رعایت نکات اخلاقی، امانت‌داری، حفظ حریم‌ها، صبور بودن، اعتماد و... قاعده‌ای است که برای هم‌خانه شدن و حتی همکاری همه افرادی که در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند، صدق می‌کند مثل دو دانشجوی هم‌اتاقی در خوابگاه، دو هم‌سفر و... اما وقتی بحث خانواده و سبک زندگی مطرح می‌شود، این مسئله که به‌طور‌کلی جاری است و باید رعایت شود، از حساسیت چند برابری برخوردار می‌شود.

به این دلیل که از یک طرف خانواده درواقع پناه زندگی دنیوی یک انسان است و بسته به فضایی که روابط خانوادگی آن را شکل می‌دهند، می‌تواند انرژی‌ده یا انرژی‌گیر باشد. از طرف دیگر، دوام و طولانی بودن روابط خانوادگی هم دلیل اهمیت آن است. در دین اسلام و در آموزه‌های قرآن کریم هم از نظر سیره عملی اهل بیت علیهم‌السلام و هم از نظر احادیث و دستورات دینی، توصیه‌های زیادی درباره خانواده وجود دارد. البته در خانواده‌های سنتی به طور طبیعی وظایف زن نسبت به شوهرش رعایت می‌شد، اما ممکن است نسل جدید تا حدودی از این ارزش‌ها فاصله گرفته باشد و به نوعی تحت تأثیر غرب قرار گرفته باشند تا معیارهای زندگی غربی را در زندگی‌شان ملاک بدانند. به همین دلیل ممکن است تکرار و یادآوری این وظایف برای نسل جوان مفید باشد.

حدیث تقریباً جامعی از امام صادق علیه‌السلام در بحارالانوار و تحف‌العقول نقل شده که می‌فرمایند: در رابطه میان زن و شوهر، مرد از سه چیز بی‌نیاز نیست و زن هم از سه چیز بی‌نیاز نیست؛ مرد باید با زن خوش‌رفتاری و مدارا داشته باشد تا بتواند محبت و علاقه او را جلب کند، ظاهرش را در برابر او آراسته کند و گشاده‌دست و بخشنده باشد. زن هم باید خودش را از پلیدی دور نگه دارد و تمیز و مرتب باشد، اظهار محبت کند و به نحوی رفتار کند که شوهر را نسبت به خودش بددل نکند.

در ادامه در گفت‌وگویی با دکتر مریم حاجی عبدالباقی، استاد حوزه و دانشگاه و کارشناس مسائل قرآنی به بررسی نقش خانم‌ها در برابر همسرشان و تأثیر آن‌ها در استحکام خانواده خواهیم پرداخت.

  قدردان و مشتاق همسرتان باشید

مشکلات و مسائل اقتصادی در کنار امور خانه و رسیدگی به اوضاع فرزندان، گاهی خانم‌ها را خسته می‌کند. در این شرایط باید چه واکنشی در برابر همسر خود داشته باشند تا او را به زندگی مشترک دلگرم کنند؟

سؤال بیانگر این است که وقتی مردی خسته از محل کار به خانه می‌آید، زن باید چه برخوردی داشته باشد؛ علیرغم اینکه خودش چه حالی دارد، شاد یا غمگین، نگران یا با اطمینان خاطر است. زن باید در نظر بگیرد که همسر او به خاطر خانواده تمام روز را مشغول کار بوده و پولی را برای رفاه حال آن‌ها به خانه آورده است. در حالی که می‌توانست پولش را در جایی غیر از خانه خرج کند.

بنابراین زن باید حالت شاکر و شایق در برابر همسرش داشته باشد. شاکر از اینکه قدر زندگی‌اش را می‌داند و درآمد کار و فعالیتش را به خانه می‌آورد و شایق به این معنا که مشتاق دیدار او باشد. در بدو ورود همسر هم باید این اشتیاق از سوی خانم دیده شود تا مردها خستگی تلاش روزانه را از یاد ببرند و به زندگی خود دلگرم باشند.

  خانم‌ها چطور این اشتیاق را نشان دهند؟

به‌طور طبیعی وقتی مرد وارد خانه می‌شود، زن باید رفتاری داشته باشد شبیه وقتی که مهمان به خانه می‌آید. یعنی با روی باز از او استقبال کند، سلام و احوالپرسی داشته باشد، خوش‌رو باشد و سعی کند آن لحظه مشغول صحبت کردن با تلفن یا تماشای تلویزیون نباشد.

