یکی از معضلاتی که امروزه اکثر شهرهای دارای اراضی کشاورزی حاصلخیز با آن روبرو هستند، رواج کاشت محصولات آب‌دوست در بحران کم‌آبی است که استمرار این رویه از سوی کشاورزان در شرایط کم‌آبی می‌تواند دشت‌های حاصلخیز را با بحران جدی مواجه کند.

درحالی که هرسال الگوی کشت از سوی سازمان جهاد کشاورزی برای انواع محصولات ارائه می‌شود، اما کشاورزان بی‌توجه به این موضوع بازهم اقدام به کاشت بیش از حد مجاز محصولات آب‌دوست می‌کنند.

شهرستان سلسله نیز از این رویه مستثنا نبوده و رواج کاشت محصولات آب‌دوست به‌خصوص محصول سیب زمینی و برنج در سال‌های اخیر توسط کشاورزان بومی و غیر بومی در این دشت حاصلخیز می‌تواند سال‌های آتی مشکلات جدی کمبود آب ایجاد کند.

گرچه بارها جلسه مشترک شورای حفاظت از منابع آب شهرستان‌های سلسله و دلفان با حضور فرمانداران، نماینده مردم در مجلس شورای اسلامی، دستگاه قضا و مدیران امور آب و جهاد کشاورزی تشکیل و بر جلوگیری از کشت محصولات آب‌دوست تأکید شده است، اما بازهم کشاورزان بدون توجه به الگوی مشخص‌شده از سوی سازمان جهاد کشاورزی، اقدام به کشت محصولاتی چون برنج و سیب زمینی می‌کنند.

روزگاری در دشت حاصلخیز و سرسبز الشتر به‌جز محصولات استراتژیک کاشت نمی‌شد، اما از وقتی که پای کشاورزان غیر بومی به این شهرستان باز شد، الگوی کشت تغییر کرده و به سمت محصولات برنج و سیب زمینی رواج یافته است.

   بهره‌برداران از عواقب اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی برداشت بی‌رویه آب آگاه شوند

مدیر امور آب شهرستان سلسله دراین‌باره اظهار کرد: تشکیل کارگروه‌های زیرمجموعه شورای حفاظت منابع آب نقش مهمی در این راستا دارد که با توجه به مشارکت کشاورزان در این زمینه و با ورود بخش خصوصی و انجام کارهای تحقیقاتی و کاربردی، می‌توان اقدامات مفیدی انجام داد.

«ذبیح جودکی» با اشاره به اهمیت مصرف منابع آب در توسعه شهرستان سلسله، افزود: تلاش می‌شود با گرفتن تصمیماتی در راستای مصرف بهینه و آگاه‌سازی بهره‌برداران درخصوص تبعات اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی کشت محصولات آب‌دوست، گام اساسی در راستای جلوگیری از رواج کاشت محصولات آب‌بر برداریم.

وی با اشاره به برنامه‌های پیش رو جهت جلوگیری از کاشت محصولات آب‌دوست در شهرستان، تصریح کرد: نصب کنتور هوشمند برای چاه‌های کشاورزی، تجدید نظر در تعرفه ریالی آب‌بهای محصولات آب‌دوست، کنترل تمدید پروانه‌های بهره‌برداری چاه‌های کشاورزی و هماهنگی با امور برق شهرستان از برنامه‌هایی است که در این راستا در شهرستان اجرا خواهد شد.

وی گفت: اطلاع‌رسانی و آگاه‌سازی بهره‌برداران تعاونی‌های آب‌بران درخصوص کاشت محصولات آب‌دوست به‌خصوص سیب زمینی و برنج و اثرات نامطلوب آن بر آب و خاک منطقه نیز در این راستا بسیار مهم و تأثیرگذار بوده که در دستور کار قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه تاکنون 22 حلقه چاه کشاورزی در این شهرستان به‌علت نقض مکرر قانون ازجمله عدم رعایت الگوی کشت قطع برق و پلمب شده‌اند، افزود: مالکان این چاه‌ها به‌دلیل کشت محصولات آب‌دوست، اضافه‌برداشت، نصب نکردن کنتور هوشمند و تمدید نکردن پروانه برداشت، اعمال قانون شده‌اند.

جودکی با اشاره به همکاری اداره منابع آب و شرکت توزیع برق جهت قطع برق و پلمب این چاه‌ها، ادامه داد: مالکان این چاه‌ها حدود سه هفته گذشته متعهد به نصب کنتور هوشمند یا کشت نکردن محصولات آب‌دوست شده بودند، اما هیچ‌کدام طی این مدت نسبت به تعهد خود عمل نکردند که اداره منابع آب پس از سپری شدن فرصت قانونی با کسب دستور از مقام قضائی نسبت به قطع برق و پلمب چاه‌های فوق اقدام کرد.

وی عنوان کرد: براساس مصوبات شورای حفاظت از منابع آب استان، نصب کنتور حجمی هوشمند برای تمامی چاه‌های کشاورزی و صنعتی الزامی است.

این مقام مسئول گفت: 433 حلقه چاه کشاورزی و صنعتی در شهرستان سلسله مجوز دارند که 110 حلقه از آن‌ها صنعتی و مابقی کشاورزی هستند که تنها 12 حلقه تاکنون برای نصب کنتور هوشمند اقدام کرده‌اند.

رئیس جهاد کشاورزی سلسله نیز با بیان اینکه افزایش تولید بابرنامه و منطقی مدنظر این سازمان است، عنوان کرد: سالانه الگوی کاشت انواع محصولات توسط جهاد کشاورزی به تمامی مراکز ابلاغ می‌شود.

