سپهرغرب، گروه اندیشه: یکی از کتب بسیار مظلوم، کتاب مقدس و مبارک صحیفه سجادیه است، حتی نگاه اجمالی به فهرست دعاهای موجود در این کتاب شریف، خالی از لطف و بهره نیست تا این‌که انسان در یاد داشته باشد در این کتاب چه دعاهایی موجود است که در هر مناسبتی به آن سری بزند، مثل دعا در هنگام ختم قرآن، دعای روز عید فطر و قربان، دعای روز عرفه و غیره.

متأسفانه مسلمانان به‌طور عموم و شیعیان نیز به‌طور خصوص آشنایی چندانی با این کتاب ندارند گرچه عده‌ای با قرآن به‌طور نسبی آشنایی دارند و همچنین با کتاب شریف نهج‌البلاغه، اما هنوز صحیفه سجادیه این زبور آل محمد علیهم‌السلام جایگاه اصلی خود را در بین مسلمانان و بلکه در بین شیعه پیدا نکرده است که این امر درخور توجه و مایه تأسف است!

کتاب نهج‌البلاغه در دنیای اهل تسنن نیز شناخته شده است و همان‌طور که می‌دانیم دو شرح از شروح معروف این کتاب از اهل تسنن است: شرح ابن ابی‌الحدید و شرح محمد عبده؛ اما بسیاری از اهل تسنن و حتی علمای آن‌ها از وجود چنین کتابی در دست شیعه مطلع نیستند تا جایی که وقتی حضرت آیه‌الله بروجردی یک صحیفه را به مفتی‌الأزهر مصر هدیه کرد او از این‌که تا به آن موقع از وجود این کتاب بی‌اطلاع بوده است اظهار تأسف نمود!

آیا این نیز مایه تأسف نیست که در خانه شیعیان در کنار قرآن و مفاتیح، کتاب شریف نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه موجود نباشد یا اگر موجود باشد یک‌بار هم به آن سر نزده باشیم!

حال برای این‌که بی‌بهره نمانیم به شرح چند فراز که البته به نظر قاصر نگارنده درخور توجه بیشتری است می‌پردازیم تا بلکه از این خرمن خوشه‌ای و از این یم به نَمی دست یابیم.

یکی از ادعیه صحیفه که جنبه آموزشی و تربیتی نیز دارد دعا در حق والدین است که امروزه برای جوانان بسیار مهم است چراکه متأسفانه در اثر گسترش فرهنگ پلید غربی احترامات و آدابی که بین فرزندان و والدین باید باشد ضعیف و کمرنگ شده است!

زیباترین شیوه ستایش

«وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ بِکلِّ مَا حَمِدَهُ بِهِ أَدْنَی مَلَائِکتِهِ إِلَیهِ وَ أَکرَمُ خَلِیقَتِهِ عَلَیهِ وَ أَرْضَی حَامِدِیهِ لَدَیهِ، حَمْداً یفْضُلُ سَائِرَ الْحَمْدِ کفَضْلِ رَبِّنَا عَلَی جَمِیعِ خَلْقِهِ... حَمْداً لَا مُنْتَهَی لِحَدِّهِ،... حَمْداً یکونُ وُصْلَةً إِلَی طَاعَتِهِ وَ عَفْوِهِ،» (1):

ستایش مخصوص خداست به اندازه ستایش نزدیک‌ترین فرشتگانش به‌سوی او و به اندازه حمد با کرامت‌ترین مخلوقاتش در نزدش و به قدر حمد مورد پسندترین حمدکنندگانش در حضور او، حمدی که برتریش بر سائر حمدها مانند برتری خدا بر جمیع مخلوقاتش باشد، حمدی که بی‌نهایت باشد، حمدی که ما را به اطاعت و بخشش او بکشاند!

« وَ الْحَمْدُ لِلّهِ الّذِی لَوْ حَبَسَ عَنْ عِبَادِهِ مَعْرِفَةَ حَمْدِهِ... خَرَجُوا مِنْ حُدُودِ الانْسَانِیَّةِ إلَى حَدِّ الْبَهِیمِیَّةِ» (2):

ستایش مخصوص خداوند است حتی در این زمینه که حمد و ستایش را به انسان آموخت و اگر حمد بر نعمت‌ها را به بندگان نمی‌آموخت از مرز انسانیت خارج و داخل در مرز حیوانیت می‌بودند و دیگر با چهارپایان فرقی نمی‌داشتند!

واقعاً اگر از امام سجاد علیه‌السلام حمد خدا را به شیوه ایشان نمی‌شناختیم چه کسی این حمد زیبا را با این بلاغت به ما می‌آموخت؟! کیست که مانند معصوم بالاترین حمد ممکن را در یک جمله به این موجزی و اختصار بیان کند حقا که اعجاز است:

« الْحَمْدُ لِلّهِ بِجَمِیعِ مَحامِدِهِ کُلِّها، عَلَى جَمِیعِ نِعَمِهِ کُلِّها »

ستایش مخصوص خداست آن‌هم با جمیع ستایش‌های ممکن در حق او بر تک‌تک نعمت‌هایش! (3).

اما بسیاری از اهل تسنن و حتی علمای آن‌ها از وجود چنین کتابی در دست شیعه مطلع نیستند تا جایی که وقتی حضرت آیة الله بروجردی یک صحیفه را به مفتی الأزهر مصر هدیه کرد او از این‌که تا به آن موقع از وجود این کتاب بی‌اطلاع بوده است اظهار تأسف نمود!

دعا برای احترامی فراموش‌شده

یکی از ادعیه صحیفه که جنبه آموزشی و تربیتی نیز دارد دعا در حق والدین است که امروزه برای جوانان بسیار مهم است چراکه متأسفانه در اثر گسترش فرهنگ پلید غربی احترامات و آدابی که بین فرزندان و والدین باید باشد ضعیف و کمرنگ شده است!

«... خدایا به من الهام نما که چه وظیفه‌ای در مقابل پدر و مادرم دارم... خدایا من را به‌گونه‌ای قرار ده که نسبت به پدر و مادرم وقار و هیبتی در دل داشته باشم مانند وقار و هیبتی که انسان‌ها در مقابل سلطان قهار دارند!... نیکی به پدر و مادر را از خواب شیرین و نوشیدن شربت گوارا در هنگام تشنگی در نظرم زیباتر و گواراتر جلوه بده! تا اینکه خواسته آن‌ها را بر خواسته خود و رضایت آن‌ها را بر رضایت خود مقدم بدارم!... خدایا آن‌ها را بعد از نماز هنگام دعا از یاد من مبر بلکه یاد آن‌ها را در هرلحظه از شب و روز در دلم زنده بدار!» (4).

آری عامل‌ترین مردم به این فرمایشات و ادعیه خود حضرت بودند چراکه در روایتی وارد شده که آن حضرت هیچ‌گاه با مادر خود بر سر یک سفره نمی‌نشستند تا مبادا دستشان به‌سوی غذایی رود که مادرشان آن لقمه را قصد داشتند که بردارند حتی تا این اندازه احترام والدین را رعایت می‌کردند!

پی‌نوشت:

1و2- دعای اول صحیفه سجادیه.

3- اقبال ج1 ص138.

4- دعای 24 صحیفه.

حمید حاج علی مدرس حوزه علمیه