«مناطقی پوشیده از مرداب، باتلاق، لجن‌زار یا آبگیرهای طبیعی و مصنوعی اعم از دائمی یا موقت که در آن آب‌های شور یا شیرین به‌صورت راکد یا جاری یافت می‌شود، ازجمله شامل آبگیرهای دریایی که عمق آن‌ها در پایین‌ترین حد جزر از 6 متر تجاوز نکند». این توضیحی است که کنوانسیون جهانی حفاظت از تالاب‌ها در ارتباط با تالاب ارائه کرده است.
انواع تالاب‌ها بر اساس تعریف عنوان‌شده در کنوانسیون رامسر به تالاب‌های دریایی و ساحلی، داخل خشکی و تالاب‌های مصنوعی تقسیم‌بندی شده که بر مبنای این تقسیم‌بندی تالاب زریبار در شهرستان مریوان جزو تالاب‌های داخل خشکی است.
13 بهمن سال 1397 تالاب زریبار مریوان به‌عنوان بیست و پنجمین تالاب ایران در فهرست این کنواسیون به ثبت رسید که این اقدام بعد از یک دهه تلاش و پیگیری اتفاق افتاد.
این تالاب یکی از باارزش‌ترین اکوسیستم‌های آبی ایران است و یکی از ویژگی‌های بارز اکولوژیکی آن وجود تعداد زیادی از پرندگان آبزی و کنارآبزی است و افزون بر این نیزارهای موجود در آن به زیستگاهی برای حیات وحش تبدیل شده است.
سال‌ها است تالاب زریبار با مشکلات و چالش‌های زیست محیطی همراه است که در راستای رفع آن ستاد نجات‌بخشی تالاب زریبار در کردستان تشکیل شد و این ستاد کج‌دار و مریز در سال‌های گذشته تشکیل شده بود و امسال تاکنون سه جلسه از کارگروه استانی ساماندهی این تالاب با تأکید استاندار کردستان تشکیل شده است.
حال به‌منظور اطلاع از اقدامات و فعالیت‌های انجام‌شده برای حفاظت از این تالاب با اقبال حمیدی؛ مدیرکل حفاظت از محیط زیست کردستان گفت‌وگویی صورت گرفته که شرح آن در ذیل می‌آید:
   برای حفاظت و رفع مشکلات تالاب بین‌المللی زریبار چه اقداماتی انجام شده یا در حال اجرا است؟
اداره کل محیط زیست کردستان تنها مسئول حفاظت از تالاب بین‌المللی زریبار مریوان نیست و ارگان‌های دیگری همچون سازمان جهاد کشاورزی، اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری، شرکت آب منطقه‌ای و شرکت آبفا استان و شهرداری مریوان رسالت‌هایی در این رابطه برعهده دارند.
از سوی ستاد ملی هماهنگی مدیریت تالاب‌های کشور برای هریک از دستگاه‌های اجرایی مذکور تکالیفی تعیین شده و آن‌ها مکلف به اجرایی کردن آن‌ها شده‌اند.
بخشی از فعالیت‌های این دستگاه‌های اجرایی شامل تکمیل و بهره‌برداری از شبکه فاضلاب سه روستای باقی‌مانده سیف‌سفلی، محمده و کولان که فاضلاب آن‌ها وارد تالاب زیبار می‌شد از سوی شرکت آبفای استان اجرا شده و 80 درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
نصب کنتور هوشمند در همه چاه‌های مجاز حوضه و قلع و قمع چاه‌های غیرمجاز توسط شرکت آب منطقه‌ای باید اجرا شود که تاکنون 32 حلقه چاه هوشمندسازی شده و 31 حلقه هم از 198 مورد چاه غیرمجاز شناسایی شده مسدود شده است.
سازمان جهاد کشاورزی استان هم موظف شده الگوی کشت مناسب را در محدوده دریاچه زریبار اجرایی کند به گونه‌ای که از میزان سطح زیرکشت محصولات آب‌بری همچون برنج در این منطقه کاسته شود.
اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان هم در حوزه آبخیز تالاب زریبار و ایجاد سازه‌های کوتاه اصلاحی در کنترل رسوب اقداماتی را انجام داده است.
