از طرفی اگر بخواهیم پزشک را مجبور به انجام درمان با تعرفه‌ای مصوب بکنیم، انگیزه‌ای برای انجام کار ندارد؛ بنابراین در سیستم تعرفه کشور هیچ بایدی برای درمان پای دیابتی نداریم.
همه ما از کودکی با خوردن انواع شیرینی‌ این جمله را شنیده‌ایم که با مصرف زیاد قند، دچار مرض قند یا به‌اصطلاح دیابت می‌شوی و این باور از ابتدا در ذهن همه ما نقش بسته که دیابت ناشی از مصرف زیاد قند و خوراکی‌هایی با قند مصنوعی هستند؛ اما آیا واقعاً تنها عامل دیابت قند است؟
از طرفی شاید بسیاری از ما به دنبال آن هستیم که بدانیم چرا این بیماری بیشتر در چند دهه اخیر به میزان زیادی رشد و افزایش داشته است.
دیابت ازجمله شایع‌ترین بیماری‌های متابولیک محسوب می‌شود؛ دیابت، پُرفشاری خون و اختلالات چربی‌های خون را بیماری‌های تمدن جدید می‌نامند. تمدن جدید با توجه به شهرنشینی و محدود کردن فعالیت انسان‌ها، افزایش مصرف مواد پُرانرژی و غیره، در کنار مزایایی که دارد، بیماری‌های جدیدی را نیز به ارمغان آورده که قبلاً به آن‌ها بیماری اغنیا یا ثروتمندان اطلاق می‌شده است؛ زیرا در گذشته با اینکه شغل اکثر مردم کشاورزی، باغداری و دامداری بوده است و فعالیت زیادی داشته‌اند، اما اربابان و خوانین و خانواده آن‌ها با توجه به اینکه کارهایشان توسط دیگران انجام می‌شده، فعالیت کمتری داشته‌اند و از طرفی به انواع مختلف غذا دسترسی داشته‌اند که به این واسطه بیشتر در معرض چاقی، دیابت و غیره بوده‌اند.
درحالی که زندگی ماشینی کنونی و مصرف غذاهای پُرکالری مثل غذاهای آماده و سریع همه مردم را در معرض خطر قرار داده است؛ بنابراین سبک زندگی نادرست است که می‌تواند در تشدید این بیماری مؤثر باشد.
اکثر بیماری‌ها در ابتدا علایمی ندارند و فرد متوجه آن‌ها نمی‌شود؛ اما هرکس باید سلامتی فردی خود را جدی بگیرد که به همین دلیل گفت‌وگویی با دکتر امیرکامران نیکوسخن، مدیرعامل انجمن دیابت ایران داشته‌ایم تا ما را با خطر ابتلا به دیابت، بیشتر آشنا کند؛ در ادامه متن مصاحبه را می‌خوانید:
مدیرعامل انجمن دیابت ایران با اشاره به علت بروز دیابت، ابراز کرد: دیابت انواع مختلفی دارد، اما نوع دوم آن شایع‌ترین بوده که متأسفانه روزبه‌روز در دنیا درحال افزایش است؛ براساس آخرین آمار فدراسیون بین‌المللی دیابت در سال 2021، در جهان 537 میلیون نفر مبتلا به دیابت هستند که حدود 10 درصد جمعیت بالغ را شامل می‌شود.
وی با اشاره به شیوع دیابت در جهان، عنوان کرد: ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست؛ با توجه به افزایش دیابت در کشورمان طبق آماری که اخیراً ارائه شده است، 14 درصد از افراد بالای 20 سال به دیابت مبتلا بوده (که پنج سال قبل از این، آمار مذکور 11 درصد بوده است) و حدود هفت میلیون نفر در ایران درگیر این بیماری هستند.
این پزشک متخصص با بیان اینکه مهم‌ترین علت ایجاد دیابت تغییر سبک زندگی است، گفت: چاقی یکی از عوامل ایجادکننده دیابت است؛ هر یک کیلوگرم اضافه‌‌وزن، پنج درصد خطر ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهد.
مدیرعامل انجمن دیابت ایران با اشاره به سبک نادرست غذایی که یکی از موارد پُرخوری و تبع چاقی افراد است، افزود: اکثر غذاهایی که ما استفاده می‌کنیم، مملو از کالری است. درحالی که تصور اشتباه بسیاری از افراد جامعه این بوده که مصرف قند و شکر منجر به دیابت می‌شود، اما درحقیقت آنچه فرد را مبتلا به دیابت می‌کند، اضافه‌وزن است.
وی با بیان اینکه بیشترین شیوع دیابت در کشور‌های آسیایی است، ابراز کرد: در کشورهای آفریقایی که در برنامه غذایی آن‌ها مصرف مستقیم شیرینی‌جات نیز وجود ندارد، می‌بینیم که درصد شیوع دیابت زیاد است؛ درحالی که طبق پیش‌بینی‌ها کشورهای اروپایی کمترین درصد شیوع دیابت را تا سال 2045 خواهند داشت.
