صنعت گاوداری شیری یکی از مهم‌ترین صنایع پرمنفعت در کشور است که می‌تواند به‌طور مستقیم و غیرمستقیم مشاغل زیادی را ایجاد کند.
جالب‌تر اینکه در این صنعت مهم‌ترین هدف، تولید شیر و تأمین نیازهای غذایی در حوزه صنایع لبنی است اما علاوه بر تولید شیر می‌توان از تولیدمثل این نوع از دام‌ها و پرورش گوساله‌های نر و ماده نیز کسب درآمد کرد.
به طوری که در حال حاضر در کشور نزدیک به هشت هزار واحد گاوداری صنعتی شیری به فعالیت تولیدی مشغول هستند.
در این بین استان همدان با داشتن 378 واحد فعال در این بخش با 52 هزار و 470 رأس دام سنگین یکی از قطب‌های این صنعت در کشور به‌حساب می‌آید؛ بنابراین معرفی تعدادی از فعالان این بخش و پرداختن به مشکلات آن‌ها خالی از لطف نیست، به همین منظور با سه تن از مدیران گاوداری‌های فعال در همدان گفت‌وگویی ترتیب دادیم که در ادامه می‌خوانید:
مدیرعامل یکی از گاوداری‌‌ها با تأکید بر اینکه فعالیت خود را در این عرصه از دهه 70 آغاز کرده گفت: کل گله موجود در این مرزعه 600 رأس است که از این تعداد 300 رأس مولد هستند.
رسول مرتضوی با تأکید بر اینکه میزان تولید روزانه شیر از هر رأس گاو بالغ بر 42 کیلو است، اظهار کرد: بر این اساس به‌طور متوسط هر روز 6 تن شیر در مجموعه تولید و روانه بازار می‌شود.
وی با بیان اینکه امروز مهم‌ترین مشکل گاوداری‌های استان بازگشت پول حاصل از فروش شیر به صنایع لبنی است، اذعان کرد: دو شرکت پگاه و کاله عمده خریداران شیر در استان هستند.
این دامدار ادامه داد: شرایط در این بخش به حدی بغرنج شده که ما راضی به فروش شیر با قیمت پایین‌تر به ازای بازپرداخت با تأخیر کمتر هستیم؛ به طور مثال کارخانه پگاه شیر را با قیمت دو هزار تومان ارزان‌تر از ما می‌خرد اما در عوض قول داده که یک‌ماهه پول حداقل یک روز از شیر تحویلی را پرداخت کند اما در عمل این وعده نیز محقق نشد و در شرایط فعلی 55 روز است که به‌ازای شیر دریافتی مبلغی به ما پرداخت نکرده است.
مرتضوی افزود: شرایط در کارخانه شیر کاله نیز به همین منوال پیش می‌رود با این تفاوت که با این شرکت قراردادهای دوماهه بسته‌ایم اما نزدیک به سه ماه است که مبلغی پرداخت نکرده است.
وی با اشاره به اینکه روزانه حداقل هفت تن شیر تحویل این دو کارخانه می‌شود اذعان کرد: با یک حساب سرانگشتی شرکت شیر پگاه در حال حاضر حدود 10 میلیارد تومان به ما بدهکار است.
وی با اشاره به اینکه در پی نداشتن سرمایه در گردش به‌دلیل عدم بازپرداخت بدهی‌ها امروز تأمین نهاده و خرید آن برای ما مسئله‌ساز شده اذعان کرد: البته بخشی از نهاده‌های ما به ازای بدهی‌هایمان از طریق شرکت کاله تأمین می‌شود اما مسئله این است که همواره قیمت تعیین‌شده ازسوی این شرکت همواره بالاتر از میانگین بازار است ولی به‌ناچار در نبود پول مجبور به خرید از این شرکت هستیم.
این دامدار با تأکید بر اینکه منبع سود گاوداری‌های شیری از فروش شیر و در مواردی گوشت قرمز است اذعان کرد: امروز ما در هر دو بخش آن با مشکل مواجهیم به طوری که به ازای گوشت قرمز پرواری به ما چک‌های 50 روزه می‌دهند که در بیشتر موارد نمی‌توان به وصول آن امیدوار بود.
