مصرف انرژی، بالاترین مصرف جهان را داریم.

غلامرضا حسنی ادامه داد: البته این مصرف در تمامی اقشار یکسان نیستند و طبیعتاً دهک‌های پایین‌تر جامعه مصرف کمتری دارند.

وی تصریح کرد: در فرآیند جامعه‌پذیری، افراد الگوهای مصرف را به‌عنوان الگوهای نشان‌دهنده طبقه اجتماعی خود می‌بینند، بنابراین چنانچه مصرف تحت تأثیر جلوه‌های تبلیغاتی نمود یابد، افراد برای اینکه خودی نشان دهند، دست به انتخاب این نمادها می‌زنند.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به اینکه جلوه‌های مذکور را در مجالس بسیار ملاحظه می‌کنیم، افزود: حتی کار به جایی رسیده که در مجالس مذهبی هم این تظاهرها مشاهده می‌شود.

حسنی با تأکید بر اینکه دین اسلام مصرف‌گرایی را مذموم دانسته و بر مصرف معقول تأکید کرده است، خاطرنشان کرد: در الگوی اسلامی مصرف براساس نیاز افراد تعریف می‌شود.

این محقق مسائل اجتماعی فرهنگ‌سازی و در مرحله دوم تغییر در نظام تولید و بهینه کردن آن را مهم‌ترین عوامل ایجاد مصرف بهینه خواند و کاهش بیکاری و هزینه‌کرد مصرف بهینه در افزایش تولید را از نتایج مصرف بهینه برشمرد.

وی با بیان این موضوع که الگوی مصرف در نحوه تولید هم هست، گفت: از بین رفتن بیش از 30 درصدی محصولات کشاورزی از زمان کشت تا زمان برداشت هم یک اسراف است.

      به دنبال مُد رفتن جلوه‌ای از فرهنگ نمایشی

حسنی در ادامه سخنان خود دنبال مُد رفتن را جلوه‌ای از فرهنگ نمایشی خواند و بر نقش رسانه‌ها و نظام سرمایه‌داری که نفعش در سود و مصرف است، در تشدید این مُدگرایی تأکید کرد.

این جامعه‌شناس حاصل تمام این الگوهای بهینه را پس‌انداز بیشتر و به تبع آن ایجاد شرایط سرمایه‌گذاری، ایجاد فرصت‌های شغلی و ایجاد رفاه معقول برشمرد.

وی با بیان این موضوع که الگوهای مصرف بهینه یکی از راه‌های رسیدن به اقتصاد مقاومتی است، درخصوص تفاوت بین بدمصرفی و مصرف‌زدگی ابراز کرد: بدمصرفی همان اسراف که علت آن عدم آگاهی فرد است، به‌طور مثال تأکید بسیار داریم بر پُرخوری و پُرخوری را نشانه سلامتی می‌دانیم!

عضو هیئت‌علمی دانشگاه فردوسی مشهد استفاده از برندها و تجمل‌گرایی در مجالس را مصرف‌زدگی دانست و اظهار کرد: با توجه به اینکه جامعه ما تحت تأثیر فشارهای بین‌المللی است، باید الگوهای مصرف را به سمتی ببریم که این فشار را خنثی کنیم.

حسنی با بیان اینکه رفتن به این سمت یک همت همگانی می‌خواهد، گفت: رسانه، حوزه‌های علمیه، دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی و دیگر کانال‌های دارای نفوذ در اجتماع باید خود تبدیل به الگوهای ساده‌زیستی شوند، البته این امر به معنی ریاضت‌کشی نیست، بلکه به معنای همگرا کردن الگوی مصرفی با متوسط مصرف جهانی است.

وی در بخش دیگری از سخنان خود بر کنترل ثروت‌اندوزی اشاره کرد و متذکر شد: توزیع ثروت باید به‌گونه‌ای باشد که شکاف طبقاتی تشدید نشود، چراکه این امر کاهش اعتماد، همبستگی اجتماعی و افزایش شکاف اجتماعی را به دنبال دارد و درحالی است که آموزه‌های دینی ما ثروت‌اندوزی و فخرفروشی را طرد می‌کند.

این محقق شکاف اجتماعی را بسیار مضر دانست و تصریح کرد: زمانی که اصالت پول جایگزین می‌شود؛ همه می‌کوشند که پول بیشتری کسب کنند.

حسنی تأکید کرد: بنابراین تجمل و تظاهر یک بحث و اثرات آن بر اجتماع بحث دیگری است.

      اندازه نگهدار که اندازه نکوست

متأسفانه افزایش میل به تجمل و مصرف، میل به دیده شدن توسط افراد دیگر و به عبارتی این تغییر ارزش‌ها به معنای رشد نیازهای کاذب در انسان است و حال افراد برای اینکه بتوانند نیازهای کاذب مذکور را پاسخ بگویند، مجبور می‌شوند دست به هر اقدامی بزنند.

این سبک زندگی نه‌تنها تناسبی باارزش‌های عُرفی و دینی ما ندارد، بلکه در برخی موارد تخریب‌گر هم هست، چه بسیار مواردی را با چشم خود دیده و با گوش‌های خود شنیده‌ام که برای خرید به هر قیمت همین فلزهای طلایی‌رنگ، دعواهای خانوادگی و بدهی‌های بزرگ به‌وجود آمده است.

متأسفانه چندسالی است که تب تجمل‌گرایی گریبان خانواده‌های اصیل ایرانی را گرفته و شدت این تب به‌اندازه‌ای است که حتی افرادی که از تمکن مالی قابل قبولی برخوردار نیستند هم برای اینکه به‌اصطلاح هم‌رنگ جماعت شوند و چشم دیگران را کور کنند، به هر وسیله‌ای چنگ می‌زنند؛ غافل از اینکه چه زیبا در ضرب‌المثل‌های ایرانی آمده است که «هر آفتی را سببی است و سبب درویشی، اسراف».