وابستگی به واردات کالاهای اساسی همواره یکی از چالش‌های اصلی اقتصاد ایران بوده است. با توجه به تحریم‌های بین‌المللی و نوسانات قیمت جهانی کالاها این وابستگی می‌تواند امنیت غذایی و اقتصادی کشور را تهدید کند. در سال‌های اخیر ایران با اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و تمرکز بر تولید داخلی، توانسته است گام‌های مؤثری برای کاهش وابستگی به واردات بردارد.
*دستاوردهای ایران در کاهش وابستگی به واردات کالاهای اساسی
-افزایش تولیدات کشاورزی: ایران در سال‌های اخیر با افزایش تولیدات کشاورزی، توانسته است وابستگی خود به واردات کالاهای اساسی را کاهش دهد. بر اساس گزارش‌ها، حجم تولید داخلی محصولات کشاورزی به 120 تا 130 میلیون تن رسیده است که سه چهارم آن محصولات زراعی و یک‌چهارم آن محصولات باغی است. این افزایش تولید به‌ویژه در محصولاتی همچون گندم، جو و برنج چشمگیر بوده است.
-توسعه صنایع تبدیلی و غذایی: توسعه صنایع تبدیلی و غذایی یکی دیگر از دستاوردهای ایران در کاهش وابستگی به واردات است. با ایجاد واحدهای فراوری و بسته‌بندی، ایران توانسته است ارزش‌افزوده محصولات کشاورزی را افزایش داده و از اتلاف منابع جلوگیری کند، به‌عنوان مثال تولید کنجاله آفتابگردان به‌عنوان جایگزین کنجاله سویا، وابستگی به واردات این محصول را کاهش داده است.
-بهبود زیرساخت‌های لجستیکی: ایران با بهبود زیرساخت‌های لجستیکی و حمل‌ونقل، توانسته است هزینه‌های واردات را کاهش داده و دسترسی به کالاهای اساسی را تسهیل کند. ایجاد مسیرهای جدید تجاری با کشورهای همسایه همچون عراق و روسیه، به کاهش وابستگی به مبادی دور کمک کرده است.
*راهکارهای آینده برای کاهش وابستگی به واردات
-تنوع‌بخشی به مبادی واردات: ایران می‌تواند با تنوع‌بخشی به مبادی واردات، وابستگی خود به کشورهای خاص را کاهش دهد. به‌عنوان مثال افزایش همکاری با کشورهایی همچون هند، روسیه و قزاقستان می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و ریسک‌های واردات کمک کند.
-توسعه فناوری‌های نوین: استفاده از فناوری‌های نوین در کشاورزی و صنایع تبدیلی، می‌تواند به افزایش بهره‌وری و کاهش وابستگی به واردات کمک کند. توسعه روش‌های کشاورزی پایدار و استفاده از فناوری‌های دیجیتال، ازجمله راهکارهای مؤثر در این زمینه است.
-تقویت همکاری‌های منطقه‌ای: تقویت همکاری‌های منطقه‌ای با کشورهای همسایه همچون عراق و ترکیه، می‌تواند به کاهش هزینه‌های واردات و افزایش دسترسی به کالاهای اساسی کمک کند. ایجاد مسیرهای تجاری جدید و بهبود زیرساخت‌های مرزی، ازجمله اقدامات ضروری در این زمینه است.
*موفقیت‌های ایران در خودکفایی گندم و جو
ایران در سال‌های اخیر با افزایش تولید گندم و جو، توانسته است وابستگی خود به واردات این محصولات را کاهش دهد. بر اساس گزارش وزارت جهاد کشاورزی، تولید گندم در سال 1402 به بیش از 14 میلیون تن رسید که نسبت به سال گذشته 20 درصد افزایش داشته است، این افزایش تولید ناشی از بهبود روش‌های کشاورزی، استفاده از بذرهای مقاوم و توسعه آبیاری نوین بوده است، همچنین تولید جو نیز به 3.5 میلیون تن رسیده است که نیاز داخلی را به‌طور کامل پوشش می‌دهد.
صنایع تبدیلی و غذایی ایران با توسعه واحدهای فراوری و بسته‌بندی، توانسته‌اند ضایعات محصولات کشاورزی را کاهش داده و ارزش‌افزوده ایجاد کنند، به‌عنوان مثال تولید کنجاله آفتابگردان به‌عنوان جایگزین کنجاله سویا، وابستگی به واردات این محصول را کاهش داده است، همچنین توسعه صنایع تبدیلی در بخش گوشت و لبنیات نیز به کاهش ضایعات و افزایش بهره‌وری کمک کرده است.
ایران با بهبود زیرساخت‌های لجستیکی و حمل‌ونقل، توانسته است هزینه‌های واردات را کاهش داده و دسترسی به کالاهای اساسی را تسهیل کند. ایجاد مسیرهای جدید تجاری با کشورهای همسایه همچون عراق و روسیه، به کاهش وابستگی به مبادی دور کمک کرده است. همچنین توسعه بنادر و راه‌آهن نیز به بهبود جریان تجارت و کاهش زمان حمل‌ونقل کمک کرده است.
به گزارش ایمنا، ایران در سال‌های اخیر با اجرای سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و تمرکز بر تولید داخلی، توانسته است گام‌های بلندی برای کاهش وابستگی به واردات کالاهای اساسی بردارد. با این حال چالش‌هایی همچون تحریم‌های بین‌المللی، کمبود منابع مالی و وابستگی به مبادی دور همچنان پابرجاست.
با به‌کارگیری راهکارهایی همچون تنوع‌بخشی به مبادی واردات، توسعه فناوری‌های نوین و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای، ایران می‌تواند به سمت خودکفایی و امنیت غذایی پایدار حرکت کند.