فشار خون نیروی جریان خون افراد در فشار بر دیواره‌های سرخرگ‌ها است. هر مرتبه که قلب می‌تپد خون به سرخرگ‌ها پمپاژ می‌شود؛ در این شرایط فشار خون در بالاترین حد است، به این فشار «سیستولی» می‌گویند. زمانی که قلب بین تپش‌ها در حال استراحت است، فشار خون کاهش پیدا می‌کند؛ به این فشار «دیاستولی» گفته می‌شود. فشار خون در حالت طبیعی باید کمتر از 80/‏120 باشد؛ در صورتی که فشار خون بین 80/‏120 تا 899/‏139 باشد، شخص در معرض ابتلاء به فشار خون بالا قرار دارد و فشار خون 90/140 و بالاتر نشان دهنده ابتلاء به بیماری پرفشاری خون است. بالا بودن فشار خون باعث بروز عوارضی مانند بیماری قلبی، نارسایی کلیوی، تصلب شرایین، آسیب‌های چشمی، سکته مغزی و آسیب به مغز می‌شود.

 علائم فشار خون بالا

از جمله علائم فشار خون بالا می‌توان به سردردهای شدید، خون‌دماغ، خستگی یا گیجی، مشکلات بینایی، درد قفسه سینه، مشکل در تنفس، ضربان قلب نامنظم، خون در ادرار، سرگیجه، عصبی بودن، تعریق، مشکل خواب، قرمزی پوست صورت، لکه‌های خونی در چشم و احساس تپش در سینه، گردن یا گوش‌ها اشاره کرد. در صورتی که هر کدام از این علائم را تجربه کردید به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا در غیر این صورت ممکن است دچار بحران فشار خون شوید که می‌تواند منجربه حمله قلبی یا سکته شود. همچنین ممکن است این علائم نشانه‌ای از یک بیماری جدی دیگر باشد.

 علت بروز فشار خون بالا

ابتلاء به فشار خون بالا دلایل مختلفی دارد؛ برای نمونه، خطر بروز این بیماری با افزایش سن زیاد می‌شود، بنابراین افراد بالای 50 سال بیشتر از دیگران در معرض ابتلاء به فشار خون بالا قرار دارند. همچنین هر چه وزن افراد بیشتر باشد خطر بروز فشار خون بالا بیشتر می‌شود، زیرا بافت‌های بدن خون بیشتری برای تأمین اکسیژن و مواد مغذی نیاز دارند. با افزایش حجم خون در حال گردش از طریق عروق خونی، فشار بر دیواره‌های شریان‌ها افزایش پیدا می‌کند. مصرف کافئین، استرس یا اضطراب شدید، مصرف بعضی از داروها، کم‌آبی بدن، سیگار کشیدن، مصرف مواد غذایی حاوی نمک زیاد یا چربی اشباع شده، عدم‌مصرف میوه و سبزی، کم‌تحرکی و نداشتن فعالیت بدن کافی و عوامل ژنتیکی ازجمله دلایل بروز فشار خون بالا هستند.

 راه‌های پیشگیری از بروز فشار خون بالا

به منظور پیشگیری از بروز فشار خون بالا، لازم است از سبک زندگی سالم پیروی کنید که مهم‌ترین آن‌ها عبارت است از استفاده از مواد غذایی سالم و کم‌چرب، استفاده به اندازه از ادویه‌ها، کم کردن نمک غذا، استفاده کمتری از گوشت‌های فرآوری شده مانند سوسیس و کالباس، انجام فعالیت‌های فیزیکی مناسب، ترک کردن سیگار، دوری از استرس و داشتن خواب کافی. مصرف بعضی از مواد غذایی نیز به پیشگیری از ابتلاء به فشار خون بالا کمک می‌کند. خوراکی‌های که حاوی پتاسیم است مانند بسیاری از میوه‌ها، سبزیجات، لبنیات و ماهی مانع بروز این بیماری می‌شود. علاوه بر این، مصرف غذاهای لبنی مانند شیر کم‌چرب، ماست و پنیر که منبع مناسبی از کلسیم هستند به پیشگیری از بروز فشار خون بالا کمک می‌کند. منیزیم موجود در غلات سبوس‌دار، سبزیجات با برگ سبز، آجیل و حبوبات نیز در این زمینه بسیار مؤثر است.

 درمان فشار خون بالا

دیورتیک‌ها جزو نخستین گزینه‌های دارویی در درمان و کاهش فشار خون هستند و اغلب به همراه داروهای دیگر برای کنترل فشار خون تجویز می‌شوند. عملکرد اصلی این داروها دفع آب و املاح اضافی از طریق ادرار است. داروهای مسدود کننده بتا که شامل آتنولول و پروپانولول می‌شوند با کاهش کار قلب، قدرت قلب و باز کردن رگ‌ها به کاهش ضربان قلب و کم شدن فشار خون کمک می‌کند. مسدود کننده‌های کانال کلسیم نیز باعث گشادی عروق و گاهی اوقات آهسته شدن ضربان قلب افراد می‌شود، این داروها که شامل آملودیپین، فلودیپین و نیفیدیپین می‌شود برای سالمندان مؤثرتر است. علاوه بر این، داروهای مهارکننده تولید آنژیوتانسین 2 باعث گشادی عروق افراد می‌شود و به کاهش فشار خون کمک شایانی می‌کند.

 کاهش فشار خون در منزل

علاوه بر تغییر سبک زندگی، مصرف بعضی از مواد غذایی می‌تواند به فشار خون افراد کمک شایانی بکند. برای نمونه، زرشک سرشار از آنتی‌اکسیدانی به نام آنتوسیانین است. نتایج بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که مصرف زرشک یا آب زرشک باعث کاهش فشار خون افراد می‌شود. سیر نیز به دلیل خاصیت ادرارآوری که دارد می‌تواند به کاهش لحظه‌ای فشار خون کمک زیادی بکند، ماده اصلی فعال سیر آلیسین است که مزایای زیادی برای سلامتی دارد. محققان معتقد هستند که مصرف این ماده غذایی باعث افزایش تولید اکسید نیتریک در بدن می‌شود که به شل شدن عضلات و گشاد شدن رگ‌های خونی کمک می‌کند؛ این تغییرات باعث کاهش فشار خون می‌شود. ماهی‌های چرب منبع عالی چربی‌های امگا 3 هستند، این چربی‌ها ممکن است با کاهش التهاب و کاهش میزان ترکیبات منقبض کننده رگ‌های خونی به نام اکسی‌لیپین به کاهش سطح فشار خون کمک کند. دانه‌های کدو تنبل غنی از مواد غذایی مهم مانند منیزیم، پتاسیم و آرژنین است که موجب شل شدن رگ‌های خونی و کاهش فشار خون می‌شود. مصرف مواد غذایی دیگر مانند لوبیا، عدس، پسته، هویج، کرفس، اسفناج، گوجه‌فرنگی، کلم بروکلی، ماست و دانه‌های کتان در کاهش فشار خون بسیار مؤثر هستند. مصرف میوه‌هایی مانند موز، کیوی، گریپ‎‌فروت و انواع توت نیز به تنظیم فشار خون کمک شایانی می‌کند.