این شبکه برگرفته از ابتکار اتحاد جهانی یونسکو برای تنوع فرهنگی است که در سال 2002 ایجاد شد. برتری‌ها و ویژگی‌های فرهنگی شهرهای کاندید برای عنوان شهر ادبی، توسط اعضای مربوطه در یونسکو بررسی می‌شود و شایسته‌ترین شهر لقب شهر ادبی را به خود اختصاص می‌دهد. معیارهای یونسکو برای این انتخاب عبارت است از کیفیت، کمیت و تنوع انتشارات در یک شهر، کیفیت و کمیت برنامه‌های آموزشی در زمینه ادبیات، نمایشنامه و شعر، میزبانی از رویدادها و جشنواره‌های ادبی، تعداد کتابخانه‌ها، کتابفروشی‌ها، مراکز فرهنگی و مشارکت رسانه‌ها در ترویج ادبیات. تاکنون یونسکو 42 شهر از سراسر جهان را به عنوان شهر ادبی نام‌گذاری کرده است. در ادامه اطلاعات بیشتری درباره شهرهای ادبی یونسکو که همه دوستدار مطالعه هستند و جذابیت‌های بسیاری برای افراد علاقه‌مند به کتاب و کتاب‌خوانی دارند به دست می‌آوریم.

***شهر کبک، کانادا

کبک و فعالیت‌های خلاقانه آن در ادبیات، زمینه‌ساز انتخاب این شهر از سوی یونسکو به عنوان شهر خلاق ادبی شد. در این شهر که هسته اصلی ادبیات فرانسوی در آمریکای شمالی است، ادبیات فرانسه و انگلیسی با هم تلاقی دارند. نویسندگان مشهوری از جمله آلبر کامو، چارلز دیکنز و لاوکرفت مسحور این شهر بودند. بیش از 100 انجمن صنفی، ناشر و کتاب‌فروش در این شهر ادبی فعالیت دارند. خانه ادبیات کبک در ساختمان یک کلیسا واقع شده است که کاربری‌هایی فراتر از یک کتابخانه دارد، فضاهای مختلفی برای خواندن و نوشتن، نمایشگاه‌هایی در مورد میراث ادبی کبک، یک کتابخانه مدرن پیشرفته و کارگاه طنزنویسی بخش‌هایی است که توجه هر بازدیدکننده‌ای را به خود جلب می‌کند. این مرکز در ماه اکتبر میزبان جشنواره ادبی Québec en Toutes Lettres بود. از دیگر جاذبه‌های معروف ادبی در این شهر تورهای پیاده‌روی ادبی در انجمن ادبی و تاریخی مرکز مورین است. این مرکز در سال 1824 تأسیس شد و دارای یک کتابخانه زیبای دوران ویکتوریا است. خانه سابق نویسنده فیلیپ اوبرداگاسپه اکنون تبدیل به یک رستوران فرهنگی شده است و کتاب‌فروشی‌های مستقل اطراف آن مانند کتاب‌فروشی پانتوت مجموعه‌ای وسیع از کتاب‌های جدید را در اختیار بازدیدکنندگان قرار می‌دهد.

***ادینبورگ، اسکاتلند

پایتخت اسکاتلند اولین شهری بود که عنوان شهر ادبیات یونسکو را در سال 2004 دریافت کرد. گذشته از اینکه ادینبورگ زادگاه بسیاری از نویسندگان مشهور مانند سر آرتور کانن دویل است، قدیمی‌ترین «کتابخانه در گردش جهان» را نیز در خود جای داده است که در سال 1725 افتتاح شد و هنوز پابرجا است. جشنواره بین‌المللی کتاب ادینبورگ که بزرگترین جشنواره ادبی روی کره زمین است در این شهر برگزار می‌شود. مکان‌های دیدنی این شهر که نظر علاقه‌مندان به ادبیات را به خود جلب می‌کنند، عبارت است از کتابخانه ملی با هفت میلیون کتاب و کافه‌های دنج و نمایشگاه، کتابخانه شعر اسکاتلند، مجموعه‌ای شگفت‌انگیز در داخل یک شگفتی معماری برنده جایزه، موزه نویسندگان که به افتخار سه نویسنده اسکاتلندی، رابرت برنز، سر والتر اسکات و رابرت لوئیس استیونسون ساخته شده است، مرکز داستان‌سرایی اسکاتلند که میزبان مراسم کتاب‌خوانی، نمایش‌های تئاتر و موسیقی، جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های مختلف با مضمون ادبیات است؛ اینها همه مکان‌هایی هستند که نام شهر ادبیات را برازنده این شهر نگه می‌دارند.

