کردستان اگرچه بیشتر به‌عنوان استانی کشاورزی و تجاری به‌واسطه مرزی بودن و همچنین تا حدی گردشگری شناخته شده ولی در بخش‌های دیگری مانند صنعت و معدن دارای ظرفیت‌های فراوانی است که تاکنون آنگونه باید و شاید معرفی نشده است.
کردستان دارای ذخایر غنی و متنوع معدنی اعم از فلزی و غیرفلزی به‌ویژه طلا، سنگ آهن، سنگ‌های تزئینی و سلیس است و با ایجاد واحدهای فرآوری در آن امروزه به‌عنوان یکی از استان‌های معدنی کشور شناخته شده است. بخش معدن کردستان در برخی شاخص‌های معدنی همچون ذخیره استانی، سرمایه‌گذاری فعالیت‌های معدنی و اشتغال طی سال‌های اخیر با روند صعودی همراه بوده و بازار مصرف، تغییر قیمت و تقاضا بیشترین تأثیر را در فعالیت‌های معدنی دارد.
با وجود اینکه بیشترین واحدهای معدنی کردستان در زمره مصالح ساختمانی هستند با اجرای طرح نهضت ملی مسکن و رونق در این بخش امید می‌رود جهشی هم در فعالیت‌های معادن استان که بخشی از آن‌ها راکد و تعطیل هستند، ایجاد شود.
به‌منظور معرفی و شناخت بیشتر ظرفیت‌های معدنی و اقدامات انجام‌شده در بخش معدن کردستان با مهدی سیفی باغی‌خانی؛ معاون امور معادن اداره کل صنعت، معدن و تجارت استان گفت‌وگو کردیم.
 به‌عنوان نخستین پرسش؛ بفرمایید تاکنون چه تعداد پروانه بهره‌برداری و اکتشاف و همچنین گواهی کشف معادن در استان صادر شده است؟
در حال حاضر 354 مورد پروانه بهره‌برداری در استان داریم که از این تعداد 13 مورد آن برای گروه‌های مختلف مواد معدنی از ابتدای سال جاری تاکنون صادر شده و 149 مورد هم پروانه اکتشاف داریم که به منزله اجازه عملیات اکتشافی در محدوده‌هایی است که متقاضیان اکتشافی درخواست دادند؛ از این تعداد هم 27 مورد در سال 1401 صادر شد.
افزون بر این، 9 مورد گواهی کشف هم صادر شده که در واقع شامل محدوده‌هایی است که بعد از انجام عملیات اکتشافی منجر به معرفی و تأیید ذخیره مواد معدنی شده و از این تعداد هم هفت مورد مربوط به سال جاری است.
   با توجه به شرایط مختلف ازجمله اینکه بیشتر معادن استان در حوزه مصالح ساختمانی هستند و بخش مسکن نیز با رکود مواجه شده، چه تعداد از معادن استان فعال و غیرفعال هستند؟
از مجموعه معادن استان؛ 217 معدن معادل 61 درصد فعال و 132 معدن به عبارتی 37 درصد غیرفعال بوده و پنج واحد هم در حال تجهیز است؛ اگرچه در گذشته بیشتر معادن استان در حوزه مصالح ساختمانی بوده ولی امسال 13 مورد پروانه بهره‌برداری صادر شده که بیشتر در بخش سنگ لاشه، کانی‌های صنعتی و مواد معدنی فلزی است.
   ذخیره قطعی معادن استان و همچنین میزان اشتغال‌زایی آن‌ها چقدر است؟ اشاره هم کردید که 9 مورد گواهی کشف در استان صادر شده که هفت مورد آن در سال جاری بوده است، با این اقدام چه میزان به ذخیره معادن استان اضافه می‌شود؟
ذخیره قطعی معادن استان 570 میلیون تن است و استخراج اسمی سالیانه آن‌ها بیش از 20 میلیون تن ماده معدنی است؛ اشتغال اسمی آن‌ها بیش از پنج هزار نفر بوده ولی به‌دلیل فعال نبودن تعدادی از معادن هم‌اکنون چهار هزار نفر به طور مستقیم در این بخش مشغول به کار هستند؛ با تعداد گواهی‌های کشف صادر شده هم بیش از یک میلیون تن به ذخایر معدنی استان اضافه شده است.
