سپهرغرب، گروه شهر: درآمدهای ناپایدار شهری اگرچه نیازهای مقطعی شهر را برطرف می‌کند، اما تداوم استفاده از آنها آسیب‌های جدی بر شهر وارد کرده و اعتماد شهروندان را دچار خدشه می‌کند.
توسعه پایدار شهرها منوط به وجود منابع درآمدی پایدار بوده و این در صورتی‌است که سازمان شهرداری‌ها طی دهه‌های گذشته به سمت منابع درآمدی ناپایدار حرکت کرده است که خطر بسیار بیشتری وجود دارد که درآمد آنها محقق نشود و روند اجرای طرح‌های شهری و تلاش برای رفع مشکلات با چالش مواجه شود تا جایی که گاهی موجب اجرا نشدن طرح‌ها شده است. حامد اخگر، دکترای شهرسازی از علت حرکت شهرداری به سمت درآمدهای ناپایدار شهری می‌گوید و راهکارهایی برای کسب درآمدهای پایدار پیشنهاد می‌دهد که در ادامه می‌خوانید:
علت ناپایداری منابع درآمدی شهرداری چیست؟
از سال 34 که قانون شهرداری‌ها و قوانین نوسازی یا آئین نامه مالی شهرداری‌ها مصوب و لحاظ شد، همواره مبحث درآمدزایی شهرداری‌ها مطرح بوده است. شهرداری‌های نسل اول زیر مجموعه مستقیم دولت بودند و دولت بخشی از درآمدهای به دست آمده را به حساب شهرداری‌ها واریز می‌کرد و شهرداری‌ها درآمد چندانی از طریق اخذ عوارض‌ها نداشتند اما بعد از انقلاب و به خصوص در دهه هفتاد، جهت‌گیری شهرداری‌ها به سمت تحقق درآمدهای مبتنی بر اخذ عوارض شهری رفت. شهرداری تهران اولین شهرداری بود که تراکم فروشی را مطرح کرد و از این طریق توانست درآمد بسیار خوبی کسب کند و چرخ پروژه‌های عمرانی را به حرکت درآورد. نسل دوم شهرداری‌ها اما شهرداری‌هایی بودند که ساختار مالی و درآمدی آنها مبتنی بر درآمدهای ناپایدار، بالاخص فروش تراکم و تغییر کاربری بود. درآمدهای حاصل از این روش نسبت به درآمدهای قبلی دولت بر مبنای ضابطه مشخصی نبود و با عنوان درآمدهای ناپایدار مطرح شده است. روند کاهش ساخت و ساز در دهه 70 یا تغییر رویه در صدور آرای دستگاه قضائی یا دیوان عدالت اداری، مبتنی بر ابطال مصوبات شورای اسلامی شهر موجب شد برخی از این درآمدها با نوساناتی روبرو شود. دهه 80 موضوع درآمدهای پایدار به عنوان یک راهکار اساسی مطرح شد که ماحصل آن تصویب قانون مالیات بر ارزش افزوده بود که در حوزه مالیات بندی، سهم شهرداری‌ها را به عنوان درصدی از وصول تحققی مالیات بر ارزش افزوده دید و توانست درآمد پایداری را برای شهرداری‌ها تحقق ببخشد.
درآمدهای ناپایدار چه آسیبی بر ساختارهای شهری وارد می‌کند؟
آسیبی که درآمد ناپایدار بر شهرداری‌ها وارد می‌کند، طولانی‌مدت است، زیرا سیستم مالی شهرداری به نوعی به تحقق درآمدهای ناپایدار عادت می‌کند و از کسب درآمد از طریق عوارض نوسازی، کسب و پیشه یا خودرو فاصله گرفته و به سمت دیگری سوق پیدا می‌کند. این خود آسیب جدی بر ساختار شهرداری وارد می‌کند. دو رویه کلی، تفکر بودجه انبساطی یا تفکر بودجه انقباضی برای بودجه نویسی وجود دارد، معمولاً بودجه انقباضی زمانی انتخاب می‌شود که منابع مالی شهرداری یا دستگاه‌های مختلف سال بعد با تهدیدات مختلفی روبرو باشد یا سهم هزینه‌ها افزایش پیدا کند و به ناچار باید به سمت بودجه انقباضی پیش رفت در حالی که بودجه انبساطی زمانی مصوب می‌شود که فرآیند رو به جلوی شهرداری یا دستگاه‌های مختلف به سمتی حرکت کند که بتواند تحقق درآمدهای مازاد را پیش بینی کند و محق بداند. مشکلی که در تصویب بودجه انبساطی ممکن است به وجود بیاید، افزایش فشار بر شهروندان برای تحقق درآمدهای ناپایدار و جبران کسری بودجه است، یعنی شهرداری با تدوین بودجه انبساطی به سمت درآمدهای ناپایدار حرکت می‌کند تا بتواند کسری بودجه خود را محقق کند. در پیش گرفتن این رویه در طولانی مدت دستگاه‌ها و شهرداری را با مشکل اساسی مواجه می‌کند و موجب تخریب زیرساخت‌های شهری می‌شود.
راهکار کسب درآمدهای پایدار شهری چیست؟
در قانون اولیه شهرداری‌ها، قانونی در زیر مجموعه قانون مدیریت واحد شهر، جایگاه شهرداری یا مدیر شهر در ساختار مدیریت شهر، نقش بالایی در سلسله مراتب ساختاری و خدماتی بود، اما با ابطال مفاد این قانون، سیستم شهرداری صرفاً به یک سیستم مدیریت هزینه و درآمد تبدیل شد و نقش شهرداری از جایگاه یک مدیر به نقش خدمات رسان تغییر پیدا کرد در حالی که در دنیا به خصوص در کشورهای توسعه یافته شهرداری سعی دارد با راهبری شهر به سمت پروژه‌های درآمدزا مثل جذب توریست یا ساخت کارخانه‌ها در مجموعه‌های صنعتی درآمدزایی کند. ایجاد پارک‌های علم و فناوری نیز می‌تواند منبع درآمد مناسبی باشد اما در ایران شهرداری از این طریق درآمدی ندارد در صورتی که در دنیا شرکت‌های نوبنیاد و پارک‌های علم و فناوری در حین اینکه به سمت بکارگیری انرژی پاک و انرژی نو در حرکت هستند و دستاوردهای نوینی دارند، توانسته‌اند نسل سوم و نسل چهارم ارتباطات را ارتقا دهند که برای شهرداری‌ها بسیار مفید است، لذا شهرداری‌ها توانسته‌اند به سمت توسعه و ایجاد منابع پایدار به منظور تحقق درآمدزایی حرکت کنند. ایجاد مجموعه‌های گردشگری، مراکز تجاری و تفریحی و مراکز فرهنگی نیز می‌تواند کمک کننده باشد. باید در تلاش بود تا سرمایه گذاری در شهرها را افزایش داد تا شهرداری درآمدهایی داشته باشد که در شاخصه درآمدهای پایدار قرار بگیرد.
شناسه خبر 35400
