زباله شهری یکی از همین اجزای شهری است که عدم توجه مناسب به مسائل جمع‌آوری و دفع مطلوب آن می‌تواند چشم‌انداز شهری را تحت تأثیرخود قرار دهد. توسعه روزافزون مناطق شهری و افزایش بی‌رویه جمعیت باعث تولید انواع زباله‌های شهری شده است. در این ارتباط، آنچه امروز تبدیل به دغدغه اصلی شده چگونگی دفع زباله‌های شهری است.
از طرفی آنچه مسلم است اینکه به طور کلی مدیریت مواد زاید جامد در کشورهای کمتر توسعه‌یافته نسبت به سایر مسائل محیط زیست شهری نظیر آلودگی هوا توجه کمتری را جلب می‌کند به گونه‌ای که حدود دو سوم مواد زاید جامد شهری در محیط زیست پخش می‌شود به علاوه دفع نامناسب مواد زاید جامد مسائل جدی را تشکیل داده و به میزان بالای مرگ و میر کمک می‌کند. روش‌های دفع به عوامل زیادی بستگی دارد. سوزاندن و تبدیل زباله به کمپوست در محیط پیرامونی شهرها از مهم‌ترین روش‌های فعلی هستند اما مشکلات و مسائل ناشی از دفع غیر اصولی به روش‌های فوق سبب شده تا در برخی کشورهای جهان زباله‌دان‌های روباز به سرعت جای خود را به مکان‌های دفن بهداشتی دهند.
بنابراین محل‌های دفن زباله شهری را می‌توان در زمره پروژه‌های شهری محسوب کرد که دارای اثرات کوتاه‌مدت و بلندمدت زیست محیطی است؛ بنابراین برای کاهش این اثرات، اطمینان یافتن از رعایت نکات تعیین‌شده در پروژه‌های دفن بهداشتی زباله‌های شهری در راستای ضوابط، معیارها، قوانین و مقررات زیست‌محیطی بسیار مهم است، حال آنکه فضای مدیریت پسماند استان همدان نیز از این قاعده مستثنی نیست به طوری که طی چند سال اخیر موضوع ناحیه‌بندی مدیریت پسماند استان در سه بخش مطرح و در کارگروه پسماند استان هراز چندگاه دنبال می‌شود.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این ارتباط گفت‌وگویی را با معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت از محیط زیست استان در این ارتباط و وضعیت مدیریت پسماندهای خطرناک در استان ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
سید عادل عربی با بیان اینکه در خصوص مدیریت و ساماندهی پسماندهای عادی باید بگویم برنامه استان این است که در سه ناحیه شمالی، مرکزی و جنوبی اجرا شود گفت: البته در برنامه اولیه برنامه برای مدیریت در دو ناحیه مصوب شده بود اما سال گذشته ناحیه دیگری افزوده شد.
وی با ابراز اینکه ناحیه جنوبی شهرستان‌های ملایر، تویسرکان و نهاوند، ناحیه مرکزی شهرستان‌های همدان، بهار و اسدآباد و ناحیه شمالی نیز شهرستان‌های رزن، درگزین، فامنین، کبودراهنگ را شامل می‌شود خاطرنشان کرد: متأسفانه در حال حاضر ناحیه شمال و جنوب پیشرفتی به اندازه ناحیه مرکزی نداشته‌اند.
معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت از محیط زیست استان همدان با بیان اینکه در ناحیه مرکزی از آنجا که محل مورد توافق در کارگروه پسماند لندفیل شهر همدان بود ما در این ناحیه از سایر نواحی یک گام جلوتر هستیم، اذعان کرد: در این ناحیه سایت از قبل موجود بود و صرفاً نیازمند همگانی‌های بعدی برای انتقال پسماند به مکان تعریف‌شده بودیم.
