مقام معظم رهبری در پیام نوروزیشان امسال را به‌نام تولید، دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین نام‌گذاری کردند. دولت سیدابراهیم رئیسی نیز بر اهمیت و حمایت همه‌جانبه از شرکت‌های دانش‌بنیان تأکید کرد؛ رئیس‌جمهور اخیراً نیز در نشست با فعالان زیست‌بوم دانش‌بنیان گفته است: باور ما این بوده که آنچه رهبر معظم انقلاب به‌عنوان شعار اعلام می‌کند، نیاز جدی کشور و درواقع دستور کاری برای تمام دستگاه‌ها است.

رئیسی همچنین با تأکید بر لزوم حمایت‌های حقوقی و اداری از شرکت‌های دانش‌بنیان، اظهار کرد: نباید اجازه داد فعالان اقتصادی و به‌ویژه شرکت‌های دانش‌بنیان در پیچیدگی‌های اداری و سازمانی گرفتار شوند. باید به برکت فرمایش مقام معظم رهبری تحولی در این زمینه ایجاد شود؛ تسهیل در صدور مجوزها و تخصیص فضای مناسب به شرکت‌های دانش‌بنیان مطالبه درستی است که نباید به مانعی بر سر راه فعالیت‌های دانش‌بنیان تبدیل شود.

رئیس‌جمهور با بیان اینکه شرکت‌های تولیدی دانش‌بنیان هم اشتغال ایجاد می‌کنند و هم می‌توانند به استقلال اقتصادی کشور کمک بسزایی داشته باشند، گفت: واگذاری پروژه‌ها از سوی دستگاه‌های دولتی به شرکت‌های دانش‌بنیان خواسته به‌حقی است.

مدیر ارشد اجرایی کشور با اشاره به وجود رابطه تنگاتنگ بین شرکت‌های دانش‌بنیان و شهرک‌های صنعتی، افزود: با میدان دادن به جوانان در حوزه‌های مختلف ضرر نخواهیم کرد، بنای دولت حمایت از فعالیت‌های دانش‌بنیان در راستای اجرای منویات مقام معظم رهبری است؛ بنابراین طی سال جاری بارها و بارها این رسانه در گفت‌وگو با شرکت‌های دانش‌بنیان همدان پای صحبت آن‌ها نشسته و در شمارگان مختلف به احصا و بیان مشکلات آن‌ها اقدام کرده است. به‌عنوان مثال رئیس‌جمهور از خواسته به‌حق واگذاری پروژه‌ها از سوی دستگاه‌های دولتی به شرکت‌های دانش‌بنیان گفته است، درحالی که مصداق‌های زیادی وجود دارد مبنی بر اینکه برخی از ارگان‌های دولتی اگر هم خرید از شرکت‌های دانش‌بنیان دارند، در پرداخت هزینه خرید به این شرکت‌ها تعلل می‌کنند که نمونه بارز آن نحوه خرید محصول از شرکت فناور همدانی سازنده نخستین ساکشن نوزادی در ایران است؛ زیرا به گفته ساغرچیان، مدیرعامل این شرکت فناور فعال در عرصه تجهیزات پزشکی مشکل این است که بیمارستان‌ها در تسویه بدهی خود با شرکت‌های دانش‌بنیان تعلل می‌کنند، حال آنکه توان مالی شرکت‌های دانش‌بنیان زیاد نیست و سرمایه در گردش ندارند؛ بنابراین این رویکرد نه‌تنها کمکی به شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی نمی‌کند، بلکه به‌نوعی تیشه بر ریشه آن‌ها زدن است. یا نحوه برخورد دستگاه‌ها و ارگان‌های دولتی در استان همدان در خرید محصولات شرکت افراتوربین انرژی پاک شهری، زیرا به گفته سعید حیدریان مدیرعامل این مجموعه، شرکت با توجه به نیازسنجی بازار نسبت به تولید محصول اقدام کرده و همین مهم در رونق کار و تولیدمان مؤثر واقع شده، اما مسئله این است که درحال حاضر محصولات شرکت در سراسر کشور مشتری دارد، اما دریغ از یک مشتری در همدان! این درحالی است که با دستگاه‌هایی همچون شهرداری، کمیته امداد و غیره که در دیگر شهرها مشتری دائمی این شرکت‌ها هستند، رایزنی لازم از سوی شرکت صورت پذریرفته، اما نتیجه مطلوبی حاصل نشده است.

از طرفی به گفته بلندپایه‌ترین مدیر اجرایی کشور برخی از شرکت‌های فناور از وضعیت و نحوه پرداخت تسهیلات نیز گلایه‌مند هستند که گویا دراین‌باره هم متأسفانه نمونه‌های بی‌شماری را می‌توان در بین شرکت‌های دانش‌بنیان همدانی نام برد؛ به‌عنوان مثال مدیرعامل شرکت «زانیاز بینش نوآور» نخستین تولیدکننده البسه و ملحفه ضد میکروبی نانو در جهان، با گلایه از ضعف در حمایت‌ها عنوان می‌کند که متأسفانه درحال حاضر فرقی بین تولیدکننده و دلال در عرصه حمایت وجود ندارد.

