در دنیای امروز، ارتباط صنعت و دانشگاه نقش مؤثری در رشد و توسعه شهرها و د­­­ر پی آن کشورها و حضور آن‌ها در جوامع بین‌المللی دارد. با توجه به رشد لحظه‌ای فناوری و رقابت شدید در عرصه‌های مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی در دنیا برخورداری از دانش روز و دستیابی به روش‌های نوین بهترین راه‌حل برای گام برداشتن در مسیر پیشرفت در زمینه‌های گوناگون، به‌خصوص در عرصه بهره‌مندی از فناوری در حوزه صنعت است.
برای رسیدن به چنین هدف مهمی لازم است مراکز علمی، صنعتگران و بنگاه‌های اقتصادی با یکدیگر تعامل داشته باشند. در واقع، می‌توانیم بگوییم اگر در یک جامعه به ارتباط صنعت و دانشگاه توجهی نشود آن جامعه هیچ‌گاه جزو کشورهای توسعه‌یافته و پیشرفته نخواهد نشد.
برای اینکه کشوری در جوامع بین‌المللی به‌عنوان یک کشور توسعه‌یافته شناخته شود علاوه ‌بر داشتن سیستم اقتصادی سالم، باید پیشرفت خود را در گرو رشد و توسعه در عرصه فناوری بداند و برای رسیدن به این هدف تلاش کند.
به دلیل آنکه کشور ما نیز از این قاعده مستثنی نیست اما متأسفانه علیرغم شعارها و وعده‌ها گویی این امر هنوز آنگونه که باید شکل نگرفته، برآن شدیم تا در گام نخست با دید و نگاه منطقه‌ای با رئیس دفتر ارتباط با صنعت دانشگاه بوعلی سینا گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
محمدمهدی شهبازی عنوان کرد: چرایی عدم موفقیت در ایجاد ارتباط بین صنعت و دانشگاه‌های کشور به ایم موضوع بازمی‌گردد که سیاست‌گذاران در اغلب موارد در هر موضوعی یک هدف مطلوب را دنبال می‌کنند که توسط خود آن‌ها و یا افراد در زیرمجموعه آن‌ها برنامه‌ریزی لازم انجام می‌شود اما مسئله این است که متأسفانه بین هدف ترسیم‌شده و کاری که دنبال می‌کنند هماهنگی لازم وجود ندارد و به تعبیر بهتر این دو مقوله با یکدیگر هم‌راستا نیستند.
وی افزود: برای مثال در خصوص ارتباط دانشگاه و صنعت یکی از مسائلی که مرا به ورود به عرصه اجرا ترغیب کرد این بود که به‌عنوان عضو هیئت علمی که سال‌ها سابقه کار صنعتی داشته و به این امر علاقه‌مند بودم، احساس می‌کردم به موضوع صنعت در دانشگاه ما به‌خوبی توجه نمی‌شود؛ بنابراین چون طبق تجربه کار صنعتی در ذهن خود پیشنهادهایی در این زمینه داشتم که یقیناً می‌توانست روند را تسریع کند، تصمیم گرفتم وارد کار اجرایی شوم.
رئیس دفتر ارتباط با صنعت دانشگاه بوعلی سینا ادامه داد: وقتی مسئولیت را پذیرفتم متوجه شدم ورای آنکه می‌توان مسیر برخی اتفاقات مؤثر در این فضا را بهتر کرد مسئله این است که بین علاقه‌مندی سیاستگذاری و آنچه که به‌صورت واقعی روی کاغذ اتفاق می‌افتد فاصله بسیار است و حتی در مواردی شاهد تعارض در این دو بخش هستیم.
شهبازی ادامه داد: برای مثال دانشگاه‌ها در سطوح و نسل‌های مختلف دسته‌بندی شدند. در نسل نخست آموزش هدف غایی دانشگاه بود که تحصیلات پس از اتمام دوره دبیرستان را شامل می‌شد و در آن انتقال دانش دنبال مورد توجه بود. پس از گذار از این مرحله به نسل دوم دانشگاه‌ها رسیدیم که قرار بود به سمت پژوهش حرکت کنند و شاید مهمترین شاخص آن مقالات علمی است. این مقالات در دو تیپ مورد بررسی قرار می‌گرفت. نخست ضریب تأثیر و دیگری تعداد مقالات و تعداد ارجاعات که برای هر دو مقوله اندیس‌های مختلف در سطح بین‌المللی تعریف شد. از جمله آن می‌توان به اندیس H-index، اندیس G-index و حتی اندیس شانگ‌های اشاره کرد. حتی مؤسساتی نسبت به حوزه‌بندی برخی مجلات ورود پیدا کردند.