مسعود غلامی با اشاره به رواج یافتن کاشت محصولات آب‌دوست ازجمله سیب زمینی و برنج در دشت فیروزآباد و الشتر و بحران سوء مصرف انواع کودهای شیمیایی به‌‌ویژه کودهای ازته در این دشت، ابراز کرد: مصرف بیش از حد کودهای شیمیایی اثرات مخربی از قبیل سفت شدن، افزایش شوری خاک و اُفت کیفیت محصولات را به همراه دارد و منجر به کاهش منابع آبی شهرستان نیز خواهد شد.

غلامی با اشاره به اینکه امسال 414 هکتار سیب زمینی در شهرستان کشت شده است، افزود: این درحالی است که سال گذشته یک‌هزار و537 هکتار سطح زیر کشت سیب زمینی در شهرستان بود، بنابراین آمارها نشان می‌دهد که اقدامات بازدارنده و آگاهی‌بخش به کشاورزان در مورد محصولات آب‌دوست مؤثر بوده است.

وی همچنین با اشاره به سطح زیر کشت برنج در شهرستان، اذعان کرد: سال گذشته 117 هکتار برنج در شهرستان کشت و امسال این رقم به 172 هکتار افزایش یافته که البته در مقایسه با سایر کشت‌ها رقم ناچیزی است.

وی با اشاره به میزان مصرف آب در محصول سیب زمینی، عنوان کرد: برآوردها نشان می‌دهد که تولید هر کیلوگرم سیب‌ زمینی با راندمان آبیاری 40 درصدی بیش از 800 لیتر آب نیاز دارد که این رقم نیز به هزینه‌های کشت محصول اضافه می‌شود.

این مقام مسئول با تأکید بر مخالفت جهاد کشاورزی با کاشت بی‌رویه محصولات آب‌دوست در شهرستان، خاطرنشان کرد: کشاورزان شهرستان نیز باید مانع مصرف بی‌رویه منابع آبی شده و اراضی حاصلخیز خود را به کشاورزان غیر بومی اجاره ندهند.

غلامی بیان کرد: همچنین طبق نظر کارشناسان بیشترین و کمترین مقدار آب مصرفی گیاه برنج به‌ترتیب 14 هزار و 523 و 10 هزار و 177 متر مکعب در هکتار به‌دست آمده که میزان بسیار بالایی است.

رئیس جهاد کشاورزی سلسله همچنین افزود: از بهمن‌ماه سال 99 به کشاورزان اطلاع‌رسانی شده‌ که به‌ غیر از استان‌های شمالی کشور، کشت شلتوک به‌‌دلیل پُرمصرف بودن آب، مورد حمایت سیاست‌ها و برنامه‌های وزارت، سازمان و مدیریت جهاد کشاورزی نیست و هیچ حمایت دولتی از آن به‌‌عمل نمی‌آید.

غلامی با بیان اینکه افراد غیر بومی جایگاهی در سهمیه اختصاصی الگوی کاشت شهرستان ندارند، ادامه داد: متأسفانه کشاورزان به دلایلی ازجمله درآمد زیاد فروش برنج، بر کشت شلتوک اصرار داشتند که با اقدام به‌موقع جهاد کشاورزی تمامی مزارع برنج و افراد شلتوک‌کار شناسایی شدند.

وی بیان کرد: صرف نظر از آثار زیست‌محیطی، بهداشتی و تجمع حشرات، آثار کم‌‌آبی و خشک‌سالی آن‌چنان نمایان شده‌ است که کارگروه حفاظت از منابع‌ آب باید درخصوص اعمال قانون و محدودیت کشت برنج اقدام کند.

   ترویج فرهنگ صرفه‌جویی نقش مهمی در مدیریت منابع آب دارد

فرماندار سلسله نیز با بیان اینکه منابع آبی به‌عنوان مهم‌ترین عامل توسعه پایدار تلقی می‌شوند، گفت: اجماع مسئولان و آگاه‌سازی مردم، ابزار مهمی جهت استفاده بهینه از منابع آبی و ذخیره‌سازی آن برای نسل‌های آینده است.

مرتضی مهدوی کیا تصریح کرد: سال‌های گذشته از منابع آبی زیرزمینی استفاده بی‌رویه شده و اکنون نیز روند استفاده از این منابع در بخش‌های مختلف سرعت گرفته است و بارش‌ها جوابگوی مصرف کنونی نیست.

وی عنوان کرد: متأسفانه برداشت منابع آبی زیرزمینی به‌سرعت درحال افزایش است و این امر سبب عمیق‌تر شدن چاه‌های آب و بروز مشکلاتی شده و همین نشان می‌دهد که روند مدیریتی مناسبی در این زمینه وجود نداشته است.

فرماندار سلسله خاطرنشان کرد: اقدامات علمی و کارشناسی، مصرف آب براساس مجوزهای صادرشده، نصب کنتورهای هوشمند روی چاه‌ها، مسدود کردن چاه‌های غیر مجاز، ترویج فرهنگ صرفه‌جویی و رعایت الگوی مصرف نقش بسیار مهمی در مدیریت منابع آبی دارد.

مهدوی‌کیا با تأکید بر نقش سمن‌ها و مشارکت‌های عمومی در امر حفاظت از منابع آب، عنوان کرد: دشت الشتر یکی از حاصلخیزترین و بی‌نظیرترین دشت‌های لرستان است که سالانه محصولات کشاورزی مهم و استراتژیکی از آن برداشت می‌شود، بنابراین باید نهایت تلاش را جهت حفظ و رونق منابع آبی و خاکی این دشت به‌کار برد.

شهرستان سلسله دارای 41 هزار هکتار اراضی کشاورزی بوده که 12 هزار هکتار آن‌ها آبی، 25 هزار هکتار دیم و چهار هزار هکتار نیز باغات است.