ادغام تغییرات آب‌وهوایی در برنامه‌ریزی‌های شهری در دنیای امروز امری ضروری به‌نظر می‌رسد، چراکه گرمایش جهانی به‌دنبال این تغییرات به بروز حوادثی هم‌چون سیل و طوفان در پی بارندگی‌های شدید ناشی از تغییر الگوهای آب‌وهوایی منجر شده است که هیچ یک از نقاط جهان نیز از آن‌ها در امان نیست.

جهان تغییر کرده و پذیرش این واقعیت نه یک انتخاب، بلکه شرط بقا است. الگوهای بارندگی، دوره‌های خشک‌سالی، دمای متوسط، سطح دریاها و تمام شرایط طبیعی جهانی در نوسانی ثابت است و اتخاذ موضع انکار توسط بسیاری از کشورها نسبت به وقوع موقعیت‌های فاجعه‌بار باعث شده است که جان بسیاری از ساکنان گرفته شود و دیگر ساکنان را نیز همواره تهدید می‌کند. به‌دنبال وقوع این حوادث در پی تغییرات آب‌وهوایی بسیاری از این کشورها بدون دسترسی به برق، آب تمیز، غذا یا دارو سرگردان می‌مانند.

هنگام وقوع هر یک از حوادث داوطلبان از سراسر کشور آسیب‌دیده و گاهی از دیگر نقاط جهان به سمت مناطق دچار رویداد حرکت و تلاش‌های جست‌وجو و نجات مردم و حیوانات را آغاز می‌کنند. کمپین‌های جمع‌آوری کمک‌های مالی تأمین برای پول، پوشاک و غذا به‌طور گسترده ترویج می‌شوند و جهان برای کمک به تکاپو می‌افتد. با این وجود هیچیک از این اقدامات کافی نیست.

نقش تغییرات آب‌وهوایی در بروز حوادث طبیعی

گرمایش جهانی با تکرار فزاینده رویدادهای آب‌وهوایی مانند سیل و طوفان همراه است که نمی‌توان از وقوع آن‌ها جلوگیری کرد، با این حال امکان مقاوم‌تر کردن شهرها در برابر این شرایط وجود دارد و حتی اقدام در این زمینه ضروری است.

وقوع حوادث و بلایای طبیعی هم‌چون سیل در شهرهای سراسر جهان از نقطه‌نظر علمی با حجم عظیم بارندگی در هفته‌های متمادی شکل می‌گیرد. این وضعیت تصادفی نیست. در اصل تغییرات اقلیمی تغییری در رژیم بارشی ناشی از موج گرمای ثبت‌شده ایجاد می‌کند که مانع از پیشروی توده‌های هوای سرد در عرض‌های جغرافیایی و منجر به برهم‌خوردن تعادل آب‌وهوایی در مناطق شهری می‌شود. با این حال تشدید وضعیت نه‌تنها به دلیل بارندگی شدید، بلکه به دلیل این رخ می‌دهد که از شهرها به لحاظ جنبه‌های مختلف آماده نیستند.

بحث با نحوه توسعه این مناطق شهری شروع می‌شود که بیشتر آن‌ها بدون در نظر گرفتن جغرافیای محلی، سطوح آسیب‌پذیری و اهمیت حفظ طبیعت گسترش پیدا می‌کنند. این سکونتگاه‌های انسانی مکان‌های نزدیک به سواحل رودخانه‌ها یا دریاچه‌ها از جمله مناطق مسطح و کم‌ارتفاع را در اولویت قرار می‌دهند. سکونت در این مناطق سیل‌خیز بسیار خطرناک است، زیرا مانع از عملکرد آن‌ها در زهکشی آب و در نتیجه جلوگیری از جاری شدن سیل می‌شود.

بسیاری از شهرهای جهان که با سیل‌های تاریخی دست و پنجه نرم می‌کنند، اهمیت جریان آب را به جای ممانعت از آن درک کرده‌اند، بنابراین تعدادی از آن‌ها از جمله بیش از 60 شهر تنها در چین، به اجرای طرح پارک‌هایی برای مقابله با سیل پرداخته‌اند که راه‌حلی امیدوارکننده برای مناطق سیل‌خیز به‌شمار می‌رود.