وی با اشاره به اینکه بعد از گذشت مدتی، همان کسانی که نهاد دانشگاه را پایه‌ریزی‌کرده بودند به این نتیجه رسیدند که باید به سمت دانشگاه‌های نسل سوم حرکت کنند، افزود: دانشگاه مطلوب در نسل سه دانشگاهی بود که بتواند مسئله حل کرده و برای نسل آینده دانشجو تربیت کند که در پی آن صنعتی‌سازی دانشگاه‌ها منجر به ایجاد اشتغال و تربیت دانش‌آموخته‌های توانمند دارای مهارت مطرح شد اما در واقعیت با منابع محدود دانشگاه هم به لحاظ مالی، نیروی انسانی، زمان و امکانات فیزیکی همخوانی ندارد.
رئیس دفتر ارتباط با صنعت دانشگاه بوعلی سینا ادامه داد: درواقع نمی‌توان همزمان دو هدف معارض با یکدیگر را دنبال کرد؛ بنابراین یکی از مشکلاتی که در حال حاضر دانشگاه‌ها و سطح وزارتخانه به‌ویژه دانشگاه بوعلی سینا با آن مواجه هستند موضوع مقاله‌زدگی است به طوری که که سطح اعظمی از منابع و انرژی و تجهیزات را به خود اختصاص می‌دهد.
شهبازی با بیان اینکه این روند طبیعتاً باعث می‌شود بین دانشجویان، همکاران ما و فارغ‌التحصیلان دانشگاهی(همه فعالان بخش‌های تولیدی، خدماتی و صنعتی به‌نوعی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی بوده و هستند) توجه به مسئله مهارت‌افزایی و ارتباط واقعی جامعه‌ای که مشغول در دانشگاه با سایر جامعه دانشگاهی که در سطح اجتماع حضور دارند خود به‌خود، بسیار کم شود، تشریح کرد: برای برون‌رفت از این مسئله در دانشگاه بوعلی همانطور که پیشتر عنوان کردم با یکسری از ایده‌ها این مسئولیت را پذیرفتم و از طرفی در پی استفاده از تجربه سایر افراد موفق در این زمینه برآمدم.
وی افزود: البته در این بین از یک اصطلاح مهندسی نیز بهره بردم و آن اینکه در طراحی یک فضا ابتدا به دنبال طراحی نباشید بلکه در گام نخست می‌‌بایست طراحی مفهومی مورد توجه قرار گیرد.
این مسئول با بیان اینکه با این ذهینت در بدو امر به سراغ تجربه دانشگاه پیشرو و موفق در این زمینه رفتم، تشریح کرد: کارشناسی خود را از دانشگاه شریف و دکتری را از دانشگاه تربیت مدرس کسب کردم؛ بنا به ارتباط قبلی با همکاران سابق در این دانشگاه‌ها و داشتن یک شرکت دانش‌بنیان در مرکز رشد دانشگاه شریف، به‌دنبال آن گشتم تا بدانم چطور یک دانشگاه همچون دو دانشگاه عنوان‌شده در ارتباط با صنعت آنقدر موفق عمل می‌کند به طوری که تنها کارهای علمی صرف انجام نمی‌دهند بلکه در فضای صنعت جایگاهی را برای خود باز کرده‌اند؟
شهبازی در ادامه اذعان کرد: به اعتقاد مدیران این دانشگاه بالآخره دانشجویان، اساتید و تجهیزات با گذشت زمان دچار استهلاک خواهند شد پس باید از تمام ظرفیت‌ها به نحوی استفاده کرد که همه جامعه از آن منتفع شوند وگرنه ما در تمام عمر مدیون مردم و دانشجویان و فارغ‌التحصیلان این دانشگاه خواهیم بود چراکه با هزینه مردم این دانشگاه‌ها بنا نهاده شده‌اند پس باید از حداکثر این امکان استفاده کنیم تا دانشگاه شریف به جایگاه مرجعیت خود بازگردد.
