روز شنبه عادل آذر، مشاور رئیس‌جمهور و رئیس مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی وابسته به نهاد ریاست جمهوری اسلامی ایران در دولت سیزدهم دچار عارضه قلبی شد و دار فانی را وداع گفت.

عادل آذر دانش‌آموخته کارشناسی مدیریت صنعتی از دانشگاه علامه طباطبایی، کارشناسی ارشد مدیریت از دانشگاه تربیت مدرس و دکترای مدیریت از دانشگاه تهران بود. وی همچنین عضو گروه مدیریت سیستم‌ها در دانشگاه امام صادق (ع) و و استاد دانشگاه تربیت مدرس بود.

وی چندین دوره به عنوان استاد نمونه دانشگاه تربیت مدرس، استاد راهنمای برگزیده کشور، پژوهشگر برتر در دانشگاه تربیت مدرس انتخاب شد. آذر در سال 1386 از آکادمی ملی نخبگان دیپلم افتخار دریافت کرد و در اولین نمایشگاه آثار علمی معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور به عنوان مؤلف برگزیده انتخاب شد. علاوه بر این، وی رتبه دوم دانشمندان پرتألیف ایران در حوزه علوم انسانی را توسط پایگاه استنادی علوم جهان اسلام در سال 1392 کسب کرد.

رئیس هیئت مدیره انجمن علوم مدیریت ایران در سال‌های 1391 تا 1394، رئیس هیئت مدیره انجمن مدیریت صنعتی ایران، سردبیر مجله پژوهش‌های مدیریت در ایران، سردبیر مجله پژوهش‌های نوین در تصمیم گیری، دبیر علمی کنگره بین‌المللی بودجه‌ریزی عملیاتی و دبیر علمی کنفرانس بین‌المللی مدیریت صنعتی ایران نیز از جمله سوابق علمی آذر است.

آذر در دوره هفتم مجلس شورای اسلامی به عنوان نماینده دهلران در مجلس حضور داشت. وی در فاصله سال‌های 1389 تا 1395 هم ریاست مرکز آمار ایران را بر عهده داشت.

وی از 30 تیر 1395 تا یک مرداد 1399 رئیس دیوان محاسبات کشور بود؛ جایی که مسئولیت حساب کشی از بودجه دولت را دارد.

گذری به اظهارات نمایندگان مجلس شورای اسلامی مبنی بر علت انتخاب عادل آذر برای تکیه بر صندلی ریاست دیوان محاسبات کشور نشان می‌دهد که آنان رویکرد و اقدامات تخصصی و ضد فساد «عادل آذر»، سلامت و پاکدستی وی، جناحی عمل نکردن، دارای تجربه کافی بودن، داشتن روحیه مبارزه با فساد، طرفدار شفافیت بودن و دارا بودن سوابق علمی و عملی را دلایل کافی برای این انتخاب عنوان کردند.

شهریور 1400 بود که حجت‌الاسلام سید ابراهیم رئیسی با صدور حکمی، «عادل آذر» را به سمت مشاور رئیس‌جمهور و رئیس مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی منصوب کرد.

 حساب‌کشی از دولتِ روحانی

26 فرودین 1399 بود که عادل آذر در قامت رئیس دیوان محاسبات کشور در صحن علنی مجلس حضور یافت و گزارشی از رسیدگی به حساب و کتاب بودجه 97 به نمایندگان ارائه کرد و از تخلفات در عملکرد ارز 4200 تومانی برای واردات کالاهای اساسی پرده برداشت.

وی گفت: بر اساس رسیدگی‌ها اشخاص حقیقی و حقوقی هستند که ارز 4200 تومانی را گرفته اما وارداتی نداشته‌اند. مطابق بررسی‌های به عمل آمده در سال 97 بابت واردات کالاها و خدمات اساسی و غیر اساسی معادل 31 میلیارد و 416 میلیون دلار ارز به نرخ دولتی تأمین شده که طبق بررسی‌های دیوان تا تاریخ 12/ 9/ 98 تعداد 9658 ردیف تأمین اعتبار ثبت سفارش توسط اشخاص حقیقی و حقوقی مجموعاً بالغ بر چهار میلیارد و 821 میلیون دلار علیرغم دریافت ارز 4200 تومانی واردات نداشتند.