مرتضوی با اشاره به اینکه گاوداری سالانه در کنار شیر حدود 30 تن گوشت قرمز از محل گوساله‌های نر پرواری تولید می‌کند، ابراز کرد: در حال حاضر در مجموعه ما نزدیک به 15 نفر به‌صورت مستقیم مشغول به‌کار هستند که این تعداد در مقاطعی خاص به 30 نفر به‌صورت غیرمستقیم افزایش پیدا می‌کند.
وی با ابراز اینکه ما در سال 1400 به لحاظ تولید شیر، صنعت نمونه ملی شدیم اما تنها حمایتی که از ما شد یک تبریک شفاهی بود اذعان کرد: این شرکت در سال 1401 با 35 میلیارد تومان گردش مالی در پی تلاش همکاران من در مجموعه 28 میلیارد تومان سوددهی داشته، نباید این صنعت را در عرصه اقتصادی دست کم گرفت.
در ادامه مدیرعامل شرکت دشت آسمان کبودراهنگ نیز با بیان اینکه روزانه بالغ بر 10 تن شیر دراین مجموعه تولید می‌شود گفت: عمده مشکل ما نیز همچون سایر واحدهای گاوداری به موضوع بازگشت پول حاصل از فروش شیر به صنایع لبنی بازمی‌گردد.
عباس حاصلی با تأکید بر اینکه امروز متأسفانه فاصله پرداخت پول از سوی این شرکت‌ها به دامدار به چهار ماه رسیده اذعان کرد: تأسف‌بارتر اینکه با گذشت این چهار ماه تنها پول یک هفته یا 10 روز شیر تحویلی به دامدار پرداخت می‌شود.
وی با اشاره به اینکه گله موجود در این مزرعه هزار و 100 رأسی است که بخشی از آن دام شیرده و بخشی نیز گوساله‌های نر پرواری هستند اذعان کرد: نژاد دام موجود در مزرعه هلشتاین است که خوشبختانه به لحاظ بازدهی شرایط خوبی دارد.
این دامدار با تأکید بر اینکه تعداد اشتغال مستقیم ایجادشده در این مزرعه حدود 20 نفر است تصریح کرد: البته افراد شاغل در مزرعه در مواقعی همچون خالی کردن بار نهاده‌ها و ساماندهی علوفه و غیره به‌صورت غیر مستقیم دو برابر این تعداد می‌شود.
حاصلی در پاسخ به این سؤال که در حال حاضر درخصوص تأمین نهاده و علوفه مشکلی وجود ندارد؟ گفت: پیشتر در این زمینه مسائل بسیاری داشتیم اما امروز مشکلات چندانی نداریم زیرا ازسوی جهاد کشاورزی کد کشاورزی در اختیار ما قرار گرفته و نهاده‌هایی همچون ذرت و سویا را با ثبت در سامانه بازارگاه خریداری می‌کنیم.
وی با ابراز اینکه البته قیمت نهاده‌ها نیز نسبت به آشفتگی‌هایی که بر آن طی چند سال اخیر حادث شده، سال جاری بهتر است، اظهار کرد: البته در نهاده‌ای همچون ذرت علوفه‌ای شاهد افزایش قیمت چندبرابری هستیم به طوری که قیمت این نهاده پیش از سال 1401 زیر هزار تومان به ازای هرکیلو بود اما امروز این عدد به سه هزار تومان رسیده است.
این دامدار با بیان اینکه در مبحث تأمین علوفه نیز باید بگویم امروز در این بخش نیز شاهد افزایش قیمت هستیم عنوان کرد: امروز هر کیلو علوفه به قیمت 14 هزار تومان خرید و فروش می‌شود.
حاصلی یکی دیگر از مشکلات حاد مبتلابه گاوداری‌ها را تأمین نیروی انسانی دانست و گفت: متأسفانه برخلاف فراهم کردن محل زندگی به‌صورت کامل، کارگر برای کار در گاوداری پیدا نمی‌کنیم، در حالی که برای هشت ساعت کار منطبق با قانون کار دو میلیون تومان نیز بیشتر از قانون مصوب دستمزد پرداخت می‌کنم و روزانه یک کیلو شیر نیز در اختیار وی به‌صورت رایگان قرار می‌دهم اما با این وجود کسی برای کار در مجموعه داوطلب نمی‌شود.
