دنیای مدرن به‌شدت به معادن و مواد استخراج‌شده از آن‌ها، از انواع سنگ و خاک و فلزات گرفته تا انرژی‌های فسیلی، وابسته است.
بااین‌حال، هنوز معدن و محیط‌زیست نتوانسته‌اند به یک توافق و همزیستی دست یابند! زمانی که پوشش گیاهی و تنوع زیستی از بین می‌رود، آب و خاک آلوده می‌شوند و تغییرات اقلیمی به وقوع می‌پیوندد، پیام واضحی به همراه دارد: تقابل معدن و محیط زیست. این تقابل، علاوه بر منافع اقتصادی، عواقب و ویرانی‌های جبران‌ناپذیری را نیز به همراه خواهد داشت.
اگرچه معادن به‌عنوان ثروت یک کشور و پشتوانه اقتصادی به‌شمار می‌آیند، اما همواره تقابل بین محیط‌زیست و فعالیت‌های معدنی وجود داشته و این موضوع محدود به ایران نیست. در بسیاری از کشورهای درحال توسعه،رقابت و تضاد بین محیط زیست و معادن به‌وضوح مشاهده می‌شود. نکته حائز اهمیت اینکه در اکثر موارد، این محیط‌زیست است که متضرر می‌شود و بخش زیادی از منابع طبیعی خود را از دست می‌دهد.با این‌که اکثر استان‌های ایران دارای معادن مختلفی هستند و هرکدام از آ‌ن‌ها می‌توانند با برنامه‌ریزی درست به یکی از قطب‌های اقتصادی کشور تبدیل شوند، اما درمجموع کشور هنوز نتوانسته برای توسعه معادن ودرعین‌حال واردشدن کمترین آسیب به محیط‌زیست راهکاری پیدا کند، زیرا هر دوی این‌ها از ارکان اصلی اقتصاد به‌شمار می‌آیند.
*حمله به قلب آب و خاک
کارشناس محیط زیست در مورد استخراج ازمعادن و صدمات ناشی از آن به محیط‌زیست می‌گوید: تخریب گسترده پوشش گیاهی و خاک مهم‌ترین ضربات معدنکاری به محیط‌زیست مناطق مختلف است. فرآیند استخراج مواد معدنی به برداشت لایه‌های سطحی خاک و ایجاد گودال‌های عظیم منجر می‌شود که به‌شدت به اکوسیستم منطقه آسیب می‌رساند.
دکتر سیدرحمان یاوری، عنوان کرد: علاوه‌براین، مواد شیمیایی مورد استفاده در فرآوری مواد معدنی نیز می‌تواند به خاک و آب‌های زیرزمینی نفوذ کرده و باعث آلودگی شدید شود. این آلودگی‌ها نه‌تنها برای محیط‌زیست، بلکه برای سلامت انسان نیز خطرات جدی به همراه دارد.
وی ادامه می‌دهد: تخریب جنگل‌ها و پوشش گیاهی در مناطق معدنی، به کاهش توانایی طبیعت در جذب کربن منجر می‌شود. ممکن است برای بسیاری از افراد سخت باشد که بدانند تغییرات اقلیمی می‌تواند یکی از پیامدهای مهم فعالیت‌های معدنی باشد. انتشار گازهای گلخانه‌ای طی فرآیند استخراج و فرآوری مواد معدنی به گرم‌شدن کره‌زمین و تغییر الگوهای آب‌وهوایی کمک می‌کند.
*زخم در تن بهشت
در شمال ایران هر شهر را باید به‌مثابه بهشتی کوچک در نظر داشت؛ اما پشت تمام این زیبایی‌ها اتفاقاتی در حال رقم‌ خوردن است که می‌تواند موجب از بین رفتن این بهشت شود. گواه این ادعا همین بس که طبق بررسی‌های کارشناسی، آلودگی هوای محور هراز ناشی از گرد و خاک فعالیت معادن شن و ماسه، دائمی شده است. پهنه اکتشافی معادن مازندران 12هزار مترمکعب برابر با 51درصد از مساحت استان است.
بهره‌برداری از معادن شرط و مقرراتی دارد که باید عملی شود، اما بیشتر معادن شن و ماسه حداقل الزامات زیست‌محیطی راهم رعایت نمی‌کنند. درهمین رابطه مدیرکل حفاظت محیط‌ زیست‌ مازندران با بیان اینکه تا 85درصد فعالیت معادن شن و ماسه استان غیراستاندارد است، می‌گوید: تأکید می‌کنم واقعیت خسارت‌های زیست‌محیطی معادن استان بسیار جدی است.
عطاءا... کاویان با ذکر این نکته که معادن زیادی با مجوز برداشت 6 ماهه به فعالیت 10 ساله رسیدند، ادامه می‌دهد: در حال‌ حاضر بیشتر معادن شن و ماسه مازندران به‌دلیل خسارت‌های زیست‌محیطی در مرحله توقف و پلمب‌ قرار دارند.
**حوریه ملکی