همه‌ساله با آغاز فصل بهار و رویش دوباره مراتع، استان همدان میزبان عشایر از قوم‌های مختلف ازجمله ایلات ترکاشوند، ترک یارمطاقلو، جمور و طوایف خزایی‌زوله است.
ورود عشایر به استان دارای تقویم کوچ بوده و اداره مراتع و بیابان منابع طبیعی و آبخیزداری از ورود زودهنگام آن‌ها جلوگیری می‌کند. زندگی عشایری و دور بودن از امکاناتی مانند امکانات درمانی و آموزشی ازجمله مشکلاتی است که بر سر راه این افراد قرار دارد.
عشایر از عرصه‌های طبیعی حفاظت کرده و همچنین توسعه گردشگر در منطقه را به‌دنبال دارند. حضور دام در مراتع علاوه بر کنترل آتش‌سوزی و تقویت خاک، موجب گسترش بذر گیاهان مانند گیاهان دارویی می‌شود.
زاد و ولد دام‌ها هرساله افزایش جمعیت آن‌ها را به‌دنبال دارد حال آنکه عشایر تنها طبق آنچه به آن‌ها اجازه داده شده می‌توانند از مراتع استفاده کنند و مابقی علوفه مصرفی دام‌ها را خودشان باید تأمین تهیه کنند که در حال حاضر یکی از مشکلات دام‌داران تهیه علوفه است.
در این خصوص با چند تن از عشایر استان همدان و خدماتی که به آن‌ها در حوزه‌های مختلف ارائه می‌شود گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانیم:
یک عضو تشکل عشایری استان همدان با بیان اینکه سهمیه آرد عشایر کافی نیست گفت: آمار اعلام‌شده تعداد عشایر استان، مربوط به سال‌های گذشته بوده و زادوولدهای جدید را شامل نمی‌شود در نتیجه سهمیه آردی که به عشایر اختصاص داده می‌شود متناسب با جمعیت موجود نیست.
علی‌نور رحمتی دیگر مشکل عشایر برزول نهاوند را نحوه آب‌رسانی برشمرد و اظهار کرد: اداره کل امور عشایری در این خصوص سه خودروی آب‌رسانی در نظر گرفته است که کافی نیست و باید تعداد آن‌ها برای عشایر در مناطقی که دورتر هستند و منابع آبی در اختیار ندارند افزایش یابد.
وی افزود: آب‌رسانی در سایر استان‌ها برای افراد و دام‌ها در وضعیت مطلوب و به‌صورت رایگان است، درصورتی‌که در استان همدان در قبال این خدمات از عشایر هزینه دریافت می‌شود.
وی با اشاره به تسهیلاتی که در سفر ریاست جمهوری به همدان برای عشایر در نظر گرفته شد، اذعان کرد: بودجه‌ای برای خدمات عمرانی مانند بهسازی چشمه‌ها، زیرسازی چادرها و راه‌سازی در این سفر در نظر گرفته شد که اگر عملیاتی شود بسیاری از مشکلات رفع خواهد شد.
یک عضو تشکل عشایری استان همدان در ادامه اظهار کرد: افزایش هزینه‌های نگهداری دام باعث شده تا عشایر به فروش دام مولد نیز روی آورند. انتظار داریم همانطور که از مرغدارها حمایت شد از دامداران عشایر نیز حمایت شود زیرا هزینه نگهداری دام افزایش یافته است.
رحمتی با بیان اینکه خشک‌سالی باعث ضعیف شدن مراتع در دسترس شده اذعان کرد: فقر مرتع ضعیف شدن دام را به‌دنبال دارد که در این شرایط دام دچار کمبود مواد غذایی شده و مستعد بیماری است. افزایش بیماری نیز موجب افزایش تلفات دام و ضرر دامداران است.
وی افزود: تعداد دام‌های مازاد نیاز به مدیریت دارند و با صادرات آن‌ها علاوه بر جلوگیری از ضرر تولیدکننده برای کشور نیز ارزآوری خواهد شد. متأسفانه هیچ ارگان و مسئولی تاکنون سروسامانی به بازار فروش دام نداده تا یک ثبات قیمتی را شاهد باشیم.
