ششمین جشنواره و نمایشگاه ملی گیاهان دارویی و فرآوده‌های طبیعی و طب سنتی با مشارکت 500 شرکت دانش‌بنیان و خلاق تولیدکننده دارو و فرآورده‌های طبیعی و سایر صنایع وابسته به گیاهان دارویی از سراسر کشور و به همت ستاد توسعه علوم و فناوری‌های گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در مصلی تهران برگزار خواهد شد.

این نمایشگاه 10 تا 13 آبان‌ماه سال 1401 میزبان شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاقی است که در حوزه گیاهان دارویی و طب سنتی محصولات ایران‌ساخت تولید و تجاری‌سازی کرده‌اند.

این در حالی است که اگر تاریخ را ورق بزنیم بیانگر آن است که همدان از گذشته‌های دور از قطب‌های تولید گیاهان دارویی در کشور بوده و طب سنتی در آن رواج داشته تا جایی که با فرهنگ مردم عجین بوده و اکنون نیز از سایر شهرهای کشور برای درمان بیماری به روش سنتی به همدان مراجعه می‌کنند.

به طوری که به گفته سعید الیاسی؛ رئیس اداره امور مراتع و بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان همدان بیش از یک هزار و 650 گونه گیاهی در 650 هزار هکتاری از اراضی ملی همدان که دارای پوشش گیاهی مرتعی هستند شناسایی شده و از این تعداد با توجه به مطالعات انجام‌شده تاکنون بیش از 315 گونه به‌عنوان گیاهان دارویی صنعتی و خوراکی شناخته شده است که این میزان از تنوع گونه‌های گیاهان دارویی در این سطح از مراتع باعث شده که استان همدان به‌عنوان یکی از ذخیره‌گاه‌های ژنتیکی برای کشت انواع گیاهان دارویی محسوب شود.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضع بر آن شدیم تا با یکی از کارشناسان گیاهان دارویی که خود با داشتن یک شرکت دانش‌بنیان و تولید محصول در استان همدان از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است گفت‌و‌گویی را در خصوص ظرفیت همدان در عرصه گیاهان دارویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

بابک عزتی‌رنجبر با بیان اینکه کارشناسی ارشد گیاهان دارویی دارم و اکنون و مدیرعامل شرکت بادرنگ طب کوهستان هستم گفت: نزدیک به دو دهه است که در زمینه گیاهان دارویی و داروشناسی سنتی تحقیق می‌کنم و تاکنون چندین مقاله علمی و پژوهشی در داخل و خارج از کشور تألیف کرده‌ام، همچنین دو عنوان ثبت اختراع و تدریس در مراکز دانشگاهی نیز از دیگر فعالیت‌های بنده است.

وی با اشاره به اینکه بنده نیز در ششمین جشنواره و نمایشگاه ملی گیاهان دارویی و فرآوده‌های طبیعی و طب سنتی با توجه به دانش‌بنیان بودن محصولات تولیدی‌مان، شرکت کرده و حضور خواهم داشت ابراز کرد: در حال حاضر شرکت بادرنگ توانسته 15 محصول را بر پایه گیاهان دارویی تولید کند.

مدیر عامل شرکت بادرنگ طب کوهستان با تأکید بر اینکه اغلب محصولات تولید برای نخسیتن‌بار در سطح ملی و بین‌المللی تولید می‌شود، ابراز کرد: در تولید برخی از محصولات از مشتقات و خواص دارویی محصولات حاصل از زنبور عسل استفاده شده اما برخی را به طور کامل از گیاهان دارویی که بعضاً در همدان وجود دارد تولید کرده‌ایم.

عزتی‌رنجبر با بیان اینکه مهم‌ترین محصولی که بر پایه آن توانسیتم مجوز دانش‌بنیانی را کسب کنیم تولید پماد عارضه خار پاشنه بود اظهار کرد: شرکت فناور بادرنگ طب کوهستان با نام تجاری کرویا (keroya) متشکل از نخبگان دانشگاهی با سابقه دو دهه تحقیق، تجربه و تخصص است که در پارک علم و فناوری همدان مستقر بوده و دارای مجوز فناوری وزارت علوم، پروانه ساخت سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت برای تولید عصاره‌های گیاهی و نشان حلال برای محصولات خود است.

وی با اشاره به تولید عصاره خوراکی فراسیون گفت: این گیاه در کوهپایه الوند همدان رشد می‌کند و ما برای نخستین‌بار این فرآورده را تولید کرده‌ایم. مهم‌ترین کاربردهای آن کمک در بهبود انواع کیست‌های تخمدان، فیبروم‌ها و میوم‌های رحمی، تقویت رحم و تخمدان در افراد نازا، پاک‌سازی قوی ریه از اخلاط و نزله و بهبود تنگی نفس است.