ملکی در پاسخ به این سؤال که امکان صادرات محصول تولیدشده وجود دارد؟ گفت: این امکان فراهم است، اما برای توسعه فعالیت نیازمند حمایت‌های مالی هستیم و بنده شخصاً به‌عنوان یک شرکت که مسیر دانش‌بنیان شدن را طی می‌کنم، نمی‌دانم باید به کجا مراجعه کنم.

مدیرعامل شرکت زانیاز بینش نوآور با انتقاد از اینکه درحال حاضر در حمایت‌های مالی بین یک تولیدکننده و دلال تفاوتی وجود ندارد، خاطرنشان کرد: اخیراً با افزایش قیمت مواد اولیه به‌ دنبال گرفتن تسهیلات برای تهیه مواد اولیه بودیم، بنابراین پیگیر مسئله شده و پس از طی کردن روند و به‌واقع کاغذبازی اداری و گرفتن تأییدیه از ارگان‌های مختلف، پس از حدود 10 روز (و بازهم با افزایش 15 درصد قیمت مواد اولیه) به بانک مراجعه کردیم.

وی خاطرنشان کرد: با مراجعه به بانک مشخص شد که تسهیلات درنظر گرفته‌شده برای ما در قالب مضاربه بوده و با بازپرداخت 6 ماهه و سود 18 درصد است!

این مقام مسئول با بیان اینکه یقیناً در راستای حمایت واقعی می‌بایست بین تولیدکننده با افرادی همچون واسطه‌ها و دلالان تفاوت قائل شوند، در پاسخ به این سؤال که چرا از ظرفیت پارک علم و فناوری برای گرفتن تسهیلات استفاده نکرده‌اید؟ گفت: از آنجایی که خوشبختانه تعداد واحدهای فناور مستقر در پارک زیاد است و درعین‌حال منابع مالی پارک در اعطای تسهیلات محدود بوده و بیشتر از محل منابع داخلی است، نمی‌توان انتظار داشت که تسهیلاتی را با رقم ریالی بالا به واحدهای فناور اعطا کند.

نکته مهم بعدی سخنان رئیس‌جمهور، گیر کردن این شرکت‌های دانش‌بنیان در کاغذبازی‌های اداری و سازمانی بوده که به‌حق یکی از مشکلات اساسی و پایه‌ای این شرکت‌ها است و مدیران این شرکت‌های دانش‌بنیان همیشه از آن گله‌مند بوده‌اند؛ درواقع سخنان مهم آیت‌الله رئیسی در نشست با فعالان عرصه تولید دانش‌بنیان نشان داد که عزم دولت برای حمایت همه‌جانبه از این نوع شرکت‌ها و رشد توسعه آن‌ها جزم است، اما هنوز هستند شرکت‌های دانش‌بنیانی که همچنان با مباحث و نبود زیرساخت‌های اداری دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ به‌عنوان مثال کمبود آزمایشگاه‌های مرجع برای تأیید محصولات دانش‌بنیان، زیرا به گفته نمازی مدیرعامل یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان و نیز مدیرکل دفتر پشتیبانی فنی تولید شرکت برق حرارتی آزمایشگاه‌های مرجع نقش بسزایی در تضمین کیفیت کالا و خدمات ساخته‌شده توسط شرکت‌های دانش‌بنیان دارند؛ وی معتقد است زمانی که یک آزمایشگاه معتبر محصول تولیدشده را تأیید کند و صنایع بدون خطر و با دلیل و منطق از آن استفاده کنند‌، فروش آن برای شرکت دانش‌بنیان هم آسان‌تر خواهد بود؛ اما متأسفانه برای برخی از محصولات آزمایشگاه‌های تضمین کیفیت در کشور وجود ندارد و به همین دلیل شرکت‌های دانش‌بنیان مجبور هستند محصول خود را برای تأیید و تضمین کیفیت به سایر کشورها ارسال کنند که این هزینه و زمانی را صرف خواهد کرد، بنابراین توصیه می‌شود این آزمایشگاه‌ها هرچه سریع‌تر در کشور ایجاد شوند.

نکته بعدی موضوع تصویب طرح جهش تولید دانش‌بنیان در مجلس بعد از کش‌و‌قوس‌های فراوان است که قرار است خون تازه‌ای را به رگ‌های شرکت‌های دانش‌بنیان تزریق کند؛ اما در این بین مسئله مهم به زمان نسبتاً طولانی ارزیابی این شرکت‌های دانش‌بنیان‌ها بازمی‌گردد، به‌عنوان مثال فعالیت دانش‌بنیان بانوی کم‌توان همدانی که با ساختن دستگاه ضدعفونی‌کننده سرویس‌های بهداشتی و شیرآلات از طریق اشعه «uv» برای نخستین‌بار توانسته ضدعفونی‌کنندگی 99 درصدی را تضمین کند.

