از سال 1376 اطلاعات بازار کشور از طریق آمارگیری از ویژگی‌های اشتغال و بیکاری خانواده حاصل می‌شد ولی از سال 1384 به منظور بهبود کیفیت و انطباق بیشتر با مفاهیم بین‌المللی به‌ویژه سازمان بین‌المللی کار، این روش مورد بازنگری قرار گرفت و به صورت طرح فعلی و به عنوان آمارگیری نیروی کار به اجرا درآمد و در ماه میانی هر فصل اجرا می‌شود.
کردستان بر اساس یکی از داده‌های منتشرشده، پاییز امسال از نظر نرخ بیکاری در رتبه نخست کشور قرار گرفته است همین موضوع باعث شد تا بدون توجه به ثبت حدود 41 هزار فرصت شغلی جدید در استان بر اساس مستندات سامانه رصد، موج تخریب‌ها علیه دولت شروع شود، آمارها حاکی است که استان در سال 1401 در بحث تسهیلات پرداختی اشتغال در ردیف استان‌های برتر کشور قرار گرفته است با این وجود جبهه هدفمندی شکل گرفته است تا آمار خوب اشتغال با برجسته کردن نرخ بیکاری به حاشیه رود و آن سوی دیگر سکه دیده نشود.
ثبت این میزان فرصت شغلی در سال جاری در شرایطی است که بر اساس استانداردها و داده‌های همین سامانه، سال گذشته استان کردستان از نظر ایجاد فرصت‌های شغلی در رده استان‌ها آخر کشور بود اما امسال با حدود 41 هزار فرصت شغلی ایجاد شده جزو سه استان برتر کشور شد و طبق اظهارات مسئولان استان، صحت 84 درصد این فرصت‌های شغلی هم تأیید شده است.
آنچه درباره نرخ بیکاری در سطح کلان قابل مشاهده است، شاید در حد یک خانوار تحلیل نشود، چرا که در هفته مرجع (مقصود هفته‌ای که به فرد مراجعه می‌شود) حتی اگر فرد یک ساعت کار کرده باشد، شاغل محسوب می‌شود.
بد نیست بدانیم برای تهیه گزارش فصلی بیکاری، در سال به یک درصد خانوارها مراجعه می‌شود که این میزان را در فصل‌ها تقسیم و به طور متوسط در هر فصل به 0/25 درصد خانوارها مراجعه می‌شود به عنوان مثال اگر 24 میلیون خانوار در کشور داشته باشیم، در یک فصل به 240 هزار خانوار مراجعه می‌شود و از هر خانوار 50 سؤال پرسیده می‌شود و بعد از طی 18 فرآیند پردازش، نتایج استخراج و اعلام می‌شود.
بنابراین از یک سو به‌نظر می‌رسد نمونه آماری که برای تهیه گزارش طرح آمارگیری نیروی کار در نظر گرفته می‌شود کوچک است و از سوی دیگر مبنای یک ساعت کار کردن در هفته مرجع برای شاغل شدن فرد، شاخص مناسبی برای اشتغال نیست و همین 2 عامل اندکی لمس کاهش نرخ بیکاری برای مردم را دشوارتر کرده است.
از مفاهیم کلی بگذریم همانگونه که پیشتر هم گفته شد پاییز امسال بالاترین نرخ بیکاری کشور با 13.8 درصد به اسم کردستان ثبت شده است اما مرجع منتشرکننده این آمار تا کنون اطلاعات و جزئیات بیشتری از روند اخذ این آمار ازجمله جامعه آماری هدف، هفته مورد نظر، نحوه طرح سئوال، نحوه آمارگیری و... ارایه نکرده است تا تحلیل این داده‌ها برای مردم و رسانه‌ها آسانتر شود.
جدا از ابهامات شکلی استخراج این آمار، خوانندگان قطعاً شاهد هستند که نا آرامی‌های پاییز امسال نمی‌تواند در افزایش بیکاری بی تاثیر باشد در زمان نا آرامی‌ها بسیاری از افراد حتی برای تامین مایحتاج خود با مشکل مواجه بودند زیرا واحدهای صنفی بارها و بارها مجبور به تعطیلی شدند این یعنی اینکه بسیاری از مردم در این ایام شغل نداشتند، در شلوغی‌های پاییز امسال بیشتر کسب و کارها در استان تعطیل بود حتی دستفروشان هم در خیابان‌ها حضور نداشتند ولی بعد از آرام شدن اوضاع، شاهد رونق کسب و کار دستفروشان از جمله در پیاده‌راه فردوسی سنندج هستیم و با وجود مصوبه شهرداری مبنی بر فعالیت دستفروشان در ساعات عصر، آن‌ها حالا 24 ساعته مشغول فروشندگی هستند.
