در بسیاری از شهرهای جهان مسائل و چالش‌های اساسی مانند ترافیک و تراکم زمین، ساختمان‌های متروک و خالی از سکنه، تغییر کاربری زمین، آلودگی صوتی، آلودگی آب و بسیاری از موضوعات زیست محیطی دیگر موضوع پایداری شهرها را مطرح می‌کنند. بنابراین با توجه به مسائل و مشکلاتی که کلان‌شهرها دارند باید به ابعاد و اصول توسعه پایدار شهری توجه کرد و برای رسیدن به توسعه پایدار انسانی، شهر پایدار و پایداری شهری، باید برنامه‌ریزان، شهرسازان و مدیران شهری، با مدیریت صحیح و سالم بتوانند فضایی سالم و درخور برای مردم ایجاد کنند.

البته توسعه پایدار در سطوح مختلفی قابل بحث بوده و در مقیاس‌های متفاوتی از بافت‌ها و محلات گرفته تا توسعه پایدار کلان‌شهرها و توسعه پایدار جهانی بیان می‌شود. در این رابطه «مهدی ابراهیمی، استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری دانشگاه پیام نور استان اصفهان» به گفت و گو نشستیم؛ مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:

  ارکان توسعه پایدار کدام است؟

توسعه پایدار چهار رکن اصلی دارد؛ رکن اول استفاده حداقلی از منابع طبیعی تجدیدناپذیر است چراکه منابع تجدیدناپذیر مانند سوخت‌های فسیلی پس از اتمام، تجدید نمی‌شوند؛ رکن دوم استفاده از منابع تجدیدپذیر مانند انرژی باد، خورشید و جزر و مد است که پایدارسازی این منابع ضرورت دارد، زیرا استفاده بیش از حد از انرژی تجدیدپذیر باعث ناپایداری این انرژی می‌شود.

رکن سوم تولید ضایعات در حد ظرفیت طبیعت است؛ با توجه به ظرفیت خود پالایندگی طبیعت، ما باید به کمترین میزان برای طبیعت ضایعات تولید کنیم تا بتواند خود را پالایش کند؛ رکن چهارم، تأمین نیازهای اصلی انسانی و اجتماعی است، نیازهای اصلی مانند خوراک، پوشاک، شغل و مسکن باید برای گذران زندگی وجود داشته باشد که با تأمین این نیازها، رکن چهارم توسعه شهری رعایت شده است.

البته با توجه به هجوم انسان به طبیعت و تحمیل فشار بیش از ظرفیت، توازن و تعادل محیط طبیعی و محیط انسانی بعد از انقلاب صنعتی تا زمان‌های اخیر تحت تأثیر قرار گرفته و این توازن به خطر افتاده است.

در این راستا از آرمان‌های اصلی توسعه پایدار می‌توان به حفظ محیط زیست، تضمین توسعه‌ای که منافع و نیازهای انسان را در زمان حال و آینده برطرف کند، احترام به قوانین طبیعت به منظور تداوم حیات در کره زمین، برآورده‌سازی نیازهای معنوی و مادی انسان و بازگرداندن توازن و تعادل به محیط طبیعی و انسانی اشاره کرد.

  رابطه توسعه پایدار شهری با درآمد پایدار شهری چگونه است؟

با توجه به اینکه بیشترین استفاده از منابع در شهرها، به‌تبع بیشترین تخریب محیط زیست، افزایش تولید پسماند، پساب و تولید مواد خطرناک آلوده‌کننده هوا، خاک و آب در شهرها را به دنبال دارد که بسیاری از این اتفاقات ناشی از توسعه و گسترش شهر است.

در این راستا با توجه به افزایش هزینه‌های شهر، مدیریت شهری به سمت تغییر کاربری و تراکم فروشی رفت که این موضوع باعث شد فعالیت‌های ناخوشایند در شهر افزایش یابد. این رفتار مدیریت شهری باعث افزایش جمعیت شهرها و بلند مرتبه‌سازی شده که این موضوع فشار مضاعفی به منابع شهری، زیستی، زیرساخت‌ها وارد کرده که نتیجه آن در پدیده فرونشست زمین، آلودگی هوا و انواع بیماری‌های شایع نمایان است.

در یک جمله می‌توان گفت؛ درآمدهای ناپایدار باعث ناپایدار سازی توسعه در شهرها شده که در این میان مدیریت شهری، وزارت و ادارات کل راه و شهرسازی، سازمان محیط زیست، رسانه‌ها و آموزش و پرورش در تحقق توسعه پایدار شهری نقش اساسی دارند، چنانچه توسعه پایدار اتفاق افتاده بود، توسعه و گسترش شهرها منطقی رخ داده بود و فشار بر منابع، محیط زیست و آلاینده‌های شهر کاهش پیدا می‌کرد.

  شاخص‌های توسعه پایدار شهری کدام است؟

از مهم‌ترین ابعاد و شاخص‌های توسعه پایدار شهری می‌توان به حفظ منابع غیر قابل تجدید، جانشین‌سازی منابع قابل تجدید، تجدید منابع به خطر افتاده، دفع صحیح مواد زائد، بازیافت مواد قابل بهره‌برداری و توزیع مناسب منابع، امکانات، خدمات و تسهیلات اداری اشاره کرد.

  رابطه اقتصاد کشور با توسعه پایدار چگونه است؟

با توجه به رابطه نزدیک اقتصاد و توسعه پایدار، اگر اقتصاد کشور اقتصادی دانش‌بنیان و بر مبنای ارکان و مفاهیم توسعه پایدار شکل گرفته و توسعه پیدا کند، کمترین آلودگی و فشار بر منابع طبیعی اتفاق می‌افتد؛ اما اگر اقتصاد بر پایه سودآوری و درآمد حداکثری تحت مکتب لیبرالیسم شکل گیرد، محیط زیست، معادن، منابع، جنگل‌ها، گیاهان و جانوران آسیب شدید دیده و محیط زیست به خطر می‌افتد.