کتاب‌فروشی‌ها و کافه‌های بی‌شماری برای کتاب‌خوان‌ها در این شهر وجود دارد مانند خانه فیل، جایی که رولینگ، نویسنده مشهور کتاب‌های خود را نوشت، کتاب‌فروشی الویس شکسپیر، کتاب‌فروشی‌های مستعمل در وست پورت، هتل تاریخی بالمورال که رولینگ رمان‌های هری پاتر و یادگاران مرگ را در یکی از سوئیت‌های آن به پایان رساند.

***آیووا سیتی، ایالت آیووا آمریکا

این شهر مسئول پرورش برخی از بهترین استعدادهای نویسندگی آمریکا است؛ چرا که دانشگاه آیووا، اولین مدرک نویسندگی خلاق در آمریکا را در سال 1936 بنیاد نهاد. خانه دی، خانه‌ای است شامل یک کارگاه و کتابخانه و آرشیو که دانشجویان در فعالیت‌های کتاب‌خوانی خود از آن بازدید می‌کنند. شهر آیووا میزبان نویسندگان مشهوری مانند فلانری اوکانر، جان ایروینگ، آن پچت، ریموند کارور و کورتیس سیتنفلد بوده است. یکی از ویژگی‌های ماهیت ادبی آیووا، دیوار ادبی در امتداد یکی از خیابان‌های اصلی این شهر است که تابلوهای برنزی معرفی‌کننده نویسندگان مشهور بر آن نصب شده است. کتابفروشی متروک موسوم به Hunted نیز در این شهر هست که قدیمی‌ترین کتاب‌فروشی دست دوم شهر با بیش از 50 هزار کتاب کمیاب است. خانه جاوا، یک کافی‌شاپ زنجیره‌ای محلی که میزبان مراسم کتاب‌خوانی و نمایش‌های هنری است و خانه نویسندگان آیووا، میزبان کارگاه‌ها و رویدادهای ادبی است. کتاب‌فروشی معروف Prairie Lights، درواقع مکانی است که انجمن ادبی محلی در دهه 1930 میزبان شاعرانی مانند لنگستون هیوز و ای. ای. کامینگز بود. جشنواره‌های بسیار متعدد و متنوعی در ماه‌های مختلف سال در آیوا برگزار می‌شود که هرکدام مضمون ویژه‌ای دارد.

***مونته ویدئو، اروگوئه

شهر مونته ویدئو در آغاز قرن بیستم به شهرت ادبی رسید و به «آتن ریودولا پلاتا» ملقب شد. خانه نویسندگان مشهوری مانند ماریو بندتی، خوان کارلوس اونتی و کریستینا پری روسی در این شهر واقع شده است و علاوه بر آن مهد ادبیات موسوم به گاچو نیز هست. به‌طور معمول مراکز خرید این شهر حداقل یک کتاب‌فروشی دارند. یک کتابخانه سیار نیز دسترسی به صدها کتاب را در پارک‌ها و مناطق ساحلی این شهر آسان کرده است. یکشنبه‌ها در یکی از خیابان‌های محله کوردون، بازار دست‌فروشی به راه می‌افتد که جدای از محصولات، صنایع دستی و عتیقه‌جات، بخش بزرگی از آن برای فروش کتاب‌ها و مجلات قدیمی است. بعضی از بهترین کتاب‌فروشی‌های مونته ویدئو در یک ساختمانی هنری به جا مانده از سال 1917 مستقر هستند.