عادل آذر در بخشی از اظهاراتش درباره حسابرسی عملکرد مربوط به حقوق و مزایای مدیران و کارکنان دولت، گفت: سقف کامل پرداختی مدیران 23 میلیون و 583 هزار تومان است، اما خالص دریافتی 241 نفر از مدیران بیشتر از سقف تعیین شده بوده که در مجموع 11 میلیارد و 350 میلیون تومان اضافه پرداختی داشتند. بالاترین میزان حقوق توسط احدی از مدیران بالغ بر 53 میلیون تومان بوده که دیوان محاسبات در حال رسیدگی است؛ کما اینکه تاکنون 360 پرونده مربوط به وضعیت حقوق پرداختی دستگاه اجرایی به ارزش 1,700 میلیارد تومان به دادسرا ارسال شده است و با اقدامات پیشگیرانه دیوان محاسبات 29 میلیارد تومان به حساب خزانه داری کل کشور برگشت داده شده است.

البته رئیس وقت دیوان محاسبات تاکید کرده بود که این گزارش با هماهنگی ریاست مجلس به سران سه قوه ارسال شده و رئیس قوه قضائیه نیز دستور بررسی داده تا تک تک موارد مورد رسیدگی قرار گیرد و در صورت لزوم حکم قضائی داده شود تا مبالغ برگردد. رئیس جمهور هم دستور محکم روی این گزارش داده و به رئیس کل بانک مرکزی تاکید کرده تا ریال آخر را پیگیری و وصول کند.

 گزارش دیوان محاسبات درباره ارز غلط است!

با وجود این، حسن روحانی در آن مقطع زیر بار این گزارش نظارتی نرفت و در یکی از جلسات هیئت دولت، گفت: دولت از نظارت ناراحت نمی‌شود. البته نظارت برای همه دستگاه‌های استفاده‌کننده از بودجه باید عام باشد و خودی و غیرخودی نداریم.

وی با تاکید بر ضرورت اعلام گزارشی صحیح و کارشناسی، گفت: حرف تا زمانی که از دهان در نیامده و در عقل گردش می‌کند، آدم می‌تواند اینها را تعدیل کند اما وقتی از زبان خارج شد، ضدانقلاب و این یکی و آن یکی شروع به حرف زدن می‌کنند.

روحانی تاکید کرد: یک سازمان نظارتی قبل از اینکه گزارش تهیه کند، مگر با مسئولین مربوطه دولتی قهر است؟ این گزارش را که خود مسئولان دولتی به او دادند با اینها صحبت کند بگوید من می‌خواهم گزارش دهم.

وی با بیان اینکه بخشی از گزارش دیوان محاسبات که درباره ارز شنیدم صد در صد غلط است، گفت: آن بخشی که من شنیدم، کاملاً بی‌اطلاعی محض از مقررات و قوانین کشور است. دستگاه‌ها مراقبت کنند و بدانند که هر چیزی را نمی‌توانند بدون دقت بیان و اعلام کنند و باید دقت لازم را داشته باشیم.

عبدالناصر همتی نیز که رئیس کل بانک مرکزی دولت روحانی بود، با رد جنجال گم شدن 4.8 میلیارد دلار از بودجه سال 97 توضیح داد: این گزارش در تاریخ 12 آذر 98 تهیه شده و اکنون این رقم تبدیل به 3 میلیارد دلار شده که از این سه میلیارد هم بخشی‌از آن به دلایل موجهی بازنگشته است. برای مثال فروشنده نتوانسته هنوز ارز را برگرداند یا اینکه ممکن است کالا هنوز در راه باشد و بخشی نیز ممکن است به دلیل میزان محاسبات گمرک باشد.

عادل آذر در واکنش به اظهارات دولتمردان به گزارش تفریغ بودجه 97 بیانیه‌ای صادر کرد که در آن آمده بود: حسن روحانی بر اساس اطلاعات نادرست ارائه شده به وی، مطالبی در نقد و رد محتوای گزارش دیوان محاسبات در بخش حسابرسی عملکرد ارز تخصیصی 4200 تومانی برای واردات کالاهای اساسی و غیراساسی بیان کرد و به دنبال آن برخی از اعضای کابینه و به ویژه مسئولان بانک مرکزی و سازمان برنامه و بودجه نیز با انتشار اخبار و بیانیه‌های بی‌بنیان، به تشویش اذهان عمومی پرداختند.

