کردستان افزون بر توانمندی در حوزه نیروی انسانی از نظر منابع خدادادی هم دارای ظرفیت‌های فراوانی است که قبل از انقلاب نه تنها این استعدادها شناخته شده نبود بلکه اجازه به فعلیت رساندن و رشد و نمو آن را هم نمی‌دانند.
سال 1357 میزان تولیدات زراعی در این استان 388 هزار و 794 تن بود و اکنون به دو میلیون و 169 هزار تن رسیده و تولید در بخش باغی هم از 62 هزار و 114 تن به 430 هزار تن افزایش پیدا کرده است.
در تولید محصولات راهبردی همچون گندم هم شاهد رشد بیش از دو برابری هستیم به گونه ای که در سال 57 میزان تولید این محصول 240 هزار تن و در سال زراعی 1400-1401؛ 818 هزار تن بوده و در سال‌هایی همچون سال 1399 افزون بر یک میلیون تن از این محصول در استان تولید شده است.
میزان تولیدات دامی استان در قبل از انقلاب 112 هزار تن و اکنون به 404 هزار تن رسیده و میزان تولید گوشت قرمز و گوشت مرغ به ترتیب در سال 1357؛ 13 هزار و دو هزار تن بوده است و این در حالی است که امروز شاهد تولید 32 هزار و 500 تن گوشت قرمز و 95 هزار تن گوشت مرغ در استان هستیم.
تولید تخم مرغ هم در این استان از 600 تن در سال 57 به چهار هزار و 400 تن افزایش پیدا کرده و میزان تولید شیر هم از 96 هزار و 200 تن به 260 هزار تن و تولید عسل هم از 200 تن به افزون بر دو هزار و 300 تن رسیده است.
اگرچه قبل از انقلاب بیشترین درصد جمعیت کردستان در مناطق روستایی ساکن بودند و شغل بیشتر آن‌ها هم کشاورزی و دامداری بود و تولید آن‌ها هم تنها به اندازه‌ای بود که بتوانند مایحتاج ضروری زندگی خود را تأمین کنند ولی اکنون با وجود اینکه 30 درصد جمعیت این استان را روستاییان تشکیل داده است در تولید بسیاری از محصولات کشاورزی دارای رتبه‌های برتر در سطح کشور هستند و افزون بر این تولیدات مازاد را هم صادر می‌کنند.
ازجمله نکات حائز اهمیت دیگر می‌توان به این موضوع اشاره کرد که صنعتی شدن و مکانیزه شدن بخش کشاورزی در آمریکا و کشورهای اروپایی کاهش جمعیت کشاورزان و مزارع کمتر اما بزرگ تر را به همراه داشته است؛ درایران و به‌تبع کردستان تقسیم اراضی و تغییر کاربری اراضی کشاورزی اگرچه منجر به کوچک‌تر شدن مزارع شده است ولی با بهره‌مندی از فناوری‌های نوین و افزایش عملکرد در واحد سطح شاهد رشد تولید در بخش کشاورزی هستیم به طوری که بخشی از تولیدات مازاد بر نیاز استان به سایر استان‌ها و حتی خارج از کشور صادر می‌شود.
  کردستان در تولید چه محصولاتی رتبه برتر کشور را دارد؟
کردستان با تولید 818 هزار و 98 تن گندم مقام سوم کشوری، با تولید 329 هزار و 670 تن سیب زمینی رتبه پنجم، با تولید 43 هزار تن نخود مقام سوم، با تولید 60 هزار و 232 تن توت فرنگی رتبه اول را در کشور دارد.
کردستان با تولید 818 هزار و 98 تن گندم مقام سوم کشوری، با تولید 329 هزار و 670 تن سیب زمینی رتبه پنجم، با تولید 43 هزار تن نخود مقام سوم، با تولید 60 هزار و 232 تن توت فرنگی رتبه نخست، با تولید 150 هزار و 175 تن محصول انگور مقام دوم تولید انگور دیم را در کشور دارد.
این استان در تولید گردو هم با 21 هزار و 786 تن مقام دوم، در تولید «به» با 6 هزار تن رتبه سوم، در تولید آلبالو با 10 هزار و 700 مقام سوم، در تولید گیلاس با 10 هزار و 800 تن مقام چهارم، در تولید هلو و شلیل با تولید 66 هزار و 900 تن رتبه هشتم را در بین استان‌های مختلف کشور به خود اختصاص داده است.
سالانه 6 هزار و 683 تن محصولات گلخانه‌ای، 700 هزار شاخه گل شاخه بریده، سه هزار و 957 تن قارچ خوراکی هم در این استان تولید می‌شود؛ افزون بر محصولات زراعی و باغی، کردستان در تولید گوشت سفید و قرمز هم جزو استان‌های پیشرو بوده به شیوه ای که زنجیره ارزش در صنعت دامپروری و طیور در آن تکمیل شده است.
764 واحد مرغداری با ظرفیت تولید سالانه 15 میلیون قطعه در دوره در کردستان وجود دارد و در صنعت طیور این استان به طور مستقیم و غیر مستقیم برای 14 هزار نفر اشتغال‌زایی شده است، وجود همین ظرفیت موجب شده که این استان در تولید گوشت مرغ در منطقه غرب و شمال غرب رتبه اول و در سطح کشور رتبه هشتم را داشته باشد.
