هر سال، با شروع فصل پاییز و آغاز سرما بسیاری از پرندگان برای فرار از زمستان‌های سرد و حفظ بقای خود از عرض‌های شمالی کره زمین به عرضه‌ای جنوبی‌تر مهاجرت می‌­کنند. در واقع تغییرات آب و هوایی و کمبود غذا باعث شده که مهاجرت برای بسیاری از گونه‌های پرندگان، به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی آن‌ها تبدیل شود.

روز جهانی پرندگان مهاجر به منظور آگاه کردن مردم به درک حضور پرندگان در محیط‌های طبیعی ترغیب، تشویق و تاکید بر مشارکت فعال جوامع محلی در حفاظت از پرندگان مهاجر است.

مسیرهای اصلی پروازی پرندگان مهاجر شامل چهار خط پروازی، مسیر پروازی آفریقایی- اوراسیایی (ترکیب دو قاره اروپا و آسیا )، مسیر پروازی آسیای مرکزی، مسیر پروازی شرق آسیا-استرالیایی و مسیر پروازی نیمکره غربی است.

رایج‌ترین الگوی پرواز در پاییز شامل مهاجرت به مناطق گرمترجنوبی برای زمستان گذرانی است.

موقعیت جغرافیایی خاص و شرایط آب و هوایی مناسب ایران، موجب شده که این سرزمین در مسیر مهاجرتهای مختلف قرار گیرد.

ایران در دو ناحیه پروازی پرندگان مهاجر واقع شده است؛ مسیر پروازی آفریقایی- اوراسیایی و آسیای مرکزی که البته بیشترین گونه‌های مهاجری که از ایران عبور می‌کنند در مسیر پروازی آسیای مرکزی هستند.

در ایران برخی مهاجرت‌ها داخلی هستند، مهاجرت‌های داخلی علاوه بر مهاجرت‌های کوتاه محلی، شامل مهاجرت‌هایی است که در فصل پاییز از شمال به جنوب و در بهار از جنوب به شمال ایران است.

مدیرکل محیط زیست استان کردستان اظهار کرد: استان کردستان نیز از نظر جغرافیایی در مسیر مهاجرتی پرندگان مهاجر است و با داشتن چندین رودخانه و بیش از 15 سد و تالاب بین‌المللی زریبار، با شروع فصل سرما پذیرای دسته‌های بزرگی از پرندگان مهاجر آبزی است.

اقبال حمیدی، با بیان اینکه مهاجرت پرندگان از اوایل پاییز ماه شروع و در ماه‌های آذر و دی به اوج خود می‌رسد، افزود: بسیاری از پرندگان مهاجر آبزی در تالاب زریبار که در مسیر مهاجرت پرندگان از شمال‌غرب کشور به تالاب‌های جنوب قرار دارد، استراحت کوتاهی کرده و بعد از تغذیه و گرفتن نیرو و توان جسمی به حرکت خود به طرف تالاب‌های جنوب ایران و کشور عراق ادامه می‌دهند و تعدادی هم با توجه به امنیت در تالاب ماندگار شده و زمستان گذرانی می‌کنند.

وی عنوان کرد: هر ساله همزمان با سراسر کشور و جهان سرشماری پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی در دی ماه انجام می‌شود.

وی ادامه داد: در سال 1401 در 15 منبع آبی استان با مساحت 14 هزار و 660 هکتار، تعداد پرندگان مهاجر آبزی و کنارآبزی شمارش شده، بیش از 17هزار قطعه بوده و بیشترین جمعیت پرنده در سد سقز با 11هزار شمارش وجود دارد.

به گفته مدیرکل محیط زیست استان کردستان، بیشترین تنوع پرنده در استان متعلق به تالاب زریوار با 42 گونه بوده است.

حمیدی خاطرنشان کرد: بیشترین جمعیت پرندگان‌آبزی و کنارآبزی مهاجر شمارش شده متعلق به خانواده کاکایی‌ها، چنگرها و اردک‌ها و کمترین جمعیت متعلق به خانواده پلیکان، طاوسک، لک‌لک‌ها و ماهی خورک است.

پرندگان مهاجر هیچگاه آشیانه سال قبل خود را فراموش نمی‌کنند و در سال‌های بعدی مهاجرت به همان‌جا برمی‌گردند و جالب اینکه فرزندانشان هم در نزدیکی آشیانه مادری برای خود سرپناه می‌سازند. برخی از گونه‌های پرندگان مثل قو سیستم زندگی تک همسری دارند و اگر یکی از جفت‌ها به هر دلیل از بین برود جفت دیگر تا آخر عمر تنها زندگی می‌کند و جفت دیگری انتخاب نمی‌کند و در برخی گونه‌ها مثل غاز با فاصله زمانی زیاد جفت دیگری را انتخاب می‌کنند.