این عضو تشکل عشایری استان همدان میزان نهاده دریافت‌شده عشایر را محدود خواند و اظهار کرد: علوفه توزیع‌شده تنها می‌تواند غذای 10روز دام باشد و یک مسکن موقتی است. حال آنکه همدان رتبه نخست کشور به لحاظ میانگین دامی را دارد.
رحمتی در ادامه با گلایه از مسئولان گفت: در صورتی که عشایر را نمی‌خواهند با خرید دام‌ آن‌ها کمک کنند تا سرمایه‌شان آسیب نبیند.
وی با بیان اینکه عشایر با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند گفت: ما چشم‌انتظار قدم‌های مثبت از سوی مسئولان هستیم تا مشکلاتی مانند تأمین نهاده دامی را حل کنند و بتوانیم با خیالی آسوده‌تر به دامداری بپردازیم.
وی در پایان صحبت‌های خود سایر خدمات ارائه‌شده به عشایر را ضعیف اعلام کرد و گفت: میزان بهره‌مندی دانش‌آموزان عشایر از معلم و تحصیل، حدود سه یا چهار ماه است. خدمات درمانی نیز بسیار محدود بوده و از زمانی که ما در برزول نهاوند مستقر شدیم شبکه بهداشت فقط یک‌بار به ما مراجعه کرده، بهتر است تا مسئولان مربوطه استان‌ها با توجه به کوچ عشایر برای خدمات‌رسانی پزشکی به آن‌ها هماهنگی و توجه داشته باشند.
عضو شورای عشایر تویسرکان با بیان اینکه عشایر هیچ‌گونه خدمات مطلوبی از سوی مسئولان دریافت نمی‌کنند گفت: ما در بدو ورود با مشکلاتی مانند مکان روبه‌رو هستیم و علوفه اختصاص داده‌شده به دام عشایر تفاوت قیمتی چندانی با خرید علوفه از بازار آزاد را ندارد.
رضا رحمتی‌ترکاشوند با اشاره به اینکه در حال حاضر هیچ برنامه‌ای برای افزایش دام و زاد و ولد آن‌ها در نظر گرفته نشده تصریح کرد: مراتع در اختیار عشایر بر اساس سندهایی است که در گذشته تهیه شده‌اند و درصورتی‌که دام بیشتری در مراتع باشند شامل جریمه از سوی سازمان منابع طبیعی خواهند شد.
وی آب‌رسانی و خدمات دامپزشکی ارائه‌شده به عشایر را مطلوب برشمرد و گفت: آب‌رسانی به عشایر با تانکر صورت گرفته و نسبتاً مطلوب است. سازمان دامپزشکی نیز با تزریق انواع واکسن‌ها به دام‌هایمان از بسیاری بیماری‌های دامی جلوگیری کردند.
عضو شورای عشایر تویسرکان در پایان گفت: عشایر نیازمند حمایت‌های درمانی هستند زیرا حمایت‌های موجود شامل مراجعه افراد به پزشک متخصص نیست و مشکلاتی را برای آن‌ها به‌وجود آورده است.
با توجه به آنچه در خصوص عشایر استان همدان بیان شد نیاز است تا مسئولان با حضور در محل استقرار آن‌ها نسبت به رفع مشکلات تدابیر جدیدی بیاندیشند همچنین سازمان منابع طبیعی میزان بهره‌مندی آن‌ها از مراتع را بررسی کرده و با همکاری مسئولان دیگر نهاد‌ها تصمیمات جدیدی برای تأمین نهاده‌های دامی بگیرند.
امید است تا اطلاعات و آمار این قشر زحمت‌کش که تأمین گوشت کشور را برعهده دارند به‌روز شده و با توجه به آمارهای جدید نسبت به تأمین نیازهای آن‌ها اقدامات لازم صورت گیرد تا مشکلات کمتری را شاهد باشند.
همکاری و تفاهم ارگان‌های مختلف به بهبود وضعیت عشایر منجر خواهد شد که اگر این همکاری فرااستانی باشد عشایر در تمام‌مدت کوچ می‌توانند با امنیت خاطر بیشتر، تولید بیشتر گوشت این ماده غذایی که در سفره ما ایرانی‌ها نقش بسزایی دارد و یکی از منابع مهم برای حفظ سلامت است را به‌دنبال داشته باشد.

شهره کرمی