نیکوسخن ضمن توصیه به آموزش همگانی، بالا بردن سطح آگاهی و داشتن سبک غذایی سالم، اذعان کرد: اگر تمام این موارد صورت گیرد، می‌توانیم تا حدود زیادی از ابتلای افراد به دیابت جلوگیری کنیم.
وی با اشاره به فعالیت بدنی نداشتن اکثر افراد جامعه، عنوان کرد: در جامعه‌ای که مشغله مردم به حدی زیاد است که فرصتی برای ورزش کردن باقی نمی‌گذارد و از طرفی متأسفانه مکان‌های ورزشی متناسب با جمعیت نیز نداریم و یا مبلغ شهریه باشگاه‌های ورزشی زیاد است، همه افراد نمی‌توانند ورزش کنند و بنابراین شاهد افزایش ابتلا به دیابت هستیم.
این پزشک متخصص با بیان اینکه سن ابتلا به دیابت در افراد پایین آمده است، افزود: زمانی دیابت نوع دو به‌عنوان دیابت بزرگ‌سالی شناخته و در سن‌های 50 و 60 سال ایجاد می‌شد، درحالی که امروزه با کم شدن سن ابتلا به دیابت، شاهد شیوع این نوع بیماری در بین نوجوانان و حتی کودکان نیز هستیم که متأسفانه این سبک زندگی غلط است که باعث شده این نوع بیماری در فرزندانمان بروز کند.
وی با اشاره به شناخت عوامل ابتلا به دیابت و اینکه چه افرادی باید مورد بررسی و کنترل قرار بگیرند، گفت: آنچه بیش از تمام عوامل در شناخت دیابت حائز اهمیت بوده، سن است که به‌عنوان یک ریزفاکتور مستقل از آن یاد می‌کنیم.
نیکوسخن در ادامه تأکید کرد: در وهله نخست تمام افراد بالای 35 سال بدون اینکه هیچ عامل دیگری مثل چاقی و یا سابقه وراثتی داشته باشند، براساس توصیه‌های بین‌المللی دیابتی باید کنترل شوند.
این پزشک متخصص توصیه کرد: افراد بالای 35 سال حتی اگر آزمایش دیابت داده‌اند و جواب منفی بوده است، بازهم باید هر سه سال یک‌بار تست قند خون انجام بدهند.
وی عنوان کرد: افرادی که DMA بدن آن‌ها در نژاد آسیایی بالای 23 باشد و در کنار آن سابقه وراثتی، چاقی یا بی‌تحرکی نیز داشته باشند، باید ازنظر شرایط دیابتی بررسی بشوند؛ زیرا این موارد ریزفاکتور به حساب می‌آیند.
مدیرعامل انجمن دیابت ایران با اشاره به افرادی که سابقه دیابت بارداری دارند، ابراز کرد: این نوع دیابت در زمان بارداری ایجاد می‌شود که در اکثر موارد بعد از زایمان برطرف می‌شود؛ اما باید بدانیم که این افراد به‌شدت در معرض ابتلا به دیابت در سال‌های بعد هستند که توصیه می‌شود هرساله ازلحاظ ابتلا به دیابت بررسی شوند.
وی در ادامه به تشریح افراد پیش‌دیابتی پرداخت و گفت: مرحله‌ای که سطح قند خون از حد عادی گذشته اما هنوز به مرحله دیابت نرسیده است را پیش‌دیابت می‌گویند و تقریباً 70 درصد از افرادی که پیش‌دیابتی هستند، درنهایت به دیابت مبتلا می‌شوند.
نیکوسخن افزود: برای افرادی که در مرحله پیش‌دیابت نیز قرار دارند، ممکن است عوارض دیابت مانند بیماری‌های چشمی و کلیوی به‌وجود بیاید که باید سالیانه سلامت این افراد کنترل شود.
وی تأکید کرد: در صحبت‌های عامیانه گفته می‌شود «لب مرز دیابت هستی» و یا «داری دیابتی میشی» که درحقیقت در علم پزشکی این مورد را نداریم؛ فرد یا سالم است، یا دیابت دارد و یا پیش‌دیابتی است.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا عامل وراثت در ابتلا به دیابت نقش دارد؟ گفت: اگر یکی از اعضای خانواده‌ دچار دیابت باشد، دیگر اعضا نباید این ترس را داشته باشند که آن‌ها هم دیابتی می‌شوند؛ زیرا طبق آمار بین‌المللی دیابت تا 80 درصد می‌توان از ابتلا به دیابت نوع دو جلوگیری کرد.
نیکوسخن افزود: در عامل وراثت افراد چاق، سیگاری و بی‌تحرک باید بیشتر مراقب باشند و پیشگیری‌های لازم را درنظر بگیرند تا جزء آن 20 درصد مبتلا به دیابت نباشند.
وی با اشاره به اینکه دیابت در نوزاد به‌صورت بسیار نادر رخ می‌دهد، اظهار کرد: یک نوع دیابت خاص داریم که به‌دلیل وجود برخی مشکلات آنزیمی و سندروم‌های ژنتیکی ایجاد می‌شود؛ در این نوع احتمال دارد که نوزاد نیز در زمان تولد دیابت بگیرد، اما چون احتمال آن بسیار کم است، جزء دیابت نوع چهار قرار می‌گیرد.
