سپهرغرب، گروه سلامت: ترس کودکان موجب ایجاد اختلالات فکری و اضطراب در آن‌ها می‌شود و والدین باید با رفتارهای مناسب از ایجاد ترس در کودک خود جلوگیری کنند.

ترس واکنشی عاطفی، هیجانی و فیزیکی است که هر فردی هنگام روبرو شدن با خطر واقعی، از خود بروز می‌دهد و احساس امنیت خود را از دست می‌دهد. این واکنش از بدو تولد دیده می‌شود و پرهیز از خطر برای کودک زمانی که خیلی شدید نباشد بسیار مفید است.

کودکان هنگام مواجهه با ترس مضطرب می‌شوند، پس بهتر است چگونه کنار آمدن با این عواطف را به آنها بیاموزید تا در آینده بهتر بتوانند با چنین احساساتی مواجه شوند.

 علل ایجاد ترس در کودکان

از علت‌های مهم ایجاد ترس در کودکان مشکلاتی مانند اضطراب، ترس از حیوانات، تاریکی،افراد غریبه و ترس از تنهایی باشد و ترس‌های شدید در کودکان سلامت جسمی و فکری آن‌ها را تهدید می‌کند و در صورت عدم درمان این ترس‌ها سبب بروز اختلال‌های جسمی، فکری و تربیتی در کودک می‌شود به‌طوری‌که دیگر نمی‌تواند از فرصت‌ها و توانایی‌های خود استفاده کند. برای درمان و کاهش میزان ترس در کودکان بهتر است نشانه‌های ترس، علل ایجادکننده و منشاء آن را شناسایی کنید.

 ریشه ترس کودکان

منشاء ترس معقول یا نامعقول کودک را باید در تجارب او جستجو نمود چرا‌که اغلب ترس‌های کودک از مراحل رشد تاثیر می‌پذیرد یعنی والدین الگوهای ویژه‌ای از ترس را به کودکان خود آموزش و منتقل می‌کنند (والدین ترسو، کودک ترسو)، ترس کودک از مراکز بهداشتی و فرآیند درمان، تهدید کردن کودک برای برقراری نظم و انضباط در خانه (باید قرصت را بخوری وگرنه می‌میری یا اگر غذا نخوری، می‌گم دکتر آمپولت بزنه و...) اشاره کرد.

 علت ترس کودکان

عوامل ایجاد ترس در کودکان می‌تواند رشد ناکافی عاطفی و مغزی بچه،داشتن والدین بیش از حد حمایت‌کننده، محافظه کار و محتاط، سخت‌گیر بودن والدین و اعمال تنبیه‌های شدید، نداشتن برنامه‌ریزی قبلی و آماده کردن کودک بیمار برای انجام فرآیند درمان،مواجهه با افراد بیگانه، اشیای جدید، صداهای غیرعادی ناگهانی و بلند، موقعیت‌ها و مکان‌های ناآشنا و... باشد.

 نقش ترس در آینده کودک

هر علتی ممکن است سبب ترس دائمی کودک شود و این ترس بر جسم و روان او اثر نامطلوب و مضر گذاشته و سبب غمگینی وی شود به‌طوری‌که کودک علائمی مانند گوشه‌گیری، خجول، فاقد قدرت تصمیم گیری و وابستگی به سایرین را از خود بروز دهد.

در آینده نیز این کودکان نمی ‌توانند پست‌های حساس شغلی داشته باشند چرا‌که از آن ترس دارند و علائمی مانند فرار از موقعیت ترس‌آور، چنگ زدن بدن، جیغ کشیدن را از خود نشان می‌دهند.

مسعود نویدی مقدم روانشناس اظهار کرد: ترس ذاتی و نوعی کهن الگو می‌تواند باشد که در ناخودآگاه جمعی بشر اشباع شده و از گذشتگانمان به طریق ژنتیک و اکتساب محیطی در کنار هم قرار گرفته‌اند و در نهایت ما حاصل یک ترکیب از این دو موضوع هستیم.

وی افزود: پدر و مادری که فرزندی را به دنیا می‌آورند، ژنتیکی را برای آن به میراث گذاشته که اگر خودشان در مواقع مختلف از ترس بالقوه‌ای برخوردار باشند نمی‌توان انتظار آرامش در کودک را داشته باشیم. این امر مهم است که والدین با تسلط، آرامش را بر رفتار خود حاکم کنند چرا‌که این رفتار می‌تواند به کودک انتقال پیدا کند.

این روانشناس با اشاره به ترس در نوزادان، بیان کرد: این ترس‌ها معمولا در موقعیت‌های ناآشنا مانند: حضور غریبه‌ها در کنار کودک، اضطراب‌های جدایی از والدین، صداهای بلند، حرکات ناگهانی، تغییر در چیدمان وسایل خانه و... به وجود می‌آید که عدم توجه به این ترس‌ها سبب می‌شود در بزرگسالی نیز شاهد هراس‌های شدید باشیم که افراد ممانعت می‌کنند از انتخاب‌های درست به جهت اینکه این ترس‌ها از دوره کودکی با وی همراه بوده است.

نویدی مقدم تصریح کرد: ترس در دوره‌ پیش‌دبستانی را می‌توان از تاریکی، صداهای شبانه، اینکه بزرگترها یک نقاب روی صورت گذاشته و با کودک بازی کنند، گفتن قصه ترسناک از ارواح یا حیوانات وحشی و... دانست، همچنین ترس دوره دبستان را می‌توان به تنها ماندن در خانه، داشتن معلم یا والدین خشن، آمپول، مرگ، صدمات جسمی و... دسته‌بندی کرد که این ترس‌ها می‌تواند تا دوره نوجوانی نیز توسعه پیدا کند.

وی مقوله ارتباط چشمی را مهم دانست و بیان کرد: والدینی که نمی‌توانند ارتباط چشمی درستی با فرزند خود برقرار کنند متعاقبا این ترس را در کودک توسعه داده و چه بسا خود والدین با افکار فاجعه‌آمیز یا افکاری که یک ترس کوچک را بزرگ می‌کند این هراس را در کودک به وجود می‌آورند.

این روانشناس خاطرنشان کرد: زمانی که کودک می‌ترسد بهتر است، دست‌مان را در دوطرف بازوهای آن قرار دهیم، در چشمانش نگاه کنیم و بگویم ما هستیم، نگران نباش. بنابراین حتی اگر خودمان هم کمی ترسیدیم بهتر است اندکی آن را نشان دهیم.

وی با اشاره به راهکارهای مقابله‌ای ترس در کودکان، افزود: مسائلی که کودک آن را تجربه نکرده ممکن است میزانی ترس در آن ایجاد کند اما با نقاشی کشیدن از طریق تداعی آزاد بتواند احساسات و هیجانات خود را تخلیه کند همچنین عروسک بازی، اجرای نقش، قصه درمانی، روایت درمانی، می‌تواند موثر باشد.

نویدی‌مقدم گفت: آدم‌های بدون ترس افرادی خطرناک هستند. 

این امر مهم است که هر انسانی به میزان لازم ترس را احساس کند چرا‌که سبب می‌شود موتوری متحرک برای جلو رفتن و پرهیز از یک سری رفتارهای مخاطره‌آمیز باشد اما اگر مجموع این مسائل در کنار هم به خوبی تعریف نشود می‌تواند با اختلالات اضطرابی یا اختلالی که حاصل تعامل، تعارض یا احساس عمل شود یعنی یک تعارض ناخوشایند تبدیل به واکنش بد شود، را به وجود آورد.