در همین مورد، روایتی از امام صادق علیه‌السلام در کتاب حلیه‌المتقین وجود دارد که: مردی خدمت پیغمبر اسلام صلی‌الله علیه و آله می‌رود و می‌گوید من همسری دارم که وقتی وارد منزل می‌شوم به استقبالم می‌آید، وقتی از خانه بیرون می‌آیم بدرقه‌ام می‌کند، وقتی غمگین هستم دلیل غمم را می‌پرسد و می‌گوید اگر غمت برای روزی است نگران نباش چون خداوند متعال روزی انسان‌ها را تکفل کرده و اگر غمت برای آخرت است نگران نباش، تو تلاش کن که خداوند پاداشت را می‌دهد. پیغمبر اسلام (ص) در جواب این مرد می‌فرمایند: «خداوند متعال کارگزاران ویژه‌ای دارد که بنده‌ها را کمک می‌کنند. همسر تو یکی از این کارگزاران و بنده‌های خاص خداست که خدا برای او اجر جهاد در راه خدا و شهادت را می‌نویسد.»

  بدخلقی نکنید

به هر حال امکان دارد که خانم‌ها در اثر فعالیت‌های روزانه خود بدخلق و خسته شوند یا از همسر خود چیزی را طلب کنند. آیا این رفتار اشکال دارد؟

طبیعی است که همه انسان‌ها در اثر کار زیاد و مشکلات خسته می‌شوند ولی خانم‌ها باید سعی کنند حتی‌الامکان صبور باشند به خصوص در مقابل همسر خود صبر و تحمل بیشتری داشته باشند. هرچند آقایان هم وظیفه دارند قدردان تلاش و صبر همسر خود بوده و با مهربانی و رأفت از او تشکر و دلجویی کنند.

اگر شرایط طوری باشد که مرد بدقولی کرده و دیرتر از زمانی که قول داده به خانه آمده و یا در خانه اتفاقی افتاده که حضور مرد خانه ضروری بوده، باز هم زن نباید سر ناسازگاری و بدخلقی بگذارد و حالت سرزنش و داد و بیداد داشته باشد تا همسرش را رنجیده‌خاطر و آزرده کند. ابراز نگرانی با گفتن جمله‌هایی مثل نگرانت شدم، کاش به من خبر داده بودی، این جور مواقع به من پیام بده، نه‌تنها احساس خانم را نشان می‌دهد بلکه در عین حال موجب رنجش خاطر طرف مقابل نمی‌شود.

درواقع بهتر است زن به جای سؤال و جواب کردن، ابراز نگرانی کند. اگر بگوید امروز نبودنت خیلی آزارم داد، خیلی بهتر است تا اینکه سرزنش کند که تا حالا کجا بودی. یعنی حالت پرخاشگری و دعوا نداشته باشد تا مرد باورش شود که چقدر می‌تواند در کارها به او کمک کند. پس زن باید بتواند عصبانیت و ناراحتی خودش را کنترل کند و بعد از اینکه آرامش شد با او صحبت کند.

  گله و شکایت ممنوع!

با این توضیحات گله و شکایت نباید در زندگی خانوادگی وجود داشته باشد؟ بله. وقتی مرد وارد خانه می‌شود، زن نباید بلافاصله از مشکلات زندگی و سر و صدای بچه‌ها و مسائل دیگر گله و شکایت کند، یا فوراً از خراب شدن وسایل خانه را خبر بدهد و بخواهد که همان موقع تعمییر شود.

درواقع زن باید فرض کند وقتی خودش وارد خانه می‌شود دوست دارد برخوردها چطور باشد و به همان شکل رفتار کند. همان‌طورکه حضرت امیرالمؤمنین (ع) می‌فرمایند: آنچه را که برای خودت نمی‌پسندی برای دیگران هم نپسند و با دیگران همان‌طور رفتار کن که دوست داری آن‌ها با تو رفتار کنند.

در همین مورد زن‌ها می‌توانند از حضرت فاطمه زهرا (س) الگو بگیرند. در روایت‌های زیادی آمده که آن حضرت هرگز از امام علی علیه السلام تقاضایی نمی‌کرد و این نشان‌دهنده صبور بودن آن حضرت است. این موارد در کتاب‌های وسائل‌الشیعه و بحارالانوار هم نقل شده‌اند که برخی با جزئیات و برخی به طور کلی بیان شده‌اند.