عربی با اشاره به اینکه در حال حاضر کلیه پسماندهای شهری و روستاهای شهرستان‌های همدان، بهار و رزن به سایت مدیریت پسماند شهرداری همدان انتقال داده می‌شود، اظهار کرد: متأسفانه پسماندهای اسدآباد علیرغم برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده به این محل منتقل نمی‌شود و همچنان به این مسئله اعتراض دارند که مسافت بین شهرستان و وجود گردنه، این انتقال روزانه را دچار مشکل می‌کند؛ به نظر این اعتراضات تا حدودی منطقی است اما بالآخره می‌بایست کارگروه مدیریت پسماند شهرستان مورد نظر در این خصوص تصمیم‌سازی لازم را انجام داده و پیشنهاد خود را به کارگروه استانی ارسال کند تا در این باره بررسی لازم صورت گیرد.
وی با بیان اینکه در خصوص ناحیه شمالی استان نیز باید بگویم مطالعات آن برای مکان‌یابی سایت مورد نظر سال گذشته با مسئولیت شهرداری فامنین آغاز شده، خاطرنشان کرد: البته در حال حاضر پسماند شهری شهرستان رزن به لندفیل ناحیه مرکزی یعنی همدان منتقل می‌شود.
وی با تأکید بر اینکه در سایر شهرستان‌های این ناحیه، پسماندها همچنان در سایت قدیمی خود این شهرستان‌ها مدیریت می‌شود، تشریح کرد: در ناحیه جنوبی استان مطالعات و موضوع انتخاب محل، به اتمام رسیده اما همچنان در زمین مورد نظر با مشکل تملکی مواجه‌اند زیرا زمین معرفی‌شده معارض دارد.
معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت از محیط زیست استان همدان با اشاره به اینکه در این ناحیه بروز مسائل حقوقی مانع از عملیاتی شدن پروژه شده است، ابراز کرد: در حال حاضر پسماندهای شهرستان‌های ناحیه جنوبی در سایت‌های قبلی خودشان مدیریت می‌شوند.
عربی، عنوان کرد: هرآنچه که پسماند پزشکی داریم بی‌خطرسازی می‌شود که البته شاید در این بین برخی از مطب‌ها و درمانگاه‌ها گاهی قراردادشان با بخش خصوصی به اتمام برسد و ممکن است این امر برای تنها چند روز به تعویق بیافتد اما آنچه مسلم است اینکه بیش از 95 درصد پسماندهای پزشکی استان بی‌خطرسازی می‌شوند.
وی با بیان اینکه این بی‌خطرسازی به دو صورت انجام می‌شود یعنی یا توسط اتوکلاوهای بیمارستانی و یا توسط شرکت‌های خصوصی، ابراز کرد: این پسماندها به‌صورت مجزا از پسماندهای عادی و با به‌کارگیری آهک دفن می‌شوند.
این مقام مسئول مطرح کرد: اگر این بی‌خطرسازی توسط شرکت‌های خصوصی انجام شود؛ به لندفیل شهرداری همدان منتقل خواهد شد در غیر این صورت اگر از طریق اتوکالاوهای بیمارستانی انجام شود در سایت‌های مدیریت پسماندهای شهرستان‌ها مدیریت و دفن می‌شوند.
عربی با تأکید بر اینکه اگرچه بیش از 95 درصد زباله‌های بیمارستانی بی‌خطرسازی می‌شوند اما همچنان وضعیت ما در خصوص دفن این پسماندها ایده‌آل نیست، تشریح کرد: گاهی شاهد تداخل این زباله‌ها با زباله‌های عادی و در برخی موارد شاهد عدم آهک‌پاشی هستیم که در صورت این اتفاق و گزارش این موضوع، یقیناً با خاطیان برخورد لازم صورت می‌گیرد.
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر در کل استان حدود هزار و 200 تن در روز زباله عادی تولید می‌شود که از این مقدار 450 تن آن متعلق به شهر همدان است، اظهار کرد: این میزان زباله با استانداردهای دنیا همخوانی داشته و حتی میزان آن در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته کمتر است.
معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت از محیط زیست استان همدان با بیان اینکه متأسفانه در حال حاضر تفکیک زباله در استان به‌صورت کامل از مبدأ انجام نمی‌شود، ابراز کرد: بر این اساس گرچه تفکیک جزئی در سطل‌های زباله صورت گرفته اما آنچه به‌عنوان پسماند وارد سایت‌های استان می‌شود بازهم قابلیت تفکیک دارد ولی به‌دلیل حجم بالا، در عملیاتی نشدن سایت‌های ناحیه‌ای توجیه لازم را برای بازیافت در سطح بالاتر نداشته و تنها در حد کمپوست این امر انجام می‌شود.