وی با تأکید بر اینکه مسئله بعدی پیش روی دامداری‌های شهرستان کبودراهنگ به‌ویژه گاوداری‌ها، موضوع تأمین و بحران آب است، گفت: شرایط بی‌آبی به‌قدری بغرنج شده که در فاصله 35 متری زمین نیز در پی حفر چاه آب پیدا نمی‌شود که این موضوع خطر بالفعلی است که این صنعت را تهدید می‌کند.
در ادامه دیگر گاودار اهل حاتم‌آباد کبودراهنگ نیز با بیان اینکه شرکت کشاورزی بازرگانی سبزینه بذر در حال حاضر دارای 430 گاو شیری است اذعان کرد: خوشبختانه ما در کنار کار دامداری در امر کشاورزی و صنایع تکمیلی این بخش نیز دستی بر آتش داریم.
رحیم هاشملو با بیان اینکه سال جاری بنده به‌عنوان کلزاکار نمونه کشور با برداشت 6.5 تن از هر هکتار انتخاب شدم اذعان کرد: علاوه بر این در مجموعه کشت و صنعت خود یک واحد سردخانه هفت هزار تنی نیز برای نگهداری محصولاتی همچون سیب زمینی دایر کرده‌ایم.
وی میزان تولید شیر روزانه این مجموعه را 4.5 تن و میزان گوشت تولیدی را 45 الی 50 تن اعلام کرد و گفت: عمده مشکل ما در این بخش به عدم بازگشت سرمایه و سود از سوی شرکت‌های خریدار شیر بازمی‌گردد.
وی با تأکید بر اینکه شرکت‌های خریدار شیر هنوز بدهی چهار ماه قبل خود را تسویه نکرده و قطره‌چکانی به ما پول می‌دهند اذعان کرد: مشکل بعدی قیمت‌های دستوری است که با هزینه‌های تولیدی در بخش کشاورزی و دام همخوانی ندارد.
مدیرعامل شرکت تعاونی گاوداران صنعتی استان همدان با اشاره به اینکه در مجموعه کشت و صنعت ما به‌صورت مستقیم 28 نفر مشغول به‌کار هستند اذعان کرد: این تعداد در فصل برداشت محصولات کشاورزی و خرید نهاده و انبار کردن آن به 100 نفر نیز می‌رسد.
هاشملو با تأکید بر اینکه بنا به مشکلات موجود تنها انگیزه ما از ماندن در این صنعت خدمت به مردم و اشتغال‌زایی برای جوانان در این بخش است افزود: گرچه ما در بخش فروش محصول به‌دلیل عدم پرداخت طلبمان از شرکت‌های بخش خصوصی فعال در حوزه لبنی با مشکل مواجهیم اما نباید از این مسئله غافل شد که طی چند سال اخیر جهاد کشاورزی از هیچ تلاشی برای بر پا نگه داشتن صنعت دام کوتاهی نکرده و در بخش‌های مختلف به‌ویژه حوزه دامپزشکی همراهی مناسبی را با مجموعه‌های فعال در این بخش داشته است.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد؛ در حالی که گرانی و کمبود نهاده‌های دامی و علوفه و افزایش سایر هزینه‌های تولید، دامداران را دچار چالش جدی کرده، امروز کارخانه‌های لبنی نیز با عدم پرداخت بدهی‌های خود به واحدهای گاو شیری به معنای واقعی دست روی گلوی تولید در این بخش گذاشته‌اند و در حالی که فعالیت در این صنعت و مانایی در آن با توجه به شرایط تحمیلی به این واحدها و رویکرد شرکت‌های خرید شیر، دل شیر می‌خواهد و به معنای واقعی باید تولیدکنندگان این بخش را که در سکوت بخش اعظمی از چرخه تولید را درعرصه تأمین مواد غذایی می‌گردانند، تقدیس کرد.

طاهره ترابی مهوش