حال آنکه به اعتقاد او فرآیند اداری (شما بخوانید کاغذبازی اداری) ثبت اختراع و تبدیل شرکت یک محصول به کالای دانش‌بنیان بسیار طاقت‌فرسا است؛ چراکه یک روند حداکثر دو ماهه برای او هفت ماه طول کشیده و طی این مدت بارها و بارها مجبور شده که در تهران حاضر شود و با مراجعه به سازمان نسبت به ارائه مستندات و مدارک اقدام کند؛ حال آنکه این فرآیند می‌تواند از سوی متولیان حوزه فناوری تسهیل شود.

مع‌الوصف؛ چنان که گفته شد چالش‌هایی که شرکت‌های دانش‌بنیان و محصولات دانش‌بنیان با آن مواجه هستند، بخشی از آن به‌واسطه گرفتن مجوزها، رعایت استانداردها و برآمدن از آزمون‌های سخت کیفی است و بخشی از آن نیز به‌واسطه خریداران و مشتریان است؛ اینکه مشتریان داخلی و خریداران خارجی چقدر به محصولات دانش‌بنیان کشورمان اعتماد دارند، یکی از چالش‌های مهم این حوزه است.

یکی از چالش‌های مهم دیگری که شرکت‌های دانش‌بنیان کشورمان با آن مواجه هستند، ناشناخته‌ بودن و به رسمیت‌ نشناختن ظرفیت‌ها و توانمندی‌های آن‌ها توسط شرکت‌های بزرگ است؛ در سال‌های اخیر شرکت‌های بزرگ عادت کردند بسیای از نیازهای خودشان را از خارج کشور تأمین کنند، این درحالی است که در ایام تحریم بسیاری از شرکت‌های دانش‌بنیان توانستند کالاهایی با ضریب فناوری بسیار بالا حتی با کیفیتی بهتر از نمونه‌های خارجی تولید کنند، اما بسیاری از تولیدکنندگان بزرگ داخلی ما به آن‌ها اعتماد نکردند!

شرکت‌های بزرگ از طریق مشارکت می‌توانند به رشد شرکت‌های دانش‌بنیان، فناور و استارت‌آپ کمک کنند؛ درواقع شرکت‌های بزرگ می‌توانند بخشی از منابع مازاد خودشان را در اقتصاد دانش‌بنیان سرمایه‌گذاری کنند. ره‌آورد این خواهد بود که هم حجم کسب‌وکار آن شرکت بزرگ‌تر شده، بازار آن توسعه پیدا می‌کند، صاحب دانش‌ و فناوری می‌شود، سبد رقابت‌پذیری آن افزایش پیدا می‌کند و سبد محصولاتش توسعه می‌یابد و هم شرکت دانش‌بنیان، فناور و استارت‌آپی که توانسته است سرمایه‌ جذب کند، می‌تواند مسیر رشد و توسعه خودش را سریع‌تر طی کند.

از سوی دیگر متأسفانه فضای کسب‌وکار دانش‌بنیان در همدان مناسب نیست؛ موانع و مشکلات بسیار زیادی برای فعالان اقتصادی وجود دارد و رتبه ما در فضای کسب‌وکار مطلوب نیست. به‌طوری که در گفت‌وگویی که با کمال اطهاری پژوهشگر توسعه داشتیم، مشخص شد همدان جزء آخرین‌ها در حوزه توسعه اقتصاد دانش‌بنیان است. به گفته او طبق تحقیقاتی که در مورد روند توسعه اقتصاد دانش‌بنیان در سطح کشور طی سال گذشته صورت پذیرفت، همدان جزء آخرین استان‌ها به‌لحاظ توسعه اقتصاد دانش‌بنیان است.

جمع سخنان فعالان عرصه دانش‌بنیان و مدیران دولتی از رئیس‌جمهور گرفته تا رئیس مرکز و مؤسسات شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی و غیره نشان می‌دهد که مشکلات دانش‌بنیان‌ها به‌صورت کامل احصا شده است و مدیران دولتی و فعالان عرصه دانش‌بنیان کاملاً با مشکلات این حوزه آشنا هستند و با تلاش همه اکوسیستم فناوری و نوآوری کشور، امسال با عنوانی که مقام معظم رهبری برای 401 1 مشخص کرده‌اند، پیش‌بینی می‌شد سال ویژه‌ای برای این شرکت‌ها باشد، بنابراین با گذشت 9 ماه از سال امیدواریم در استانی همچون همدان برای مشکلات احصاشده از سوی متولیان امر چاره‌ای اندیشیده شده و به اطلاع عموم رسانده شود.