آذر در بیانیه خود آورده بود: دولتمردان تیتر خودساخته و هدفمند «گم‌شدن دلارها» را جعل کردند و سپس آن را 100 درصد غلط شمردند! توپخانه رسانه‌ای دولتیان هم همچنان در حال بمباران افکار عمومی است. گزارش‌های حسابرسی همه ساله بر اساس عملکرد، مدارک و مستندات دستگاه‌های اجرایی توسط حسابرسان خبره تهیه و در یک فرآیند شش مرحله‌ای در تعامل با مسئولان ذی‌ربط کنترل و بازبینی می‌شود. بدیهی است، در صورتی گزارش تفریغ بودجه کل کشور به مجلس شورای اسلامی تقدیم و به اطلاع عموم مردم می‌رسد که بدواً اطمینان صددرصدی از صحت محتوای آن حاصل و به تصویب هیئت عمومی دیوان محاسبات متشکل از 12 مستشار، دادستان و رئیس کل رسیده باشد.

 ما حرفی از گم شدن دلار نزدیم

عادل آذر در آن بیانیه تاکید کرده بود: در گزارش این دیوان و خلاصه قرائت شده در صحن علنی مجلس، هیچ گونه اشاره‌ای به «گم شدن حتی یک دلار» نشده است. بلکه آنچه به صراحت آمده است، عدم انجام تعهدات اشخاص حقیقی و حقوقی گیرنده ارز، مجموعاً به مبلغ 4/8 میلیارد دلار تا تاریخ 12/‏09/‏1398‬ مبنی بر واردات کالا می‌باشد. دستگاه‌های ذی‌ربط بر اساس گزارش تفصیلی دیوان محاسبات، نام و نشان اشخاص فوق‌الذکر را به خوبی می‌دانند و باید وظایف قانونی خود را در راستای انجام تعهدات و استیفای حقوق بیت‌المال به عمل آورند.

همان طور که در بالا ذکر شد، حسن روحانی در واکنش به گزارش دیوان محاسبات گفته بود که یک سازمان نظارتی قبل از اینکه گزارش تهیه کند، مگر با مسئولان مربوطه دولتی قهر است؟ این گزارش را که خود مسئولان دولتی به او دادند با اینها صحبت کند بگوید من می‌خواهم گزارش دهم که عادل آذر در پاسخ به این ادعای روحانی، گفت: مراتب به صورت خاص و خیلی محرمانه طی نامه مورخ 04/‏12/‏1398‬ به تفصیل و با جزئیات به رئیس‌جمهور منعکس شد و او نیز در تاریخ 14/‏12/‏1398‬ خطاب به بانک مرکزی با تأکید بر این مهم، دستور بررسی صادر کرد و رونوشت دستور مذکور نیز به این دیوان واصل شد. چگونه است که رئیس جمهور و سایر مسئولان ذی‌ربط، تا زمان قرائت گزارش تفریغ در 26/‏01/‏1399‬ هیچ گونه خدشه یا تردیدی به صحت و دقت محتوا یا ارقام این گزارش وارد نکردند، اما به محض اطلاع‌رسانی عمومی، ادعا نمودند که همه چیز صد در صد غلط است؟!

عادل آذر با تکیه بر مستندات، پاسخ محکمی به دولتمردان سابق و به ویژه حسن روحانی داد و گفت: با توجه به مطرح بودن این پرونده در دادسرا و هیئت‌های مستشاری دیوان محاسبات و مرجع قضائی، توصیه می‌شود مسئولان دستگاه‌های مذکور و سایر دستگاه‌های اجرایی مرتبط، به جای صدور بی‌حاصل بیانیه و مصاحبه‌های مکرر، پس از مطالعه دقیق گزارش تفریغ بودجه و مستندات آن آمادگی لازم را به منظور دفاع در مراجع مذکور داشته باشند.

به هر صورت، کارنامه عادل آذر نشان‌دهنده آن است که وی فردی شفاف و ضدفساد بود و اقدامات مثبت و درخشان وی در دستگاه‌های مختلف به ویژه دیوان محاسبات فراموش نخواهد شد، به گونه‌ای که حجت‌الاسلام سید ابراهیم رئیسی در پیامی ضمن تسلیت درگذشت عادل آذر، نوشت: این استاد دانشگاه و مدیر پرتلاش و توانمند، در جایگاه‌های مختلف خدمتگزاری از جمله نمایندگی مردم در مجلس شورای اسلامی، ریاست دیوان محاسبات کشور و مرکز آمار ایران و در این دولت به عنوان مشاور رئیس‌جمهور و رئیس مؤسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی با انجام فعالیت‌های ارزنده، نام و یادی نیک از خود باقی گذاشت.