این پارک‌ها که به‌خاطر سیستم‌های زهکشی پایدار شهری خود شناخته می‌شوند، به‌طور موقت آب باران را هنگام وقوع سیل ذخیره می‌کنند و در این دوره‌ها برای عموم غیرقابل دسترس می‌شوند. هنگامی که سطح آب کاهش پیدا می‌کند، پارک‌های یادشده به فضاهای تفریحی عمومی تبدیل می‌شوند و حفظ محیط زیست را با امکانات عمومی با کیفیت ترکیب می‌کنند.

استراتژی‌های دیگری هم‌چون سنگفرش‌های نفوذپذیر یا مخازن جمع‌آوری آب باران نیز در سراسر جهان برای مقابله با سیل شهری اجرا می‌شوند که نمونه‌های آن‌ها به‌عنوان مطالعات موردی ارزشمندی عمل می‌کنند که با بازنگری مجدد و بررسی کامل، قابلیت اجرا در همه شهرهای سیل‌خیز جهان را دارند.

البته این اقدام نه‌تنها مستلزم تجسم مجدد طرح‌بندی‌های شهری، بلکه نیازمند طراحی‌ها و معماری‌های مجهز است. با این حال تغییرات در ترکیب با آموخته‌های قبلی شهرهای سیل‌خیز از جاری شدن سیلاب در کوچه‌ها و خیابان‌های خود می‌تواند تأثیرات باران‌های شدید را هرچند به میزان محدود کاهش دهند. موفقیت این طرح‌ها مستلزم به‌کارگیری ابتکاراتی هم‌چون تخلیه تدریجی مناطق مستعد سیل و آموزش مردم در مورد شرایط آب‌وهوایی شدید است.

اهمیت آموزش عموم نسبت به بلایا

پذیرش جدیت سیل و رانش زمین اکنون بخشی از یک سیاست پیشگیری عمومی ضروری برای شهرهایی است که قرن‌ها به‌دلیل دور بودن از گسل‌ها (مناطق زلزله‌خیز) و مسیرهای عبور طوفان از هرگونه بلای زیست‌محیطی در امان بوده‌اند.

اهمیت آموزش مردم در مورد نحوه واکنش به موقعیت‌هایی دشوار امروزه بیش از هر زمان دیگر خود را نشان می‌دهد، چراکه با نداشتن اطلاعات دقیق و دانش اقلیمی لازم برای ارزیابی دقیق سطح شرایط اضطراری، اغلب بار حادثه بر دوش افرادی گذاشته می‌شود که هیچ ذهنیتی از برخورد مناسب با شرایط ندارند، اما باید تصمیم بگیرند چه زمانی خانه‌های خود را تخلیه کنند.

پرداختن به این وضعیت مستلزم اقدام در چندین جبهه است، اما به‌طور قطع با پذیرش تأثیر تغییرات اقلیمی آغاز می‌شود. پذیرش مسائلی مانند حفظ محیط زیست، حفاظت از اراضی بومی و کاهش جنگل‌زدایی بسیار مهم است و صرفاً نباید در چارچوب اقتصادی باشد، زیرا تمام این موارد به‌طور مستقیم با بحران آب‌وهوایی مرتبط است.

فجایع آب‌وهوایی بی‌شمار امروزی به‌وضوح تأثیرات گرمایش جهانی را نشان می‌دهد و تأکید می‌کند که رسیدگی به بحران آب‌وهوا فراتر از گواهی‌نامه‌های سبز و مستلزم شناخت خطرات و هدایت سیاست‌های عمومی جامع در برنامه‌ریزی شهری، حفاظت از محیط زیست، رفاه اجتماعی و آموزش برای مقابله با این چالش‌ها است. این اقدام نه یک گزینه، بلکه امری ضروری برای بقا است.