وی خاطرنشان کرد: با توجه به تجربه کسب‌شده از دانشگاه شریف، سعی کردیم که در حل مسائل بخش‌های مختلف کشور ازجمله صنعت، تولید و خدماتی وارد شویم، از طرفی طبق بررسی‌هایی که درخصوص دانشگاه تربیت مدرس داشتم متوجه شدم این عزیزان خود را در بخش‌های مختلف و بطن اجتماعی قرار داده و با آن‌ها همراه می‌شوند که البته محل این دانشگاه و شرایط فیزیکی آن در این مقوله بی‌تأثیر نبوده به طوری که اگر به آمار وزارت علوم نگاهی بیندازید متوجه می‌شوید که بیش از 10 سال است که دانشگاه تربیت مدرس بیشترین حجم قرارداد پژوهشی و تحقیقاتی کشور را به خود اختصاص داده در حالی که تعداد اعضای هیئت علمی این دانشگاه از سایر دانشگاه‌ها همچون پلی‌تکنیک، شریف و تهران به‌مراتب کمتر است.
رئیس دفتر ارتباط با صنعت دانشگاه بوعلی سینا با بیان اینکه طبق تجربه شخصی تحصیلی و کنکاشی که در فضای فعالیت دانشگاه داشتیم متوجه شدیم که نگرش در دانشگاه تربیت مدرس این است که فعالیت دانشگاه باید به نحوی که در راستای پاسخگویی به نیاز بیرونی باشد، افزود: این رویکرد باعث شده که درحال حاضر نخستین مقاصد همه صنایع در کشور دانشگاه ترتیب مدرس باشد.
شهبازی ادامه داد: بنابراین با مدیر ارتباط با صنعت دانشگاه شریف، دانشگاه تربیت مدرس و معاونان پژوهشی این دو دانشگاه ارتباط برقرار کردیم به طوری که از تجربه آن‌ها در جلب صنایع و چگونگی عقد تفاهم‌نامه و قراردادها بهره بردیم.
وی با بیان اینکه تلاش کردیم طبق تجربه مواد تفاهم‌نامه‌ها هدف‌دار باشند، گفت: از این طریق خوشبختانه سال گذشته بیش از 40 تفاهم‌نامه جدید در دانشگاه بوعلی با سایر بخش‌های تولید، صنعتی، خدماتی استان، منطقه (دانشگاه بوعلی مرکز فعالیتهای پژوهش منطقه چهار کشور است) و در برخی موارد در سطح ملی بسته شد.
این مسئول تأکید کرد: همانطورکه عنوان شد به منطقه چهار که شامل چهار استان همدان، مرکزی، قزوین و لرستان می‌شود هم اکتفا نکردیم و درهرجا که این احساس وجود داشت که مزیتی می‌توان برای ما (دانشجویان، اساتید دانشگاه، همکاران و تجهیزات دانشگاه) داشته باشد ورود جدی داشتیم.
شهبازی با ابراز اینکه یکی از مباحثی که به طور جدی دنبال کردیم این بود که این تفاهم‌نامه صوری نبوده و صرف یک کاغذ و یک عکس نباشد و این قابلیت را داشته باشد که بتوانیم آن را به یک طرح تبدیل کنیم، افزود: از طرفی چندین جلسه برای معرفی کردن فرصت‌های پژوهشی صنایع استان و منطقه برای اعضای هیئت علمی برگزار کردیم.
وی ادامه داد: در این زمینه سال گذشته شخصاً 12 کارگاه و 27 نشست را برگزار کردم که از صنعتگران، سایر بخش‌های تولید و خدماتی استان و منطقه دعوت به‌عمل آمد زیرا دیدگاه ما صرفاً توجه به صنایع نبوده بلکه در راستای مسئولیت اجتماعی، میزبان فعالان معدنی، مدیران اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی، مدیران کمیته امداد امام خمینی (ره)، بهزیستی، نیروی انتظامی نیز بودیم چراکه نام دفتر ما ارتباط با جامعه و صنعت است، نه صنعت صرف، زیرا بسیاری از اعضای هیئت علمی در رشته‌های نظری همچون علوم اجتماعی، مددکاری و فناوری آموزشی و غیره تخصص داشته و می‌توانند در این زمینه موفق عمل کنند.