واحدهای گاوداری شیری بالاتر از سه هزار رأس، پرواربندی گوساله بالاتر از پنج هزار رأس و پرورش گوسفند و بز بالاتر از یک هزار رأس در اقصی‌نقاط این استان از دیگر توانمندی‌های بخش دامداری استان است.
24 کارخانه خوراک دام و طیور، 12 کارخانه شیر، هشت کشتارگاه صنعتی طیور، هشت کشتارگاه دام و دو واحد بسته‌بندی عسل در این استان وجود دارد که بر اساس آخرین آمار که مربوط به سال زراعی 1400-1401 است 95 هزار تن گوشت مرغ، 32 هزار و 500 تن گوشت قرمز، 10 هزار و 700 تن گوشت ماهی، 260 هزار تن شیر، چهار هزار و 400 تن تخم مرغ و 2 هزار و 376 تن عسل در استان تولید شد.
با توجه به اینکه بیشترین میزان آب مصرفی در استان مربوط به بخش کشاورزی است به‌منظور استفاده بهینه از آن اراضی کشاورزی مجهز به سامانه‌های نوین آبیاری شدند و از این نظر هم جزو استان‌های برتر کشور به شمار می‌رود به گونه‌ای که میزان اراضی مجهز به این سیستم آبیاری در کردستان 42 درصد و بالاتر از متوسط کشوری است.
از 140 هزار هکتار زمین آبی در بخش کشاورزی استان؛ سامانه‌های نوین آبیاری در 60 هزار هکتار آن اجرایی شده که افزون بر 500 هکتار آن در سال 1400 مجهز به این سیستم شد.
طرح توسعه باغات در حوزه رودخانه‌های غرب و شمالغرب در سطح 750 هکتار و توسعه باغ‌های دیم در اراضی شیبدار در سطح 807 هکتار به اجرا درآمده است که این موارد هم از دیگر خدماتی است که به همت خدمت‌گزاران نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران در این استان انجام شده است.
بسته‌بندی، ذخیره‌سازی و فرآوری محصولات کشاورزی موجب ایجاد ارزش افزوده و کاهش ضایعات و افزایش صادرات و امنیت غذایی خواهد شد بنابراین در این راستا تا پایان آذر ماه سال جاری 240 فقره پروانه بهره‌برداری صنایع تبدیلی و تکمیلی در زیربخش‌های مختلف به ظرفیت جذب یک میلیون و 426 هزار تن مواد خام و اشتغال‌زایی دو هزار و 831 نفر ایجاد شده که برای این مهم افزون بر 24 هزار میلیارد ریال سرمایه‌گذاری شده است.
برای فرآوری و ذخیره‌سازی محصولات کشاورزی 354 فقره جواز تأسیس به ظرفیت جذب یک میلیون و 625 تن مواد خام صادر شده که در صورت تأمین تسهیلات مورد نیاز آن تا پایان سال 1402، زمینه اشتغال پایدار برای چهار هزار و 70 نفر ایجاد خواهد شد.
  طرح‌های پیشران کشاورزی در استان
اقدامات و فعالیت‌های مذکور منجر شده که بخش کشاورزی کردستان با اختصاص سهمی معادل 26 درصد از تولید ناخالص داخلی و حدود 28 درصد اشتغال استان یکی از مهم‌ترین حوزه‌های اقتصادی استان به‌شمار رود.
اقدامات و فعالیت‌های مذکور منجر شده که بخش کشاورزی کردستان با اختصاص سهمی معادل 26 درصد از تولید ناخالص داخلی و حدود 28 درصد اشتغال استان یکی از مهم‌ترین حوزه‌های اقتصادی استان به‌شمار رود بنابراین در راستای توسعه بیشتر این بخش طرح‌های پیشرانی تدوین و آماده شده که به سرمایه‌گذاران واگذار شود.
ازجمله طرح‌های پیشران استان در زیربخش‌های مختلف کشاورزی شامل صنایع فرآوری سیب زمینی و تولید رب گوجه فرنگی، فرآوری و بسته‌بندی گیاهان دارویی و رنگ‌های خوراکی طبیعی، صنایع فرآوری گوشت طیور، تولید آب‌میوه و کناسنتره و پوره، طرح روعن کشی از دانه‌های روغنی است که با توجه به ظرفیت‌های استان توسط جهاد کشاروزی با پیش بینی سرمایه گذاری 12 هزار میلیارد ریال آماده ارائه به سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی است.
از دیگر فعالیت‌های مؤثری که در راستای اجرای آن اقدامات مطلوبی انجام شده توسعه کشاورزی حفاظتی، حفاظت کاربری اراضی کشاورزی، ارتقای شاخص بهره‌وری آب با استفاده و توسعه از سامانه‌های نوین آبیاری، اصلاح الگوی کشت، توسعه باغات دیم اراضی شیبدار، توسعه کشت‌های گلخانه‌ای، توسعه زنبورداری، توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی، ترویج و آموزش کشاورزی، کشاورزی قراردادی، خرید تضمینی محصولات کشاورزی است.
اهمیت بخش کشاورزی به دلیل امنیت غذایی و تأمین منابع اولیه صنایع برکسی پوشیده نیست و با توسعه بیش از پیش آن می‌توان امیدوار به رشد و پیشرفت هرچه بیشتر استان بود.
در چهارمین سرشماری عمومی کشاورزی (سرشماری بخش کشاورزی هر 10 سال یکبار به اجرا درمی‌آید) که در سال 93 انجام شد 113 هزار و 606 بهره‌بردار بخش کشاورزی در سطح استان شناسایی شد.