خرداد و تیر ماه‌های مالیات‌ستانی از مشاغل، اصناف و شرکت‌ها است که در این زمینه معمولاً هرسال بیشترین مباحث حول مالیات اصناف و مشاغل مطرح می‌شود.

آمار درخواست‌های تبصره ماده 100 تا تاریخ 31 خرداد 1401 نشان می‌دهد اصنافی که براساس اظهارنامه مالیاتی خود معاف از مالیات بوده‌اند، تعداد 81 هزار و 230 واحد صنفی در اصفهان یعنی بیشترین اصناف معاف از مالیات اظهارنامه داده‌اند و کمترین تعداد اصناف معاف از مالیات در استان کهگیلویه و بویراحمد به تعداد هفت هزار و 397 واحد صنفی معاف بوده‌اند و در کل کشور تعداد 962 هزار و 932 واحد صنفی معاف از مالیات اظهار شده‌اند.

همچنین تعداد اصنافی که اظهارنامه ارائه کرده و مالیات آن‌ها در سال بین صفر تا پنج میلیون تومان بوده است، در کل کشور رقم 518 هزار و 72 واحد صنفی بوده است و مجموع این واحدهای صنفی 830 میلیارد تومان مالیات به دولت پرداخت کرده‌اند.

در این بین اصنافی که براساس اظهارنامه ارائه‌شده مالیات سالانه مشاغل خود را بین پنج تا 10 میلیون تومان ابراز کرده‌اند، در کل کشور 111 هزار و 809 واحد صنفی بوده که کل مالیات پرداخت‌شده توسط این تعداد واحد صنفی 930 میلیارد تومان بوده است.

همچنین در اصنافی که براساس اظهارنامه ارائه‌شده مالیات سالانه را بین 10 تا 20 میلیون تومان ابراز کرده‌اند، در کل کشور 53 هزار و 503 واحد صنفی بوده‌اند که کل مالیات ابرازشده این اصناف 764 میلیارد تومان است.

اصنافی که اظهارنامه مالیات سالانه خود را بین 20 تا 30 میلیون تومان ارائه کرده‌اند، مجموع مالیات ابرازشده آن‌ها 363 میلیارد تومان بوده است.

اصنافی که مالیات سالانه را بالاتر از 30 میلیون تومان براساس اظهارنامه خود ارائه کرده‌اند، در کل کشور 16 هزار و 532 واحد صنفی بوده و کل مالیات پرداخت‌شده آن‌ها 982 میلیارد تومان بوده است.

همچنین طبق ارائه اظهارنامه اصناف در کل کشور تعداد یک میلیون و 677 هزار و 859 واحد صنفی تا آخر خرداد ماه سال جاری اظهارنامه مالیاتی ارائه کرده‌اند که ارزش مالیات ابراز شده 3 هزار و 871 میلیارد تومان برآورد می‌شود.

یکی از خواسته‌های مردم به ویژه کارگران و کارمندان این است که باید عدالت مالیاتی برقرار شود، زیرا آن‌ها می‌گویند مالیات بر حقوق و دستمزد آن‌ها قبل از اینکه حقوق به حساب‌شان واریز شود، از حساب آن‌ها کسر می‌شود، در حالی‌که برخی از اصناف با وجود درآمدهای چندین برابری نسبت به کارمند و کارگر در آخر سال مالیات ابرازی و اظهاری خود را بسیار پایین ارائه می‌کنند، با این وجود بیشترین اعتراض نسبت به مالیات هم از جانب اصناف به گوش می‌رسد.

به هر حال مالیات که بر اساس قانون گرفته می‌شود یک نوع حق شارژ برای اداره بهتر جامعه است که حق همگانی به شمار می‌رود و تمام کسانی که بر اساس قانون مشمول مالیات می‌شوند، باید مالیات خود را به نحو کامل پرداخت کنند، وگرنه از نظر قانونی دچار تخلف شده و از نظر شرعی نیز حق‌الناس جامعه بر گردن فراریان مالیاتی خواهد ماند.

کارشناسان اقتصادی معتقدند بهترین و پاک‌ترین درآمد برای اداره دولت‌ها درآمد ناشی از مالیات‌ها است البته این نکته را هم اشاره می‌کنند که مالیات باید عادلانه، منصفانه و برای همه فعالان اقتصادی باشد و این گونه نباشد، برخی صاحبان درآمدهای غیررسمی از تور مالیات بیرون باشند و یا معافیت‌های گسترده در برخی از مشاغل و مناطق اجرا شود.

به عنوان مثال عمده معاملات املاک و زمین به ویژه در شهرهای کوچک به وسیله قولنامه انجام می‌شود که سند رسمی محسوب نشده در نتیجه ذی‌نفعان آن معمولا از پرداخت مالیات فرار می‌کنند. همچنین معاملات قولنامه‌ای خودرو و سایر معاملات غیررسمی مانند خرید و فروش ارز و یا سکه و حتی طلا نیز گاهی بدون ارائه فاکتور رسمی و بدون پرداخت مالیات انجام می‌شود، در حالی که قانون در زمینه مالیات حقوق و دستمزد از کارگران و کارمندان که دارای قرارداد هستند، به راحتی مالیات‌ستانی می‌کنند.

طبق قانون برنامه قرار است درآمدهای دولت از فروش نفت سالی 10 درصد کم شود و به جای آن درآمدهای مالیاتی جایگزین شود، اما این هدف و برنامه توفیق چندانی به دست نیاورده است.