نشست علمی تخصصی جشنواره بین‌المللی قصه‌گویی با موضوع «روایت‌شناسی در قصص قرآنی» با همکاری کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان استان یزد و با حضور ابوالفضل حُرّی ادب‌پژوه، مترجم ایرانی و استادیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه اراک برگزار شد.

در این نشست حضوری مجازی، ابوالفضل حُری در ابتدا با قرائت سوره مبارکه حمد و بیان نکته‌های معنایی از آن عنوان کرد: سوره حمد در بخش آغازینِ قرآن است و تمام قرآن در ادامه این سوره آمده است.

وی گفت: وقتی ما از مقام خداوند به عنوان خالق جهان یاد می‌کنیم او دارای صفت‌های متعدد دیگری هم است؛ اما سه صفت بارز خداوند «خالقُ‌البارئُ المصور» را برجسته کرده‌ایم.

حُرّی گفت: جهان، فعل خداوند است و اگر خدا را در مقام قصه‌گو در نظر بگیریم خداوند متعال در مقام روایت‌گر و پیامبر، مقام روایت‌کننده را داشته است. «احسن‌ااقصص» بدین معنا که در قرآن آمده است یعنی ما فقط قصه‌گو نیستیم، بلکه بهترین شیوه قصه‌گویی را انجام می‌دهیم.

وی با اشاره به وجود روایت‌گری و روایت‌شناسی قرآن افزود: هر آنچه داستانی را عرضه یا بازگو کند، همچون نمایش، متن یا تصویر باشد یا آمیزه‌ای از داستان متن و تصویر باشد روایت نام دارد. رمان، نمایش‌نامه و فیلم، سینما و موسیقی همه جزو روایت است.

استادیار دانشگاه در این نشست عنوان کرد: درواقع روایت، داستانی را برای ما تعریف می‌کند؛ نقاشی و موسیقی از آنجا که برای ما داستانی را تعریف می‌کند روایت هستند، البته داستان‌ها می‌تواند مطلوب یا نامطلوب باشند.

حُرّی با بیان اینکه در تقسیم‌بندی متون روایی، از حیث رسانه و از نظر شیوه بیان به دو دسته متون مکتوب و غیرمکتوب تقسیم می‌شوند، ادامه داد: متون مکتوب روی کاغذ نوشته می‌شود مثل شعر روایی، رمان، داستان کوتاه، متن نمایش‌نامه و….

این مترجم ایرانی افزود: متون غیرمکتوب شامل دو دسته متون مکتوب غیرکلامی و کلامی است. متون غیرکلامی شامل نقاشی، موسیقی و… متون غیرمکتوب کلامی شامل نقالی، قصه‌گویی، شمایل‌گردانی و نمایش‌های اجرا شدنی روی صحنه هستند.

این ادب‌پژوه اضافه کرد: متون غیرروایی نیز در دو دسته کلامی و غیرکلامی نمونه‌های خارجی زیادی دارد، آنچه قابل بیان است این است که قرآن آمیزه‌ای از همه متون است. گاه در آن مطالبی روایی، غیرروایی و نقلی مطرح می‌شوند یا در داستان صحنه در آن اجرا می‌شود همچنین متون نقلی، نمایشی، توصیفی، مباحثه، توضیحی، تبیینی و… است؛ بنابراین می‌گوییم که قرآن همه گونه‌های ادبی تمامی سبک‌ها را در خود دارد.

حُرّی بیان کرد: تمرکز ما بر قسمت‌های داستان قرآن خواهد بود؛ با پیش‌فرض اینکه قرآن یک روایت باشد و داستانی را روایت کند به مبحث روایت‌شناسی می‌پردازیم.

وی با اشاره به اینکه یک چهارم قرآن از داستان است گفت: تنها سوره قرآن کریم که یک داستان کامل و احسن‌القصص را روایت می‌کند سوره یوسف است. آیه‌های روایی قرآن در تقسیم‌بندی خود نقل‌شوندگی، نقل و نمایش و یا نمایش‌شوندگی دارند.

این پژوهش‌گر گفت: با پیش فرض، قرآن کتاب مقدس به دستور زبان قصه‌های قرآن و روایت‌شناسی قصه‌های آن می‌پردازیم.

حُرّی بیان کرد: روایت‌شناسی علم مطالعه و بررسی داستان‌ها و روایت‌ها است و روایت‌شناسی قرآنی به معنای بررسی دستور زبان روایت‌ها و داستان‌های قرآنی است.

وی با بیان اینکه قصه‌های قرآن جای کار برای قصه‌گویان دارد، گفت: قصه‌گویان می‌توانند با اقتباس از قرآن و با شیوه‌های مدرن و وجوه نقل‌شوندگی و نمایش‌شوندگی برای مخاطبان خاصی ارائه شوند.

این پژوهش‌گر بیان کرد: هر آنچه برای ما داستانی را تعریف کند؛ روایت است و قصه‌های قرآنی سرگذشت و داستانی را برای ما روایت می‌کنند، عمل نقل روایت را روایت‌گری می‌دانند.

وی در ادامه مباحثی را در زمینه الگوهای اصلی دستور زبان روایت، شمایی از آراء نظریه‌پردازان، نظریه گرماس و قصص قرآنی، روایت‌شناسی ژرار ژنت، دستور زبان روایت در داستان نوح، رخدادهای اصلی در داستان نوح و الگوهای کنش‌گران در قصص قرآنی اشاره کرد.

حُری افزود: کنش‌گران قرآنی از توحید، شی و ارزشی آغاز می‌شود و در ادامه یاری‌گران آن را می‌پذیرند، یاوران خدا و نجات‌یافتگان هستند و در مقابل منکران آن را نمی‌پذیرند، هلاک‌شدگان و یاوران شیطان هستند.

زمان‌روایی و مکان‌روایی در قرآن، شخصیت و شخصیت‌پردازی، زاویه دید و کانون شدگی، بازنمایی گفتار و اندیشه، سنخ‌شناسی مکالمه‌های قرآنی دیگر مطالب ارائه‌شده از سوی ابوالفضل حری در این نشست بود.