این روزها یک خبر خوشحال‌کننده در صدر اخبار مربوط به حوزه میراث فرهنگی نشسته است؛ مسترد شدن سنگ‌نگاره ساسانی از کشور انگلیس. با اینکه زمان دقیق خروج این سنگ‌نگاره از کشور مشخص نیست اما کارشناسان می‌گویند این سنگ‌نگاره در یکی از سال‌های جنگ تحمیلی از کشور خارج شده و به کشورهای عربی ازجمله امارات رفته است.
اما هشت سال پیش بود که خبر رسید مرد ساسانی در یکی از فرودگاه‌های شهر لندن دیده شده و توسط مأموران کشف و ضبظ شده است. از آن سال تاکنون پیگیری‌ها برای مسترد شدن این سنگ‌نگاره آغاز شد و بالأخره صبح هفتم تیرماه 1402 مرد ساسانی به سلامت به ایران رسید.
در خبرهای مسرت‌بخشی که از بازگشت این سنگ‌نگاره مطرح می‌شد، این نقل هم مطرح شد که مرد ساسانی سی‌امین اثری بود که در دولت سیزدهم با تلاش مسئولان وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و وزارت امور خارجه به کشور بازگردانده شد. اما 29 اثر دیگر چه بودند، در کدام کشور بودند و چه‌طور به ایران بازگردانده شدند؟
  مذاکره با نوادگان شارل دوگل
فروردین ماه 1401 که میراث فرهنگی یک رویداد بزرگ را با نمایش در موزه ملی جشن گرفت. این رویداد بازگشت 29اثر تاریخی از کشور فرانسه به ایران بود. ماجرا از این قرار بوده است که رایزن‌های فرهنگی ایران که در تعدادی از کشورها مشغول شناسایی آثار تاریخی مربوط به ایران هستند، مجموعه از آثار قدیمی مربوط به مربوط به دوره‌های فرهنگی از عصر مفرغ، دوره ایلام میانه، عصر آهن، هخامنشی، اشکانی تا دوران اسلامی را شناسایی کردند.
پس از این مذاکرات برای بازگرداندن این اشیاء پرارزش به کشور آغاز شد. محمدعلی کیانی مدیرکل همکاری‌های فرهنگی و امور ایرانیان خارج از کشور در مراسم نمایشگاه آثار مسترد شده در موزه ملی به رسانه‌ها گفت: آثار استردادی از فرانسه از سوی رایزن فرهنگی ایران در پاریس و با مذاکراتی که رایزن فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی طی پنج ماه با نوادگان شارل دوگل داشتند، به کشور بازگشت.
این آثار در زمان حکومت موقت جمهوری فرانسه طی جنگ جهانی دوم توسط هانری گوبلت نماینده وقت فرانسه گردآوری و به فرانسه منتقل شده است.
  از طلسم خدای مصری تا پیه‌سوز قرون اولیه اسلام
اما جالب است بدانید این 29اثر چه چیزهایی بودند و تاریخ آن‌ها را از چه روزگاری به زمان ما رسانید. جنس اشیا از سفال، گل پخته، قیر و سنگ هستند. پیکرک‌های گلی مربوط دوره ایلام میانه، ظروف خاکستری که شباهت زیادی با سفال‌های عصر آهن اولیه مرکز فلات ایران دارد. ظرفی منقوش با لوله برگ شبدری شکل مشابه نمونه‌های سیلک، دو عدد طلسم موسوم به چشم هوروس؛ خدای خورشید مصری از جنس بدل چینی که مشابه این نمونه‌ها از کاوش‌های محوطه‌های شاخص هخامنشی مانند شوش و تخت جمشید به دست آمده است. علاوه بر این دو پیه سوز از قرون اولیه اسلامی و ظروف لعابدار قرون پنج تا هفت هجری قمری و یک بشقاب دوره تیموری هم در بین این آثار است که همگی آثار دارای اصالت فرهنگی- تاریخی هستند.
  آجرهای لعابدار بوکانی
در اسفند سال 1400 نیز موزه ملی ایران، میزبان 51 قطعه تاریخی مسترد شده از سوئیس با نام «آجرهای لعابدار بوکانی مربوط به دوره مانا» بود که نقش‌هایی از پرنده، گاو و بز بالدار با سر انسان و دیگر نقش‌های ترکیبی حیوان و انسان با قدمتی دو هزار و 800 سال قبل در آن‌ها دیده می‌شود. اطلاعات تاریخی استخراج‌شده در ارتباط با این آجرها مربوط به تلاش‌های سه باستان‌شناس بزرگ ایرانی اسماعیل یحیایی، بهمن کارگر و یوسف حسن‌زاده است.
آجرهای لعابدار بوکان متعلق به پادشاهی مانا است که از محوطه قلایچی بوکان در هفت کیلومتری شمال شرق بوکان در جنوب آذربایجان غربی به دست آمده است و در دهه 1360 خورشیدی به صورت غیرمجاز از سوی یک خانواده ایرانی به بندر چیاسو در مرز سوئیس– ایتالیا منتقل شده بود. پس از سه دهه روند حقوقی با مشارکت کشور سوئیس و دستگاه دیپلماسی در 29 آذرماه 1399 به موزه ملی ایران بازگردانده شدند.
  در انتظار بازگشت تاریخ سرقت شده
از سال 1384 تا کنون سه هزار شیء مسروقه که از کشور خارج شده بود به کشور بازگردانده شد و در معرض دید عموم قرار گرفت. تخریب و قاچاق اشیای فرهنگی‌تاریخی به‌عنوان یکی از معضلات حوزه میراث فرهنگی مطرح است که البته طی 50سال گذشته حفاظت از این آثار تاریخی حرفه‌ای‌تر شده است و این روزها شاهد بازگشت آثاری هستیم که در زمان‌های نامطلوب مثل وقتی کشور درگیر جنگ بوده است، از ایران خارج شده‌اند.
سعید اوحدی معاون توسعه مدیریت و منابع وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و مدیرکل همکاری‌های فرهنگی و امور ایرانیان خارج از کشور سال گذشته در مصاحبه‌ای با رسانه‌ها درباره تعداد آثاری که در حال پیگیری برای مسترد شدن هستند گفت: 13 پرونده استرداد در دست پیگیری است که شامل حدود 100 قطعه مشخص از کشوهای آمریکا، مجارستان فرانسه، انگلستان و نروژ هستند. کارهای حقوقی این پرونده‌ها انجام شده است. همچنین دانشگاه شیکاگو کتیبه‌هایی از تخت‌جمشید را آماده تحویل دارد.
آثار فرهنگی اقدام جدی برای تقویت هویت ملی‌ است. این آثار فقط یک شی‌ء تاریخی نیستند و بخشی از فرهنگ و تمدن ما هستند که نمایش و تحلیل اطلاعات آن‌ها برای نسل نوجوان و جوان ما تصویر روشنی از پیشنیان و آنچه این سرزمین طی کرده تا به این روزها برسد، را به دست می‌دهد.
سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی به‌عنوان متولی تمام فعالیت‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در خارج از کشور به 80 نمایندگی‌مان در 65 کشور تأکید کرده است که یکی از شرح وظایف آن‌ها، شناسایی آثار و اشیای تاریخی فرهنگ و تمدن ایران باشد و باید این موضوع در دستور کارشان قرار بگیرد.