سپهرغرب، گروه شهر: خیابان‌های یک شهر محل اصلی عبور و مرور دوچرخه‌سواران، عابران پیاده و وسایل حمل و نقل است. هر فرد به هر طریقی، روزانه زمان زیادی را در این مکان‌ها طی می‌کند و تردد در داخل شهر بدون عبور از خیابان‌ها امکان‌پذیر نیست. بنابراین نحوه طراحی آن‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

اخیراً معماران و برنامه‌ریزان ذهن خود را بر طراحی خیابان‌ها، بیش از سایر مکان‌های عمومی شهرها متمرکز کرده‌اند چرا که بیشترین تردد شهروندان از طریق خیابان‌ها صورت می‌گیرد. ایمنی، زیبایی و طراحی خیابان‌ها برای تمام گروه‌های سنی یک شهر با توانایی‌های مختلف مالی و جسمی بسیار حائز اهمیت است تا همگان بتوانند به طور برابر از این مکان‌های عمومی مهم بهره ببرند.

چنانچه یک خیابان با دقت تمام برای تردد خودروها طراحی شود اما نیاز عابران پیاده در آن مورد توجه قرار نگیرد، آنگاه تنها نیاز رانندگان برآورده می‌شود و مردم دیگر کمترین سهم را از آن خیابان‌ها خواهند داشت. از سوی دیگر عبور و مرور بیشتر خودروها و تردد کمتر دوچرخه‌سواران و عابران پیاده تبعات زیادی برای شهر و شهروندان دارد. پس بهتر است خیابان‌ها به گونه‌ای طراحی شود که وسایل حمل و نقل موتوری کمترین سهم را از آن‌ها به خود اختصاص دهند و عابران و دوچرخه‌سواران در این مکان‌های عمومی مهم پویایی بیشتری داشته باشند. اما خیابان‌های دوستدار مردم چه ویژگی‌هایی می‌تواند داشته باشد؟

 سیستم‌های روشنایی

خیابان‌های مردم محور باید از سیستم‌های روشنایی شهری بسیار با کیفیتی برخوردار باشد تا امنیت عبور و مرور ساکنان یک شهر را در هنگام تاریکی تضمین کند. در خیابان‌هایی با سیستم روشنایی نامناسب، مردم پس از تاریک شدن هوا به ندرت از آنجا عبور می‌کنند چرا که چنین مکان‌هایی حس امنیت را از آنان سلب می‌کند. بنابراین، برنامه‌ریزان شهری، حین طراحی خیابان‌های دوستدار مردم باید این نکته را به دقت مورد توجه قرار دهند تا مکان‌هایی ایجاد کنند که در هر ساعتی از شبانه‌روز مردم را از امکان داشتن تردد ایمن مطمئن کنند.

 رونق اقتصاد محلی

اگر خیابان‌ها برای مردم و متناسب با نیازهای آنان طراحی شود آنگاه نه تنها زمینه تفریح و سرگرمی شهروندان را فراهم می‌آورد بلکه رونق اقتصاد محلی را در پی خواهد داشت. در واقع، مردم در خیابان‌های عابرمحور بیشتر به بازدید از فروشگاه‌ها و مراکز تجاری گرایش پیدا می‌کنند تا اینکه بخواهند زمانی طولانی را صرف پیدا کردن محل پارک خودرو و سپس رساندن خود به چنین مراکزی بکنند. علاوه بر این در خیابان‌های مخصوص پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری صمیمیت بین شهروندان بیشتر است و اغلب مردم به صورت گروهی در این مکان‌ها تردد می‌کنند که همین امر بیشتر آن‌ها را به سمت کافه‌ها، رستوران‌ها و فروشگاه‌ها جذب خواهد کرد.

 هویت محلی

فضاهای عمومی باید برای کسب و کارهایی کوچک، متناسب با هر منطقه طراحی شود تا نیازهای مردم آن محله را برطرف کند. اگرچه وجود سوپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ در یک منطقه در رشد اقتصادی یک محله نقش مهمی ایفا می‌کند با این حال، بزرگی چنین مکان‌هایی ممکن است فراتر از اندازه یک منطقه و نیازهای مردم آن باشد. در عوض، وجود کسب و کارهای کوچک در مناطق مختلف یک شهر می‌تواند اثرات مثبت درازمدتی از خود بر رونق اقتصادی آن شهر بر جای بگذارد و بیشتر از مالکان فروشگاه‌های زنجیره‌ای جلب رضایت ساکنان محله را در پی داشته باشد. بنابراین در هنگام طراحی شهری، توجه به هویت یک منطقه، پویایی اجتماعی و ویژگی‌های فرهنگی آن برای ایجاد پیوندی عمیق بین ساکنان و منطقه از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

 خیابان‌های کامل

این روزها در سراسر جهان، جنبشی به نام "خیابان‌های کامل" در میان اکثر برنامه‌ریزان شهری شکل گرفته است. در خیابان‌های کامل، تمام مردم نظیر دوچرخه‌سواران، عابران پیاده، رانندگان خودروهای شخصی و عمومی و همچنین افراد دارای معلولیت جسمی به طور برابر و با امنیت کامل از این مکان‌های عمومی بهره‌مند می‌شوند. در چنین خیابان‌هایی، پیاده‌روها، زیرساخت‌های دوچرخه‌سواری، مبلمان خیابانی و علائم رانندگی به خوبی تمام طراحی می‌شود تا تردد را برای تمام گروه‌های مردمی خوشایند و ایمن کند.

 فضاهای سبز

وجود پوشش‌های سبز گیاهی در خیابان‌ها نه تنها در پاکسازی هوا از آلودگی‌ها و کاهش اثرات جزایر گرمایی نقش مهمی ایفا می‌کند، بلکه از طریق زیبایی خاصی که به این مکان‌های عمومی می‌بخشد، باعث جذب بیشتر مردم به حضور در آن‌ها می‌شود. شهروندان در خیابان‌هایی با درختان و پارکلت‌های سبز بیشتر به انجام فعالیت‌های جسمی گرایش پیدا می‌کنند و همین امر، در ارتقای سلامت ساکنان منطقه مؤثر است. علاوه بر این، وجود فضاهای سبز در خیابان‌ها یا مناطق یک شهر در پایین آوردن سطح استرس مردم نقش مهمی ایفا می‌کند و تامین سلامت و آسایش روحی آنان را در پی خواهد داشت. مهم‌تر از همه اینکه وجود درختان و گیاهان در یک خیابان در پیشگیری از جمع شدن آب باران و وقوع سیل، نقش مهمی ایفا می‌کند.

 مشارکت اجتماعی

سهیم کردن ساکنان یک منطقه در برنامه‌ریزی، طراحی و مدیریت مکان‌های عمومی برای حفظ کیفیت چنین فضاهایی بسیار حائز اهمیت است. فضاهای عمومی در یک منطقه می‌تواند کاربردهای متفاوتی داشته باشد و هر یک، نیازهای خاصی از ساکنان را برآورده کند. برنامه‌ریزان شهری می‌توانند از طریق مشارکت مردم در طراحی مکان‌های عمومی، از نیازهای مختلف ساکنان هر منطقه باخبر شوند و هر مکان را مطابق با خواسته‌های آنان طراحی کنند. این کار نه تنها زیست‌پذیری منطقه را افزایش می‌دهد، بلکه ساکنان را به حفظ منطقه خود و ایجاد امنیت بیشتر سوق خواهد داد.