نیکوسخن با اشاره به اینکه اگر دیابت کنترل نشود عوارض جبران‌ناپذیری دارد، گفت: بیشترین عوارضی که در افراد مبتلا به دیابت دیده می‌شود، به دو دسته تقسیم می‌شوند عوارض عروق کوچک که ممکن است در شبکه چشم، کلیه‌ها و در رشته‌های عصبی بدن بروز کند (عوارض دیابت بر این رشته‌های عصبی و گرفتگی، اغلب در پا رخ می‌دهند و نوروپاتی نام دارند که منجر به زخم پای دیابتی می‌شوند) و عوارض عروق بزرگ؛ عروقی که در قلب، مغز و اندام محیطی پا هستند و درصورت عدم کنترل، عواقب خطرناکی را به دنبال خواهد داشت.
وی با اشاره به موارد پیشگیری از عوارض دیابت، عنوان کرد: در وهله نخست باید قند خون دیابتی کنترل شود، اما از آنجا که دیابت تنها در قند خون خلاصه نمی‌شود، می‌بایست چربی خون و فشار خون نیز بررسی شوند و دخانیات هم استعمال نشود؛ همچنین بیمار آگاه باشد که از داروهایی مانند آسپرین و مشابه آن، می‌تواند استفاده کند یا خیر.
رئیس هیئت‌مدیره پیشگیری از بیماری‌های غیر واگیر کشور اظهار کرد: حال درنظر بگیرید که فرد تمام کنترل‌ها و پیشگیری‌ها را انجام داده است، با این وجود نیز دائماً می‌بایست ازلحاظ عوارض دیابت کنترل شود و تمام موارد با اندازه‌گیری کراتین و آلبومیم خون به‌طور مرتب بررسی شود.
وی با اشاره به اینکه معاینه پای دیابتی نیز از الزاماتی است که باید این افراد به‌طور منظم انجام بدهند، گفت: متأسفانه در ایران این کار انجام نمی‌شود و دلایل متفاوتی دارد؛ ازجمله اینکه بیمار این آموزش را دریافت نکرده که پایش باید معاینه شود، از طرفی اکثر پزشکان ما به این مسئله اعتقاد ندارند و همچنین در اکثر کلینیک‌ها و حتی مراکز تخصصی دیابت، ابزار لازم برای معاینه پای دیابتی وجود ندارد؛ اما مهم‌ترین مسئله در درمان پای دیابتی، تعرفه‌های پزشکی است و تعرفه‌ای برای درمان پای دیابتی تعریف نشده که با این تفاسیر هزینه‌های درمان برای بیمار دیابتی بسیار زیاد می‌شود؛ از طرفی اگر بخواهیم پزشک را مجبور به انجام درمان با تعرفه‌ای مصوب بکنیم، انگیزه‌ای برای انجام کار ندارد و به این صورت است که در سیستم تعرفه کشور، هیچ بایدی برای درمان پای دیابتی نداریم.
مدیرعامل انجمن دیابت ایران ابراز کرد: قوانینی در کشور ما وجود ندارد که پای دیابتی چگونه بررسی و درمان بشود؛ اختلال پای دیابتی در اکثر بیماران با علائمی همچون سوزش، گزگز و داغ شدن که عموماً می‌شناسیم، ایجاد نمی‌شود، بلکه ابتدا اعصاب بزرگ درگیر می‌شود و فرد اصلاً چیزی متوجه نمی‌شود؛ این مورد را فقط با معاینات دقیق و سالیانه می‌توان تشخیص داد.
نیکوسخن با بیان اینکه عروق پای دیابتی افراد بالای 50 سال حتماً لازم است که بررسی شوند، افزود: در دیابت بیشتر عوارض بی‌علامت هستند و اگر آزمایش‌ها و بررسی‌ها صورت نگیرد، فرد زمانی متوجه می‌شود که کار از کار گذشته و زخم دیابتی ایجاد شده؛ درحقیقت مهم‌ترین عامل در درمان دیابت، پیشگیری و کنترل آن است.
وی در پاسخ به این پرسش که اگر فرد دچار زخم پای دیابتی شد چه کند؟ گفت: در این صورت باید آموزش خودمراقبتی ببیند که چگونه پای خود را شست‌شو دهد، به چه صورت ناخن پایش را کوتاه کند، از چه ورزشی برای پا کمک بگیرد و یا اینکه از چه کفشی استفاده کند.
این مقام مسئول در پایان به اقداماتی که در انجمن دیابتی ایران انجام می‌شود اشاره و بیان کرد: بخشی از کلاس‌هایی که در این انجمن برگزار می‌شود، مربوط به آموزش مراقبت از پای دیابتی است که متأسفانه به‌دلیل عدم آموزش‌ها، در هر دقیقه دو نفر در دنیا پای خود را از دست می‌دهند که اگر این افراد معاینه می‌شدند و آموزش درست دریافت می‌کردند، چنین اتفاقی برایشان رخ نمی‌داد.