عربی با تأکید بر اینکه هدف اصلی ناحیه‌بندی مدیریت پسماند فارغ از کاهش تعداد سایت‌ها این است که با افزایش حجم زباله در یک ناحیه بازیافت در سطح بالاتر با توجیه اقتصادی اتفاق بیافتد اذعان کرد: درخصوص چگونگی پیگیری اداره کل حفاظت از محیط زیست استان درباره عملیاتی شدن پروژه ناحیه‌بندی مدیریت پسماند در استان نیز باید بگویم در این ارتباط مشکلات زیادی پیش روی ماست.
وی ابراز کرد: بر اینکه در این زمینه ما از دو جنبه مسئولیت داریم نخست فارغ از موضوع ناحیه‌بندی، نظارت بر اجرای قانون مدیریت پسماند است که باید در سایت‌های زباله پسماندها به‌صورت اصولی مدیریت و ساماندهی شوند که این امر به‌صورت جدی در دستورکار ماست.
معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت از محیط زیست استان همدان افزود: دیگری دبیری کارگروه پسماند است که در آن موضوع پیگیر مصوبات و گزارش‌دهی به رئیس کارگروه یعنی استاندار دنبال می‌شود، در نقش نخست به‌عنوان ناظر، در صورت تخلف ما موظف به پیگیری و برخورد با متخلفان هستیم اما در نقش دوم ما موظف به آن هستیم که کاستی‌های سیستم‌های اجرایی را به مدیریت ارشد استان گزارش دهیم.
عربی با اشاره به اینکه آنچه مسلم است اینکه باید موانع پیش روی مصوبات مرتفع و انجام آن‌ها تسهیل شود، اظهار کرد: ما در حوزه اجرای مصوبات کارگروه پسماند استان در بخش ناحیه‌بندی پیشرفت خوبی نداشته‌ایم.
وی با اشاره به اینکه چرایی این مسئله چند بعدی است، اظهار کرد: حتی در ناحیه مرکزی که کار در حال انجام است نیز ما با مشکلات عدیده‌ای مواجهیم که این امر انرژی و توان را از دستگاه‌های مرتبط می‌گیرد برای مثال نرخ عوارض درخواستی از سوی شهرداری همدان که از سایر شهرداری‌ها دریافت می‌شود گاهی اختلاف در پی دارد.
این مسئول ادامه داد: هرچند که سایت همدان جزء سایت‌های خوب کشور است اما در این سایت نیز به لحاظ نحوه دفن پسماند مشکلات اساسی بسیاری وجود داشته و با استانداردها فاصله بسیار داریم.
عربی با بیان اینکه در نواحی جنوبی و شمالی استان نیز متأسفانه علاوه بر اینکه سایت اصلی پسماند ایجاد نشده ما نیازمند همت شهرداری و اداره کل منابع طبیعی و یاری مردم هستیم، ابراز کرد: هدف ما ایجاد مزاحمت و آلودگی برای روستای خاصی نیست بلکه هدف ما این است که کار مدیریت پسماند از این طریق به‌صورت اصولی انجام شود.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد با در نظر گرفتن این موضوع که از سال 94 بر اساس مصوبه کارگروه مدیریت پسماند و سیاست ابلاغی به استانداری، مدیریت پسماند استان‌ به سمت ناحیه‌بندی حرکت کرده باید این سؤال را پرسید که آیا هشت سال برای تعیین و اجرایی شدن سه سایت در سه شهرستان کافی نبود؟ چرا مدیریت ارشد استان در پیگیری کاستی‌های دستگاه‌های مرتبط علیرغم گزارش سازمان حفاظت از محیط زیست اغماض کرده و همچنان این سایت‌های قدیمی در شهرستان‌ها هستند که پسماندها را مدیریت می‌کنند؟ مگر نه اینکه این امر به لحاظ تاب‌آوری بیشتر شهرها و نیز حفظ زیست‌پذیری به لحاظ زیست محیطی در شهرها باید در اولویت مدیریت ارشد استانی قرار گیرد؟

طاهره ترابی مهوش