از سوی دیگر افزایش آمار بیکاری در فصل پاییز در کردستان موضوع جدیدی نیست، سال 1397 نرخ بیکاری در همین فصل در کردستان 14.6 درصد بود، سال بعد این آمار به 12.9 درصد کاهش یافت ولی پاییز 1399 دوباره به 13.1 درصد افزایش یافت تحلیل این داده‌ها نشان می‌دهد افزایش آمار بیکاری در پاییز امسال که با ناآرامی‌ها همراه بود، چندان دور از انتظار نبوده است.
همچنین برخی تهدیدها مبنی بر بستن جاده‌ها، مرزها را که یکی از دروازه‌های تأمین معاش مردم بود به رکود برد و استان مرزی کردستان سهمی از اشتغال روزمره خود را فدای کسانی کرد که با سنگ‌پرانی به کامیون‌های باری در آتش فتنه می‌دمیدند.
در پاییز امسال حتی گردشگران و توریست‌ها نیز به استان نیامدند این در شرایطی است که پاییز سال گذشته شمار زیادی گردشگر راهی منطقه اورامانات می‌شدند که طبیعتا می‌تواند در افزایش بیکاری نقش مهمی داشته باشد.
با نگاه مختصر به آمارهای سه سال گذشته که با شلوغی و اغتشاشی در آبان‌ماه (ماه مرجع آمارگیری) همراه نبود می‌توان دریافت که ناامنی اجتماعی چه انداره در ابعاد اقتصادی تأثیرگذار است، 51 درصد مشاغل در کردستان به بخش خدمات اختصاص دارد و این یعنی در ناامنی اجتماعی نخستین هدف مشاغل خدماتی است و کردستان که از صنعت در زمینه اشتغال بهره زیادی ندارد با کمترین نوسان در حوزه امنیت دچار رکود در بخش خدمات شده و اشتغال نیز آسیب می‌بیند.
یکی دیگر از عواملی که می‌تواند در آمار بیکاری استان کردستان مؤثر باشد این است که استان یک استان سردسیر است و بسیاری از مشاغلی که به کارگران مربوط می‌شود از جمله ساخت و ساز در فصل در استان تعطیل است و این موضوع قطعاً در ثبت آمار بیکاری نقش دارد. در حالت عادی نیز با توجه به توزیع عمده اشتغال استان در بخش خدمات و نبود زیرساخت‌های صنعتی و توسعه‌نیافتگی بخش کشاورزی و از طرفی وابستگی عمده فعالیت‌های خدماتی به فصول سال در استان (به‌ویژه فعالیت‌های بخش ساختمان) همواره در سه ماه سوم و چهارم نرخ بالایی از بیکاری برای استان رقم می‌خورد.
چاره رفع این مسئله در استان کردستان، توسعه فعالیت‌های اقتصادی مولد در بخش کشاورزی ازجمله صنایع تبدیلی و تکمیلی این بخش و توسعه صنعت، خدمات فنی و تولیدی، توسعه بخش گردشگری و صنعت توریسم و اقتصاد سبز وابسته به این بخش با توجه به موقعیت مناسب جغرافیایی، مرزی و طبیعت خاص استان است.
امسال همچنین با هدف ایجاد اشتغال و تقویت بنیه اقتصادی استان، چند صد میلیارد تومان تسهیلات کم‌بهره در قالب‌های مختلف در حال پرداخت است این تسهیلات در بیشتر موارد صرف تقویت سرمایه کار موجود افراد در بخش مشاغل خانگی، اشتغال پایدار روستایی و کارگاه‌های کوچک خوداشتغالی شد و یا در برخی موارد به تقویت بنیه اقتصادی خانواده انجامید و کردستان توانست حدود 122 درصد یعنی بیشتر از سهم خود را پرداخت کند.
بر اساس آخرین سرشماری رسمی نفوس و مسکن (سال 1395) جمعیت استان یک میلیون و 603 هزار و 11 نفر و جمعیت بیکار 92 هزار و 483 نفر است.