سه ماهه نخست امسال و با توجه به اینکه بازار اجاره‌بها، تحت‌تأثیر قیمت مسکن است، در پی افزایش نرخ خرید و فروش مسکن، بازار اجاره مسکن نیز با افزایش مهارنشدنی روبه‌رو شد وباعث ایجاد مشکلات گسترده‌ای برای مستأجران شد.

این در حالی بود که به‌دلیل شیوع ویروس کرونا، بسیاری از خانواده‌ها امکان جابه‌جایی یا انتقال به مناطق ارزان‌تر یا حاشیه‌ای کلان‌شهرها را نداشتند. از همین رو بود که ستاد ملی مبارزه با کرونا برای کمک به مستأجران دو راه را پیش‌پای آن‌ها نهاد؛ یکی اعطای تسهیلات ودیعه مسکن و دیگری تعیین سقف اجاره‌بها.

* سرنوشت سیاست تعیین سقف برای اجاره‌بها

بررسی‌های میدانی نشان می‌دهد: تمهیداتی که دولت در زمینه تعیین سقف اجاره‌بها اندیشید، چندان با موفقیت روبه‌رو نشد؛ با توجه به اینکه در تهران، حداکثر سقف اجاره‌بها برای خانوارهایی که قرار به تمدید اجاره‌نامه آن‌ها بود، 25 درصد اعلام شد.

بسیاری از خانواده‌ها می‌گویند در عمل امکان اجرای این مصوبه وجود نداشت و شوراهای حل‌اختلاف نیز درخصوص موجران و مستأجرانی که مراجعه می‌کردند، با سردرگمی مواجه بوده و بعضاً اقدام به صدور احکامی با برداشت‌های سلیقه‌ای از مصوبه ستاد کرونا کردند، چراکه در مصوبه ستاد ملی کرونا، اگرچه سقف رقم اجاره‌بها در قراردادهای تمدیدی اجاره مسکن تعیین شده بود، اما تبصره‌ای درخصوص بدقول یا غیرمتعهد بودن مستأجران هم آمده که سبب می‌شود، برخی موجران از این تبصره سوءاستفاده کنند.

ازسوی دیگر گزارش بانک مرکزی از وضعیت بازار مسکن در مردادماه هم نشان می‌دهد که اجاره‌بها در شهر تهران به‌طور متوسط 27 درصد رشد داشته است. اتفاقی که اگرچه با رقم 25 درصد موردنظر ستاد ملی مبارزه با کرونا فاصله زیادی ندارد، اما به هر حال از آن به‌عنوان نوعی شکست در سیاست کنترل بازار اجاره مسکن از سوی دولت یاد می‌شود.

* مصوبه اعطای وام ودیعه مسکن

دومین سیاستی که دولت و وزارت راه‌وشهرسازی با کمک مصوبات ستاد ملی مبارزه با کرونا از آن بهره‌مند شد، طرح اعطای تسهیلات ودیعه مسکن بود که برای اجرا با مشکلات گسترده‌ای روبه‌رو شد. براساس اعلام رئیس‌جمهور، قرار بود از چهارم مردادماه با همکاری وزارت راه‌وشهرسازی و بانک مرکزی پرداخت این تسهیلات که در اواخر خردادماه تصویب شده و فرصت تیرماه امسال برای پرداخت این تسهیلات از دست رفت، به‌طور جدی آغاز شود.

* ارقام جدید وام ودیعه مسکن و روش‌های بازپرداخت آن

براساس مصوبه ستاد ملی مبارزه با کرونا، وام ودیعه مسکن در سه رقم؛ 50 میلیون برای تهران، 30 میلیون برای هفت کلان‌شهر و 15 میلیون تومان هم برای سایر شهرها اعطا می‌شود.

همچنین در تفاهمی که وزارت راه‌وشهرسازی و بانک مرکزی داشتند، این وام در سه قالب به متقاضیان اعطا می‌شود:

1. متقاضی می‌تواند اصل وام را در پایان سال به بانک بازگرداند و در طول یک‌سال، در هر ماه 542 هزار تومان برای وام 50 میلیونی، 325 هزار تومان برای وام 30 میلیونی و 162 هزار و 500 تومان برای وام 15 میلیون تومانی به‌عنوان نرخ سود آن به بانک بپردازد.

2. دریافت‌کننده تسهیلات 30 میلیون تومانی، می‌تواند اصل و سود وام را به بانک با نرخ سود 12 درصد در اقساط 36 ماهه به بانک برگرداند.

3. دارنده تسهیلات وام 50 میلیون تومانی ودیعه مسکن، می‌تواند در قالب اقساط پنج ساله (60 ماهه) با نرخ سود 12 درصد اصل و سود وام را به بانک بازپس دهد و این 50 میلیون تومان در پایان پنج سال برای مستأجر باقی می‌ماند.

* چرا زمان پرداخت وام ودیعه مسکن طولانی شد؟

با این حال مردادماه نیز با دست‌اندازهایی که شبکه بانکی پیش‌‍پای وزارت راه‌وشهرسازی و متقاضیان دریافت وام ودیعه مسکن قرار داد، این فرصت از دست رفت و پرداخت آن عملاً از شهریورماه آغاز شد.

براساس اعلام وزیر راه‌وشهرسازی، تا پایان ساعت اداری روز دوشنبه 17 شهریور، تنها چهار هزار نفر توانسته‌اند این تسهیلات را دریافت کنند. ازسوی دیگر بانک مرکزی اواخر روز دوشنبه از تسریع در اعطای این تسهیلات خبر داد.

به‌نظر می‌رسد مهم‌ترین گشایش قرار گرفته در مقابل مستأجران متقاضی دریافت تسهیلات ودیعه مسکن، تغییر زمان امضای قراردادهای اجاره مسکن مشمول این تسهیلات است.

*گشایش وزارت راه درخصوص وام ودیعه

« به اجاره‌نامه‌های 01/‌01/‌99‬ به بعد وام ودیعه داده می‌شود.»

محمود محمودزاده؛ معاون مسکن و ساختمان وزارت راه‌وشهرسازی پیش‌ازاین از تفاهم وزارت راه‌وشهرسازی و بانک مرکزی برای اعطای تسهیلات ودیعه مسکن به دارندگان قراردادهای اجاره مسکن از چهارم مرداد امسال به بعد خبر داده بود.

اما پروانه اصلانی؛ مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی و اقتصاد مسکن وزارت راه‌وشهرسازی دوشنبه‌شب اعلام کرد: فقط کلیه قراردادهای اجاره‌مسکن صادره از یکم فروردین 99 به بعد، مشمول دریافت وام ودیعه مسکن می‌شوند. اتفاقی که می‌تواند گشایش بزرگی برای متقاضیان دریافت این تسهیلات باشد.

*تعداد ضامن‌ها، چک و سفته‌های وام ودیعه مسکن

اصلانی همچنین درخصوص وثایق و ضمانت‌های بانکی وام ودیعه مسکن اعلام کرد: برای وام‌های 15 و 30 میلیون تومانی بدون‌ضامن و صرفاً با چک و سفته و برای وام 50 میلیون تومانی یک‌نفر ضامن دارای چک نیاز است، ولی نیازی به استعلام چک برگشتی برای ضامن نبوده و اگر بانکی این کار را انجام دهد، تخلف کرده است. همچنین آن‌دسته از مشمولانی که تحت‌پوشش نهادهای حمایتی مانند کمیته امداد و بهزیستی هستند، نیازی به ارائه ضامن ندارند.