شانزدهمین کرسی نقد علمی از سلسله کرسی‌های همایش ملی «مهدویت و انتظار در اندیشه آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی(ره)» یکشنبه، 9 بهمن ماه با موضوع «فقه نظام و نظام‌سازی در جامعه منتظر بر اساس اندیشه‌های آیت‌الله العظمی صافی گلپایگانی (ره)» برگزار شد.
بنابر این گزارش، در این کرسی حجت الاسلام «نجفعلی غلامی»، استادیار دانشگاه خوارزمی به ارائه بحث پرداخت که در ادامه مرور می‌شود:
حجت الاسلام غلامی در ابتدای بحث اظهار کرد: انقلاب اسلامی فقه شیعه را وارد مرحله جدیدی کرد و تحقق حکومت اسلامی بر اساس نظریه ولایت فقیه در فقه سیاسی شیعه توسط امام خمینی(ره)، نظر همه کارشناسان و خبرگان فن را به خود جلب کرد. بنیانگذار جمهوری اسلامی عمیقا اعتقاد داشت وجود حکومت اسلامی ضروری است و تفاوتی بین عصر ظهور معصوم و عصر غیبت وجود ندارد.
 معنای فقه نظام
استادیار دانشگاه خوارزمی با بیان اینکه فقه نظام و نظام سازی از مباحث مطرح در دهه‌های سوم و چهارم انقلاب اسلامی است، گفت: حیطه و وظیفه علم فقه تبیین و ترسیم افعال مکلفین است و هنگامی که فقه نگاه نظامند به مسائل جامعه داشته باشد و تشکیل حکومت را نیز یکی از مصادیق افعال مکلفین لحاظ کند، فقه نظام شکل می‌گیرد؛ بنابراین، تعریف فقه نظام به اقسام مختلف مسائل جامعه تقسیم می‌شود مانند فقه نظام سیاسی، فقه نظام فرهنگی، فقه نظام اقتصادی، فقه نظام بهداشت و سلامت و....
 انتظار امیدبخش و نیروبخش است
وی با اشاره به مهدویت و انتظار در اندیشه آیت الله صافی، تصریح کرد: ایشان به عنوان یک مهدویت‌پژوه متبحر و صاحب رای به شدت با رویکردی خمودی و انزوا به مفهوم انتظار مخالف است و انتظار را به عنوان یک مفهوم سازنده تحلیل می‌کند و می‌فرماید: «این انتظار امیدبخش، نیروبخش، حیات و نشاط و جهاد است.
خمودی، خاموشی و افسردگی و ضعف و کمکاری و بیچارگی و سستی نیست». ایشان بر عملگرایی در عصر انتظار تاکید موکد دارد و بر رویکرد سکوت و انزواطلبی در جامعه منتظر خط بطلان می‌کشد.
حجت الاسلام غلامی ادامه داد: آیت الله صافی از جمله اندیشمندان معتقد به امکان نظام سازی در عصر انتظار و فراتر از امکان قائل به ضرورت نظام سازی بر اساس فقه در جامعه منتظر در دوران غیبت حضرت ولی عصر(عج) است و تاکید دارد: «جامعه منتظر، جامعه اسلام، اسلام نظام، اسلام اندیشه و اسلام هویت است. جامعه منتظر تمدنش اسلامی و برگرفته از هدایت‌های وحیانی و قرآنی است».
 عوامل خشنودی امام زمان(عج)
وی در ادامه بیان کرد: آیت الله صافی اصولا تکریم مناسبت‌های مهدوی را دارای یک پوسته و یک هسته می‌داند و موکدا تاکید می‌کند که ظاهر نباید جای باطن را بگیرد: «باطن و حقیقت مراسم نیمه شعبان اعلام حمایت از دین و ارزش‌ها و سنت‌های اسلامی و طرفداری از محرومان و مستضعفان و ستیز با مستکبران و ستمکاران است»؛ در اندیشه آیت الله صافی اعلای کلمه اسلام و احیای معالم مذهب، امر به معروف و نهی از منکر، مبارزه با بدع و پاسداری از احکام شرع از اموری است که باعث خشنودی حضرت حجت(عج) است و منتظر حقیقی باید به آن ملتزم و متعهد باشد.
استادیار دانشگاه خوارزمی تاکید کرد: ایشان در یک تحلیل عمیق و دقیق رویکرد تقابلی سیاسی اهل سنت با تفکر شیعه در طول تاریخ اسلام را ناشی از تفکر نظام سازی شیعه برای مدیریت جامعه می‌داند و می‌گوید: «اگر می‌بینیم در یک بخش از تاریخ کسانی از تحقق پیدا کردن ابعاد سیاسی شیعه جلوگیری کردند، این به معنای غیرقابل تحقق بودن آنها نیست، چون این احکام با در نظر گرفتن واقعیت‌های وجود انسان طراحی شده است و در آخرالزمان بوسیله آخرین حجت الهی جامعه بشری با یک نظام و قانون واحد اداره خواهد شد».