رئیس دفتر ارتباط با صنعت دانشگاه بوعلی سینا با تأکید بر اینکه در دانشگاه بوعلی سینا دانشکده علوم اجتماعی نیز داریم که متأسفانه در ارتباط با بیرون از دانشگاه طی سال‌های گذشته مورد بی‌توجهی قرار گرفته، گفت: همانطورکه پیشتر عنوان شد سعی کردیم از این ظرفیت نیز استفاده کنیم؛ به‌عنوان مثال برای نخستین‌بار سال گذشته چند قرارداد و تفاهم‌نامه در گروه علوم اجتماعی و علوم شناختی با خارج از دانشگاه منعقد کردیم.
شهبازی خاطرنشان کرد: علاوه بر این از ظرفیت دانشکده فنی نیز بی‌بهره نبودیم، حتی علاوه بر دانشکده فنی دانشگاه بوعلی، از دانشکده فنی دایرشده در کبودراهنگ و دانشکده صنایع غذایی بهار نیز بهره بردیم درواقع به جای اینکه دوستان در دانشگاه بنشینند دنبال مسئله تحقیقاتی بگردند، با دعوت از فعالان صنعتی، تولیدی و خدمات به دانشگاه و برگزاری نشست‌ها و کارگاه این ارتباط با جامعه و صنعت شکل گرفت.
وی با بیان اینکه حضور و بیان مسئله در این نشست‌ها آزاد بود به طوری که فعالان این بخش‌ها به‌راحتی می‌توانستند در گفت‌وگو با اعضای هیئت علمی، همکاران و دانشجویان مسائل و مشکلات خود را بیان و خواهان ارائه راهکار باشند، تشریح کرد: بعد از بیان مسئله یک مکالمه دو یا چندنفره به‌صورت رو در رو شکل می‌گرفت که در پی آن فعال اقتصادی و صنعتی در برخی موارد متوجه می‌شد مسئله‌ای که مطرح کرده مشکل او نیست بلکه ایراد کار جای دیگری است؛ برای مثال در یکی از همین نشست‌ها یکی از فعالان اقتصادی که مدیر و مالک چندین مزرعه شترمرغ بود پس از بیان مسئله و گفت‌وگو با اساتید و دانشجویان متوجه همین نکته شد، خوشبختانه ایراد کار شناسایی‌ و راه حلی نیز در همین نشست پیدا شد.
وی با ابراز اینکه حتی دانشگاه برای مدیران اداری که در فعالیت‌های خود بنا به محدودیت و ضوابط اداری و منابع مالی محدود با مشکل مواجه بودند نیز ورود کرد، زیرا بخش اعظمی از بودجه دولت در بخش اداری صرف می‌شود، گفت: برای مثال چندین جلسه با مدیرکل تعاون، کار و رفاه اجتماعی برگزار کردیم تا برخی موانع فعالیت‌های اداری برداشته شد.
رئیس دفتر ارتباط با صنعت دانشگاه بوعلی سینا با بیان اینکه با کارهای انجام‌شده سال گذشته حجم قرارداد‌های دانشگاه بوعلی با خارج از دانشگاه نزدیک به سه‌ونیم برابر در مقایسه با سال 1400 افزایش یافت، تصریح کرد: در هیچ‌کدام از دانشگاه‌های کشور شاهد چنین اتفاقی نبودیم به طوری که به لحاظ ریالی از 3.7 میلیارد تومان به بیش از 9 میلیارد تومان رسیدیم.
شهبازی افزود: از 27 قرارداد سال 1400 به 50 قرارداد در سال 1401 رسیدیم. از آن مهم‌تر اینکه، یکی از نقاط ضعف دانشگاه‌های ایران این است که وقتی اسم ارتباط جامعه با صنعت می‌آید همه نگاه‌ها به دانشکده‌های فنی و گاهی هم رشته‌های علوم پایه همچون شیمی است در حالی که همه آحاد جامعه فارغ‌التحصیلان دانشگاهی در رشته‌های مختلف هستند پس آن کسی که در رشته‌های شما در عضو هیئت علمی و دانشجویی مقطع دروه تکمیلی است می‌تواند در پیشبرد اهداف جامعه که در جای‌جای کشور خدمتی را ارائه می‌کند مؤثر واقع شود، بنابراین ما در ارائه خدمات دانشگاه تنوع کار را نیز بالا بردیم. همانطور که پیشتر عنوان شد در عرصه گروه علوم اجتماعی، و فناوری آموزشی و نیز زبان‌شناسی نیز ورود داشتیم.

طاهره ترابی مهوش