18 آوریل یا 29 فروردین ماه هرساله عنوان جهانی بناها و محوطه‌های تاریخی را یدک می‌کشد. این نامگذاری از سوی شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌های تاریخی(ایکوموس) صورت گرفته و مسلما این اقدام نشان از اهمیت تاریخ و آثار به جا مانده از گذشته دارد.
ایران کشوری کهن است که می‌توان عمق تاریخ را در گوشه و کنار آن در ابنیه و محوطه‌های تاریخی شاهد بود. تا امروز هزاران اثر واجد ارزش در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفته و استان مرکزی نیز به واسطه قدمت و موقعیت جغرافیایی خود بسیاری از این آثار را در بطن خود جای داده است که هنوز بخش زیادی از آنها بکر، دست نخورده و حتی ناشناخته باقی مانده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان مرکزی در اینباره اظهار کرد: در استان مرکزی تاکنون دو هزار اثر واجد ارزش و قابل ثبت در فهرست آثار ملی شناسایی شده که از این تعداد بیش از 900 اثر اعم از محوطه‌های تاریخی، بناها، تپه ها، آثار ملموس و غیرملموس و... به ثبت ملی رسیده است.
مصطفی مرزبان با اشاره به اینکه سال گذشته 10 اثر متشکل از 5 اثر طبیعی و 5 اثر ناملموس این استان در فهرست آثار ملی به ثبت رسید، گفت: مسلما بناها و محوطه‌های تاریخی استان به عنوان مهمترین و شاخص ترین آثار واجد ارزش آن، نیازمند حفظ و نگهداری و مرمت هستند و این امر نیاز به منابع مالی و بودجه دارد، بر همین اساس هر ساله سعی می‌شود که منابع مالی ملی و استانی تقویت شود تا مراتب حفظ و نگهداری به خوبی انجام گیرد.
وی با تاکید بر اینکه مرمت ابنیه تاریخی، منابع مالی خاص خود را در سطح ملی و استانی دارد که از این ظرفیت به خوبی بهره برداری می‌شود، افزود: از این منابع طبق اولویت بندی در راستای رفع خطر بناها و محوطه‌های تاریخی استفاده و برای آن برنامه ریزی صورت می‌گیرد، اما اینکه بتوانیم یک اثر را مانند بازار تاریخی اراک به صورت کامل مرمت کنیم قطعا ممکن نیست چراکه با کمبود اعتبارات روبرو هستیم.
مرزبان تصریح کرد: در حوزه پژوهش محوطه‌های تاریخی نیازمند منابع مالی و بودجه مناسب هستیم و پیگیریم که در بحث تعیین و حفظ حریم بناهای تاریخی که مسئله بسیار مهمی است، امور طبق نظارت و نظر شورای فنی پیش برود.
وی با اشاره به اینکه استان مرکزی تپه‌های تاریخی فراوانی را در خود جای داده است، قدیمی‌ترین و مهمترین تپه‌ها و محوطه‌های تاریخی استان مرکزی به لحاظ قدمت را تپه تاریخی آوه در ساوه، تپه میلاجرد، محوطه ذلف آباد فراهان، دستکندهای خمین و تفرش و... دانست و گفت: حفظ، نگهداری، کاوش و مرمت تمامی این آثار تاریخی نیازمند بودجه و اعتبار است، البته میراث فرهنگی وظیفه شناسایی این محوطه‌ها را دارد و سعی می‌کند با اعمال سیاست‌های مشخص حفظ و نگهداری این آثار تاریخی، آنها را به شکل واقعی و اصیل در معرض دید عموم قرار دهد.
مدیرکل میراث فرهنگی استان مرکزی بیان کرد: یکی از راهکارها و سیاست‌ها برای حفظ و نگهداری محوطه‌های تاریخی و بناها، واگذاری آن به بخش خصوصی است. به عنوان مثال، دستکندهای تفرش طی تفاهم نامه ای به منظور تکمیل زیرساخت‌ها به شهرداری تفرش واگذار شده است تا مورد بهره برداری قرار گیرد، همچنین در کنار آن منطقه ذلف آباد فراهان را میراث فرهنگی تحت مدیریت دارد و در معرض بازدید عموم قرار داده است.
وی با اشاره به اینکه میراث فرهنگی استان در سال‌های اخیر، در حوزه بودجه وضعیت رو به رشدی داشته و سعی می‌شود که در سال 1402 که هنوز اعتبارات ابلاغ نشده است بتوان در حوزه‌های مختلف بودجه‌های مناسبی دریافت کرد، گفت: یکی از مشکلات جدی در حفظ و نگهداری بناها و محوطه‌های تاریخی در استان مرکزی، کمبود بودجه جهت تکمیل پروژه‌های مرمتی است.
مرزبان اضافه کرد: در کنار کمبودهای بودجه ای، با کمبود نیروی انسانی نیز مواجه هستیم و با توجه به وسعت و تعدد آثار تاریخی، نیروی انسانی کافی جهت نظارت و سرکشی در اختیار نیست به همین دلیل در این راستا از ظرفیت انجمن‌های فعال در حوزه میراث فرهنگی و داوطلبان در خود بناها و محوطه‌های تاریخی استفاده می‌شود.
وی اظهار کرد: در سال جاری، استان در سه حوزه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی برنامه ریزی مناسبی دارد، 10 طرح عمرانی و پروژه‌های شاخص و اولویت دار اضطراری هر شهرستان مشخص شده است و بیش از 70 پروژه فعال نیمه کاره نیز وجود دارد که از محل شورای برنامه ریزی استان بخشی از اعتبارات و از منابع مالی، باقی بودجه مورد نیاز آنها تامین می‌شود، همچنین پروژه‌های پژوهشی و اکتشافی هر شهرستان مشخص است که براساس اولویت بناها، کارهای عملیاتی آغاز می‌شود به شکلی که قبل از نوروز 1402، مجوز ادامه کاوش تپه میلاجرد شهرستان کمیجان برای مدت دو ماه اخذ شد که کار کاوش آن در جریان است.