   اعلام کردید 132 معدن غیرفعال در استان وجود دارد، برنامه اداره کل صمت برای احیا و فعالسازی این معادن چیست؟
در راستای فعالسازی محدوده‌های معدنی راکد و غیرفعال سالیانه برنامه مزایده عمومی طی زمان‌بندی مشخص توسط وزارت صمت به استان‌ها اعلام می‌شود، در این راستا محدوده‌های مشمول مزایده و آن‌هایی که قابلیت دارند که به متقاضیان دیگری واگذار شود تا به چرخه تولید معدنی بازگردند؛ مشخص می‌شود، امسال 45 فقره محدوده اکتشافی مجوز برداشت، گواهی کشف و پروانه بهره‌برداری به مزایده گذاشته شد.
   نتایج این مزایده و میزان استقبال متقاضیان از این تعداد فقره محدوده اکتشافی در استان مشخص شده است؟ افزون بر این شرایط برای شرکت در این مزایده‌ها چیست؟
به‌منظور تسهیل شرایط شرکت در مزایده و استقبال بیشتر متقاضیان، زمان ثبت‌نام تمدید و در بستر سامانه ستاد (سامانه تدارکات الکترونیکی دولت) انجام شد و در حال حاضر منتظر بازگشایی پاکت‌ها هستیم و تا آن زمان میزان استقبال برای محدوده‌های معدنی استان مشخص نمی شود. 22 آذرماه سال جاری پاکت‌ها با حضور نمایندگانی از استانداری، سازمان بازرسی و اداره‌کل صمت بازگشایی می‌شود. هر کسی که گواهی صلاحیت فنی و مالی و میزان امتیاز لازم که پیش فرض برای هر محدوده معدنی داشته باشد، امکان شرکت در این مزایده در سطح کشور را دارد.
   وضعیت معادن کانی‌های فلزی و سنگ آهن در استان چگونه است؟
متأسفانه معادن سنگ آهن هم امسال وارد شرایط رکود شدند و افت قیمت فروش آن‌ها بسیار محسوس است و برعکس سال گذشته که رونق را در معادن سنگ آهن شاهد بودیم امسال با کاهش قیمت فروش آن شاهد رکود در معادن فلزی عمدتا‌ سنگ آهن هستیم. بیشترین معادن ما تولیدات دارند ولی فروش و تقاضا ندارند به عبارتی تقاضای واحدهای مصرف کننده هم چون فولاد و صنایع ریخته‌گری کاهش پیدا کرده است که هم شرایط جهانی و هم مسائل داخلی در این مهم تاثیر گذار هستند.
   تکمیل زنجیره فولاد در کردستان همواره به عنوان یکی از طرح‌های پیشران استان مطرح است و تاکنون تفاهم نامه‌هایی هم در این راستا منعقد شده و نمونه آن اردیبهشت امسال بین استانداری و شرکت سهامی ذوب آهن اصفهان به امضا رسید؛ حال وضعیت این طرح چگونه است؟
زنجیره فولاد شامل تولید سنگ آهن، کنسانتره، گندله، آهن اسفنجی و سپس ورق گرم فولاد است که در حال حاضر تا مرحله کنسانتره در سطح شهرستان‌های مختلف استان تولید داریم و فازهای بعدی هم در دست اقدام است؛ در مجموع زنجیره فولاد استان در مرحله احداث است و مجری آن مشخص شده و طی قراردادهای سال گذشته و امسال، هم اکنون در مرحله مقدمات احداث فاز صنعتی هستند و دو تا چهار سال هم بازه زمانی برای بهره‌برداری در نظر گرفته شده است.
   واحد تولید گندله قرار بود پایان سال گذشته به بهره‌برداری برسد و هنوز این اتفاق نیافتاده علت این تأخیر چیست؟
هرچند اداره طرح و برنامه اداره کل صمت استان بیشتر در جریان این موضوع است ولی مشکلاتی که همواره مانع از پیشروی چنین پروژه‌هایی می‌شود بیشتر شامل تخصیص زمین و زیرساخت‌های لازم ازجمله آب و برق و تأمین تجهیزات است که در ارتباط با آب با توجه به کمبود آن و خشک‌سالی‌های متوالی برخی از واحدهای صنعتی استان به‌ویژه در قروه از خروجی فاضلاب شهر در فرایند تولید خود استفاده می‌کنند و یکی از نمونه‌های این واحدها طلای زرکوه است و برای زنجیره فولاد و دیگر فازهای واحدهای صنعتی چنین اقدامی در نظر گرفته شده و اینگونه مشکل تأمین آب آنه‌ا هم برطرف می‌شود.