   اشاره کردید به بخشی از اقداماتی که تعدادی از دستگاه‌های اجرایی در ارتباط با تالاب زریبار انجام دادند، اداره کل محیط زیست کردستان در این رابطه چه اقدامات مؤثر و شاخصی را انجام داده است؟
ثبت تالاب زریبار در کنوانسیون بین‌المللی رامسر، مطالعات و تدوین نقشه راه در بخش‌های چشمه‌های کف و بستر تالاب، تعیین میزان زهاب‌های ورودی به تالاب، ارزش‌گذاری اقتصادی، تدوین نقشه راه برنامه CEPA (ارتباطات، ظرفیت‌سازی، آموزش، مشارکت و آگاه‌سازی)، تهیه و تدوین دستورالعمل قایقرانی، تهیه طرح جامع گردشگری برای مجموعه تفریحی زریبار، ایجاد ایستگاه پایش آنلاین کیفیت آب تالاب، نصب تلویزیون شهری و پایش هوا و آب در مجموعه گردشگری، خرید تجهیزات اطفای حریق، امضای تفاهم‌نامه همکاری با صندوق در خصوص تخصیص اعتبار و پیگیری لازم برای ردیف اعتباری مشخص برای زریبار و اجرای سیستم‌های نوین حفاظتی، جمع‌آوری سیستم‌های نوین حفاظتی ازجمله اقداماتی است که طی سال‌های اخیر توسط این اداره کل انجام شده است.
   براساس اطلاعات موجود هنوز هم در اراضی کشاورزی محدوده تالاب زریبار محصولات آب‌بری همچون برنج کشت می‌شود؛ وضعیت کنونی میزان کشت این محصول چگونه است و آیا کشت این محصول متوقف خواهد شد؟
یکی از مشکلات اساسی ما در تالاب زریبار مربوط به الگوی کشت محصولات کشاورزی در اراضی محدوده این تالاب است و اگر الگوی کشت مناسب این محدوده اجرایی نشود سرنوشت خوبی در انتظار تالاب نخواهد بود.
کشت برنج به جز استان‌های شمالی در دیگر نقاط کشور ممنوع است ولی در شهرستان مریوان تا آذرماه سال 1400 میزان سطح زیرکشت این محصول 110 هکتار بود که بعد اعلام شد به 35 هکتار کاهش یافته و براساس آخرین آمار مطرح‌شده به 15 هکتار رسیده است. البته یکی از دلایل مهم کاهش سطح زیرکشت این محصول کاهش سطح آب در این منطقه بوده است. از آنجا که در حوزه تالاب زریبار تعهدات بین‌المللی داریم باید نسبت به شرایط آن حساس‌تر باشیم.
   گروه مطالعات علمی دانشگاه کردستان تحقیقاتی در ارتباط با تالاب زریبار انجام دادند و راهکارهایی برای نجات‌بخشی این تالاب پیشنهاد کردند که یکی از آن‌ها برداشته شدن دایک خاکی است؛ چه میزان به چنین تحقیقاتی توجه شده و در راستای اجرای آن اقدام شده است؟
در دوره‌ای دریاچه زریبار را به دید سدی نگریسته بودن و برای اینکه آب بیشتری در آن جمع شود اقدام به ساخت دایک خاکی کردند که کار اشتباهی بود ولی برداشتن آن هم شاید در شرایط فعلی منطقی و به صلاح نباشد و تصمیم قطعی در این رابطه نیاز به کار مطالعاتی با تمرکز بیشتر بر این مسئله دارد.
مطالعاتی انجام و قرار شده به‌روزرسانی شود. در شورای پژوهشی هم براساس مستندات اگر طرحی ارائه شود پس از بررسی آن، اعضای این شورا مشخص می‌کنند این دایک حذف شود یا نه.
   گونه‌های زیادی پرنده، خزنده و پستاندار و ماهی در تالاب بین‌المللی زریبار شناسایی و گفته شده از 11 گونه ماهی بومی شناسایی‌شده تنها دو گونه از آن باقی مانده، کارشناسان معتقدند رهاسازی اردک‌ماهی در این تالاب منجر به نابودی آبزیان در این اکوسیستم شده، برای رفع این مشکل چه اقدامی انجام دادید؟
35 نفر عضو تعاونی صیادان دریاچه زریبار هستند و دو سال است که اجازه ماهی‌ریزی به آن‌ها ندادیم چراکه رهاسازی گونه‌های مهاجم موجب حذف گونه‌های بومی می‌شود.