وی با تأکید بر اینکه «عصاره موضعی علف چای» که محصول گمنام اما مؤثر است از دیگر محصولاتی است که این شرکت دانش‌بنیان توانسته تولید کند تشریح کرد: بهترین نوع علف چای طبق تحقیقات به‌عمل‌آمده در همدان رشد می‌کند و ما برای نخستین‌بار در کشور موفق به تولید فرآورده صنعتی از آن شده‌ایم تا به‌نوعی تنوع اقلیمی همدان، قطب گیاهان دارویی کشور را به رخ بکشیم.

این فناور افزود: این محصول یکی از بهترین داروها برای کمک به بهبود اگزمای مزمن، مراقبت از پوست‌های حساس و خشک، بهبود قوی ترک پاشنه پا و بهبود مؤثر در درمان خار پاشنه است که خوشبختانه موفق به تولید انبوه این محصول شدیم.

عزتی‌رنجبر با اشاره به اینکه در حال حاضر در غرب کشور با توجه به سبقه ظرفیت گیاهان دارویی به‌عنوان قطب مطرح بوده و در سطح ملی نیز به لحاظ داشتن انواع و تعداد گیاهان دارویی شناسایی‌شده در این استان جایگاه سوم را به خود اختصاص داده است گفت: متأسفانه شاید بتوان گفت به‌صورت بالقوه و با تکیه بر تاریخچه این صنعت در همدان می‌توان در آینده همدان را قطب گیاهان دارویی به‌حساب آورد اما این ظرفیت تنها به‌صورت بالقوه در استان وجود دارد نه بالفعل.

وی فعالیت دانش‌بنیانی در عرصه گیاهان دارویی در استان همدان را بسیار ضعیف قلمداد کرد و گفت: تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در عرصه گیاهان دارویی در همدان شاید دو یا سه شرکت باشند.

مدیر عامل شرکت بادرنگ طب کوهستان با تأکید بر اینکه ظرفیت بالقوه قابل‌توجهی که در زمینه گیاهان دارویی در همدان وجود دارد به طوری که برخی از آن‌ها مختص این منطقه است که ازجمله آن می‌توان به مُفرا اشاره کرد گفت: در عرصه این صنعت در استان، وضعیت خوبی نداریم.

عزتی‌رنجبر افزود: متأسفانه بیشتر گیاهان دارویی به‌صورت خام صادر می‌شود که نه‌تنها عواید چندانی ندارد، بلکه باعث خروج مواد اولیه مفید از کشور نیز می‌شود مثلاً استان همدان قطب تولید گشنیز است اما این محصول به‌صورت خام از استان خارج و سپس در امارات فرآوری و بسته‌بندی شده و از آنجا به اروپا صادر می‌شود.

وی با اشاره به اینکه متأسفانه حمایت از فعالیت‌های دانش‌بنیانی به‌ویژه حوزه گیاهان دارویی بسیار ضعیف است گفت: مسئله این است که عدم زیرساخت صنعتی و بازاریابی در این خصوص مزید بر علت شده تا نتوانیم از همدان به‌عنوان قطب ملی گیاهان دارویی با در نظر گرفتن همه جوانب یاد کنیم.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد به‌نظر می‌رسد همدان با وجود داشتن ظرفیت بالقوه برای ورود به عرصه تجارت گیاهان دارویی از طریق تولید محصولات دانش‌بنیان، هنوز توان رقابت لازم برای برتری یافتن بر رقبای موجود در بازارهای ملی و بین‌المللی را نداشته و همچنان به علت ضعف ساختاری در عرصه حمایت و فرآوری این محصولات از طریق استقرار صنایع مورد نیاز و فراهم کردن بازار فروش این فرصت بکر اقتصادی و راهبردی در حال هدررفتن و به تعبیر بهتر سوخت شدن است که حتی تعداد شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در این زمینه آنقدر اندک است که نمی‌توان به‌عنوان یک پشتوانه بر آن تکیه کرد.

این درحالی است که دبیر ستاد توسعه فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، سال گذشته از فعالیت بیش از 230 شرکت دانش‌بنیان و خلاق دارای مجوز به‌عنوان تولیدکننده داروها و فرآورده‌های طب سنتی خبر داد.

این روزها کسب و کارهای دانش‌بنیان حوزه گیاهان دارویی در سطحی ملی توانستند سهم مطلوبی از بازار محصولات را داشته باشند.

حال آنکه اجرای بندهای سند ملی گیاهان دارویی و طب سنتی که در شورای عالی انقلاب فرهنگی به تصویب رسید، یکی از ده‌ها برنامه‌ راهبردی است که توسط ستاد توسعه فناوری گیاهان دارویی و طب سنتی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در دستور کار قرار دارد. این ستاد، با انجام اقدامات گوناگون، سعی کرده تا راهبردهایی همچون بازنگری، اصلاح، ساده‌سازی و روزآمد کردن قوانین، مقررات و استانداردهای مربوطه را به مرحله اجرا برساند اما باید دید چرا سهم همدان از بازار طی سال‌های اخیر با وجود این سند راهبردی اندک است.