   همواره یکی از مباحث مطرح‌شده در بخش معادن به خام‌فروشی مواد معدنی برمی‌گردد و سال‌ها است وعده ممانعت از آن داده می‌شود؛ وضعیت کنونی معادن استان در این زمینه چگونه است؟
به‌نظرم خام‌فروشی به‌درستی برای مردم تشریح نشده و گاهی باعث سردرگمی مردم و سوءتفاهم می‌شود، خام‌فروشی در کشور تابع سیاست‌های کلی دولت است و در واقع کلیت آن بدین‌گونه است که تا حد امکان اجازه صادرات مواد خام معدنی در ایران به خارج از کشور صورت نگیرد به غیر از مواردی که مازاد تولید وجود داشته باشد با تشخیص و موافقت وزارت صمت به طور محدود برخی از مواد صادر می‌شوند و در کردستان مواد معدنی که به طور خام صادر شود، وجود ندارد.
   یعنی شما معتقدید خروج مواد معدنی از کردستان به سایر استان‌های کشور شامل خام‌فروشی نمی‌شود؟
بله دقیقاً؛ به‌عنوان نمونه اگر معدنی در استان همدان مواد معدنی به واحد تولیدی در کردستان بفرستد خام‌فروشی نیست چراکه چارچوب کلی کشور را می‌بینیم هر چند به این مسئله هم اکتفا نمی‌کنیم و در راستای ایجاد زنجیره ارزش که افزایش تولید و اشتغال را به‌دنبال دارد تلاش می‌کنیم؛ افزون بر نهایی کردن زنجیره ارزش فولاد به‌دنبال تکمیل زنجیره تولید سیلیس (که ذخایر مناسبی از این ماده معدنی داریم) هستیم و مطالعات مربوط به کیفیت این ذخایر در حال انجام است و اگر به نتیجه برسد شاهد تولید بلور در استان خواهیم بود و خوشبختانه سرمایه‌گذار داخلی هم در این زمینه پای کار است. معدن باریت مریوان نیز که به‌دلیل شرایط مدیریتی مدتی تعطیل بود در سال جاری دوباره شروع به کار کرد و احداث صنایع تبدیلی این ماده معدنی را هم در دست اقدام داریم.
  در حال حاضر تأثیر بخش معدن در اقتصاد استان چگونه است؟
آمار اقتصاد استان را در اختیار ندارم ولی بی‌شک معادن در رونق استان نقش مهمی دارد و ارتزاق چهار هزار خانوار به طور مستقیم از فعالیت معدنی گواهی بر این ادعا است، افزون بر این، گردش مالی بخش معدن استان هم اثر بسزایی در اقتصاد دارد و به طور قطع با اتمام زنجیره ارزش مواد معدنی رونق بیشتر و نقش زیادتری را شاهد خواهیم بود.
   گفتید که آینده معدنی استان را به شرط همکاری سایر دستگاه‌ها روشن می‌بینید منظورتان کدامیک از ادارات است و آنها تاکنون چه موانعی را در رابطه با توسعه معادن ایجاد کردند؟
عمدتاً منظورم ادارات منابع طبیعی و محیط زیست است که اجازه دهند بهره‌برداران کار اکتشافی را به‌درستی انجام دهند.
طبق قانون در کشور ما هم وزارت جهاد کشاورزی متولی است که به معدنکاران مشاوره صحیح دهد تا با معرفی گونه‌های سازگار با محیط زیست هر منطقه آسیب‌های وارد شده ناشی از فعالیت معدنی جبران شود؛ ناگفته نماند در استان واحدهای نمونه ای هم چون کارخانه سیمان داریم که اقدام به درخت‌کاری و توسعه فضای سبز محدوده خود کرده و افزون بر نمای زیبایی که ایجاد کرده این اقدام تأثیر مطلوبی هم در محیط زیست دارد.