***لیوبلیانا، اسلوونی

لیوبلیانا در سال 2010 توسط یونسکو به عنوان پایتخت جهانی کتاب و بعداً در سال 2015 به عنوان شهر رسمی ادبیات نامگذاری شد. بنای یادبودی از شاعر فرانسوی، فرانس پرشرن در میدان اصلی این شهر قرار دارد و خانه بسیاری از نویسندگان اسلوونی در اطراف همین میدان است. این شهر ادبیات و کتاب‌خوانی را به طرق مختلف از جمله از طریق سیستم کتابخانه‌ای گسترده، تورهای ادبی و جشنواره‌هایی مانند فابولا ترویج می‌کند. در بهار و تابستان نیز کتابخانه‌های فصلی زیر درختان شهر بنا می‌شود. از دیگر برجستگی‌های ادبی لیوبلیانا خانه ادبیات «تروبار» است که میزبان فعالیت‌های کتاب‌خوانی و رویدادهای ادبی است. قدیمی‌ترین ناشر و کتابفروشی این کشور که از سال 1851 فعالیت می‌کند نیز در این شهر واقع شده است.

***ابیدوس، پرتغال

ابیدوس شهری باستانی با دیوارهای مستحکم در ساحل غربی پرتغال، در سال 2012، هنگامی که کلیسای گوتیک خود در سانتیاگو را به یک کتابخانه عظیم و یک کتاب‌فروشی تبدیل کرد، توجه بین‌المللی را به خود جلب نمود و تعهد خود را به ادبیات نشان داد. نوسازی خلاق شهری از آن زمان شروع شد و کتاب‌فروشی‌ها در مکان‌هایی مانند ایستگاه‌های آتش‌نشانی قدیمی، بازار و انبار محصولات قدیمی باز شدند. کاسا خوزه ساراماگو، مقر شهر ادبی ابیدوس، که به نام نویسنده مشهور پرتغالی نام‌گذاری شده است کتابخانه‌ای از آثار ساراماگو برای فروش به زبان‌های مختلف دارد. ابیدوس میزبان رویداد ادبی بین‌المللی FOLIO است که نویسندگانی از سراسر پرتغال و جهان را دور هم جمع می‌کند. هتلی ادبی در این شهر با بیش از 65 هزار کتاب وجود دارد که اقامتگاهی مخصوص علاقمندان مطالعه است و میهمانان آن می‌توانند از کتاب‌درمانی این هتل بهره ببرند.

***بوچئون، کره جنوبی

شهر شلوغ بوچئون که بین سئول و اینچئون واقع شده است، محل زندگی بسیاری از نویسندگان مشهور، از جمله موک ایل سین، یانگ گوی جا، جونگ جی یونگ و نویسنده آمریکایی پرل باک بوده است که دو رمان را در این شهر نوشته است. از سال 2006، این شهر جشنواره «پرل باک» را برگزار می‌کند و میزبان فستیوال‌های ادبی دیگری نیز مانند جشنواره کتاب شهر بوچئون و رویداد ادبی سوجو است که آثار شاعر محبوب بومی این شهر، بیون یئونگ‌رو را جشن می‌گیرد.

در بوچئون معمولاً خیابان‌ها، پل‌ها و پارک‌ها به نام نویسندگان نام‌گذاری می‌شوند، به عنوان مثال باک و جی یونگ مسیرهایی مخصوص به خود دارند که مکان‌های مهمی را در سراسر شهر شامل می‌شود. خیابان شعر و گل در این شهر که به شاعران شهر اختصاص داده شده است، محفل‌های دوستدار کتاب مانند کافه‌های خیابان 21، کونگ‌بانگ و دونگه که در خیابان روبه‌روی کتابخانه سانگدونگ قرار دارند همگی مکان‌های مناسبی برای علاقه‌مندان به کتاب و مطالعه هستند. این شهر همچنین دارای فرهنگ طنز و انیمیشن غنی است و موزه Manhwa به این ژانر اختصاص داده شده است.