 راه تحقق فقه نظام در عصر انتظار
حجت الاسلام غلامه اضافه کرد: آیت الله صافی معتقد است که زیربنای نظام سازی در فقه تاسیسی است و روبنا امضایی. به عبارت دیگر اصول، ارکان و مبانی نظام سازی کاملا مشخص و روشن است و توسط شارع مقدس تاسیس شده و هر گونه دخل و تصرف در آن غیرمجاز و غیرشرعی است و نباید اجتهاد در مقابل نص صورت پذیرد.
 ایشان در این زمینه می‌گوید: «قبول نظامات غیر شرعی یک نوع پرستش و عبادت غیر و مشرکانه و خلاف عقیده توحید است»
(امامت و مهدویت ج 1، ص 112)
 الزامات نظام‌سازی در عصر غیبت
وی درباره پیش‌نیازهای نظام سازی در عصر غیبت در اندیشه آیت الله صافی بیان کرد: قطعا تشکیل حکومت اسلامی بر پایه نظریه ولایت فقیه توسط امام خمینی(ره) را می‌توان یک رستاخیز خیره کننده نسبت به فقه حکومتی و نظام حکمرانی مکتب شیعه دانست و اوج بالندگی مباحث حاکمیتی در فقه شیعه را با تمام وجود لمس و احساس کرد.
حجت الاسلام غلامی افزود: بنابراین می‌توان گفت که نظام سازی در فقه شیعه رهاورد انقلاب اسلامی است؛آیت الله صافی نیز با توجه به حضورش در ارکان حاکمیتی جمهوری اسلامی (خبرگان قانون اساسی و شورای نگهبان) ملاحظات قابل توجهی در مبادی و مبانی نظام سازی دارد؛ مثل ایمان به مکتب و شجاعت در ابراز آن، داشتن نگاه انتقادی به تمدن غرب.
وی در ادامه گفت: ایشان می‌فرماید: «کسی که می‌خواهد مکتبی را عرضه کند لازم است اول ایمان داشته باشد به مکتب و دوم شجاعت در عرضه مکتب.ی کی از اسرار موفقیت‌های مسلمانان در صدر اسلام این بود که مکتب خودشان را به دنیا عرضه کردند و تحت تاثیر مکتب‌های دیگر قرار نگرفتند»
 (مذاکرات ج 2، ص 1161)
حجت الاسلام غلامی ابراز کرد: آیت الله صافی نظام سازی را در چهارچوب حاکمیت الهی ترسیم می‌کند و اساس نظام سیاسی را توحید می‌داند.
ایشان یکی از ویژگی‌های مهم حکومت موعود مهدوی را نمود حاکمیت الهی می‌داند و در این زمینه می‌گوید: «بر حسب قرآن و کتب عهد قدیم، دنیا در آخرالزمان تحت حکومت واحده قرار و اسلام شرق و غرب عالم را فرا می‌گیرد. قانون، قانون خدا و حاکمیت مخصوص خداوند متعال می‌شود».
 امتیاز شیعه
این استاد دانشگاه با اشاره به امامت در اندیشه آیت الله صافی(ره) بیان کرد: ایشان در تعریف نظام امامت می‌فرماید: «نظام امامت برای انتقال قدرت و مقدمه انتقال به رژیم دیگر نیست، نظام امامت نظام اول و آخر و همیشه جاودان است.»
(نظام امامت و رهبری، ص52)
و نیز در بیان ایشان است: «اصلا امتیاز شعیه همین است که امامت را تعیین و نصب خداوند متعال می‌داند و می‌گوید باید نصب از ناحیه خداوند باشد».
 استمرار نظام امامت در عصر غیبت
وی تاکید کرد: ایشان عدم تفاوت بین عصر حضور و عصر غیبت را صراحتا تصریح می‌کند و در این زمینه می‌فرماید: «در عصر غیبت نظام امامت ائمه(ع) جاری است و این نظام تاکنون ادامه داشته و هنوز هم ادامه دارد تا اینکه حضرت ولی عصر(عج) با ظهور خود حکومت را دست بگیرند».
حجت الاسلام غلامی با بیان اینکه آیت الله صافی جایگاه مردم را در نظام سازی مهم خواند و خاطرنشان کرد: ایشان می‌فرماید:
«اسلام خودش یک نظام مستقل است نه حکومت مردم بر مردم است، نه اینکه مردم در حکومت وارد نیستند و نمی توانند دخالت کنند، در اسلام حکومت خدا بر مردم است، حکومت شرع بر مردم است.»
(مذاکرات ج 2، ص1162).
گفتنی است، در پایان مباحث مطرح شده توسط حجج اسلام سیدسجاد ایزدهی و روح‌الله شریعتی مورد نقد و بررسی قرار گرفت و پیشنهادات و نکات برای ارتقای بحث بیان شد.