افزون بر این بر اساس کنوانسیون رامسر فعالیت تعاونی به شکل انتفاعی در تالاب ممنوع است؛ بنابراین در راستای اینکه اشتغال ایجاد شده در این تعاونی حفظ شود پیشنهاد انتقال فعالیت آن‌ها را به پایاب سد گاران برای پرورش ماهی را داده‌ایم که با این اقدام بخشی از مشکلات تالاب زریبار برطرف خواهد شد.
   از دیگر کارها و تصمیمات اشتباهی که در زریبار در سال 1390 گرفته شد مربوط به کشت درخت پالونیا در محدوده تالاب بود که بعد با آسیب‌های که این گونه وارد می‌کند تصمیم به قطع آن گرفته شد؛ در این رابطه بفرمایید تاکنون چند اصله از این درخت قطع شده است؟
بله درست است در سال 1390 گونه مهاجم درخت پالونیا در محدوده تالاب کشت شد و این گونه مصرف آب بالایی دارد و به‌دلیل داشتن ریشه سطحی برای فضای سبز شهری و معابر هم مناسب نیست و تخریب‌کننده معابر هم هست در کارگروه ساماندهی تالاب مصوب شد که اقدام به قطع این گونه از درخت شود که تاکنون افزون بر 110 اصله از آن قطع شده و 50 اصله از آن باقی مانده است و گونه چنار جایگزین آن‌ها خواهد شد.
متأسفانه سیاست‌های غلط در سال‌های گذشته موجب چالش‌ها و بحران‌های پیش‌آمده در اکوسیستم‌های آبی زیادی در کشور ازجمله دریاچه ارومیه شد و البته این وضعیت فقط مربوط به ایران هم نیست و اگر عکس‌های هوایی مربوط به ارمنستان و یا دریاچه وان ترکیه را مشاهده کنید به وضعیت تالاب‌ها و دریاچه‌های آن‌ها در طی ده‌های اخیر پی می‌برید.
بی‌شک حفر چاه‌های مجاز و غیرمجاز و کشت محصولات آب‌بر در محدوده تالاب‌ها، دریاچه‌ها و دشت‌ها آسیب زیادی وارد می‌کنند به گونه‌ای که ما در دشت‌های قروه و دهگلان شاهد افت شدید آب زیرزمینی هستیم و داریم با فروچاله در این مناطق مواجه می‌شویم؛ بنابراین باید هرچه سریع‌تر و قبل از اینکه اتفاقات غیرقابل برگشتی روی دهد به سمت کشت محصولات با نیاز آبی کم حرکت کنیم.
اجاره اراضی کشاورزی به افراد غیربومی که تنها به فکر سود و منفعت خودشان هستند و برای آن‌ها وضعیت محیط زیست اهمیتی ندارد؛ به گونه‌ای که حتی در گذشته مواردی داشتیم این افراد اقدام به ریختن سموم شیمیایی در چاه‌های کشاورزی کردند که کار خود را راحت تر و هزینه‌ها را کاهش دهند؛ از دیگر معضلات پیش روی محیط زیست استان است.
قطعاً تبعات تصمیمات اشتباه دامن‌گیر محیط زیست خواهد شد وقتی اعلام می‌شود منطقه‌ای خط قرمز است نباید دیگر در آن اقدام به فعالیت‌هایی برخلاف شرایط زیست محیطی کرد.
   در سفر رئیس جمهور در تیرماه امسال به کردستان، مصوباتی هم برای تالاب زریبار داشت در این باره توضیح دهید.
خرید یک دستگاه خودرو آتش‌نشانی دیزلی، تکمیل و تجهیز سایت پرنده‌نگری تالاب، ایجاد پایگاه داده تحت وب تالاب بین‌المللی زریبار (خرید سخت‌افزار، سرور، نمایشگر، برنامه‌نویسی)، اجرای برنامه سیپا و خرید یک دستگاه خودرو کمک‌دار برای پایش مستمر تالاب ازجمله مصوبات مربوط به تالاب زریبار در سفر رئیس جمهور به استان است.
300 میلیارد ریال در قالب برنامه جامع و پایش کیفی زریبار و در راستای احیای این تالاب از محل مصوبات سفر رئیس جمهور در تیرماه سال جاری اختصاص پیدا کرده است و امید می‌رود با پرداخت این میزان اعتبار شاهد تحول مطلوبی در وضعیت این تالاب باشیم.