سپهرغرب، گروه فرهنگی: محققان و ایرانشناسان ژاپنی از دهه دوم قرن بیستم، توجهی جدی به ادبیات کلاسیک و مدرن ایران داشته و از آثار عطار و سعدی گرفته تا آثار جلال آل‌احمد را به ژاپنی ترجمه کرده‌اند.

در پی برگزاری نشست‌های تخصصی از جمله دومین گفت‌وگوی آنلاین «سیمرغ پارسی» از سوی بنیاد سعدی با هماهنگی و همکاری رایزنی فرهنگی ایران در ژاپن در خصوص مسائل و چشم اندازهای آموزش زبان فارسی با حضور سارا سعیدی، استاد مدعو دانشگاه مطالعات خارجی توکیو که مباحث ارزشمندی را ارائه کرد، مقرر شد تا بخش‌هایی از این موارد به صورت مکتوب و جمع بندی شده پیرامون تاریخچه مختصر و سابقه فعالیت‌های مرتبط با زبان و ادبیات فارسی در ژاپن آماده سازی شود که در ادامه بخش‌هایی از آن را می‌خوانیم:

 سابقه و مهم‌ترین فعالیت‌های زبان فارسی در ژاپن

تحقیقات مرتبط با زبان و ادبیات فارسی در ژاپن نسبت به غرب دیرتر آغاز شده که احتمالاً می‌تواند در آن زمان دلایلی چون کم‌تر بودن ارتباط بین دو کشور، شناخت محدود و… در این موضوع دخیل بوده باشد، اما باید گفت از دهه دوم قرن بیستم محققان ژاپنی آثار ارزشمندی را در زمینه ادبیات فارسی منتشر ساختند و این روند رشد بسیار جدی به خود گرفته است.

نخستین بار پروفسور آراکی در سال 1920 رباعیات خیام را بر اساس نسخه کتابخانه بادلیان آکسفورد به ژاپنی ترجمه کرد و همین محقق در سال 1922 کتاب تاریخ ادبیات ایران را که شامل چهار فصل یعنی آثار دوره هخامنشیان، ادبیات اوستایی، ادبیات پهلوی و ادبیات فارسی است را تألیف کرد که با در نظر داشتن دوره زمانی و این موضوع که پیش از او در این زمینه به زبان ژاپنی تحقیق مستقلی صورت نگرفته است در زمزه آثار و اقدامات بسیار ارزشمندی قرار می‌گیرد.

بعد از پروفسور آراکی، در سال 1940، پروفسور گامو کتاب تاریخ و فرهنگ ایران را منتشر کرد و در این اثر نویسنده، اطلاعات جامعی درباره فردوسی، سعدی و حافظ ارائه داد و در ادامه هم در سال 1974، گلستان سعدی را به طور کامل به ژاپنی ترجمه کرد و در همان سال کتاب شاعران ایرانی را که دربردارنده اطلاعات مهمی درباره عصر سعدی و حافظ است به زیور طبع آراست.

 از صادق هدایت تا عطار

در سال 1949 مرحوم اوگاوا، رباعیات خیام را از روی متن تصحیح شده صادق هدایت ترجمه کرد که این ترجمه بسیار مورد اقبال ژاپنی‌ها قرار گرفت و بارها تجدید چاپ شد.

در سال 1951 پروفسور ساوا، دیگر بار گلستان سعدی را به ژاپنی ترجمه و منتشر کرد و پس از این تاریخ با حضور و فعالیت‌های چشمگیر استاد کورایاناگی مطالعات حوزه ادبیات فارسی در ژاپن پویاتر و پربارتر پیش رفت.

استاد کورویاناگی، شاگرد استاد گامو بود و سال‌ها در تهران زیر نظر محمد معین و پرویز ناتل خانلری به تحقیق و پژوهش در حوزه زبان و ادبیات فارسی پرداخت و در سال 1964 وی به همراه استاد گامو کتابی با عنوان «مجموعه آثار عربی و فارسی» منتشر کردند که در این اثر استاد گامو ترجمه ژاپنی گزیده‌ای از گلستان، بوستان، مثنوی معنوی و غزلیات شمس را ارائه کرد و استاد کورویانگی نیز ترجمه ژاپنی رستم و سهراب، گزیده‌ای از قابوس‌نامه و گزیده‌ای از رباعیات خیام و تاریخچه‌ای از سیر ادبیات فارسی از آغاز تا جامی را افزود.

در سال 1969، استاد کورایاناگی قابوس نامه و چهارمقاله را به طور کامل به ژاپنی ترجمه کرد و در همان سال گزیده‌ای از شاهنامه فردوسی را به ژاپنی برگرداند.

وی در سال 1971 ترجمه کامل «هفت پیکر»، در سال 1976 ترجمه «دیوان حافظ»، در سال 1977 «تاریخ ادبیات فارسی»، در سال 1980 «شاعران ایران»، در سال 1982 «دستور مفصل فارسی»، در سال 1984 «تاریخ زبان فارسی»، در سال 1988 «فرهنگ فارسی به ژاپنی» و کمی بعدتر «فرهنگ ژاپنی به فارسی» را به جامعه علمی عرضه کرد که نقش ماندگاری در این خصوص در میان محققان و اندیشمندان ژاپنی برجای گذارده است.

در همان دوره و در سال 1978 پروفسور ایزوتسو اسلام‌شناس شهیر ژاپنی، «فیه ما فیه» مولوی را به ژاپنی ترجمه کرد.

پس از پروفسور کورایاناگی، خانم پروفوسور امیکو اوکادا که مدتی هم ریاست کرسی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مطالعات خارجی توکیو را بر عهده داشت و بیش از 50 سال از عمر خود را در زمینه ایران شناسی و زبان و ادبیات فارسی مصرف کرد، نقش مهم و ماندگاری را در شناساندن متون ادبی ایران در ژاپن ایفا کرد.

وی در سال 1977 «خسرو و شیرین»، در سال 1981 «لیلی و مجنون»، در سال 1990 «ویس و رامین»، در سال 1982 «اساطیر ایرانی» و در سال 1987 «داستان اسکندر» را به زبان ژاپنی منتشر کرد و البته زوند فعالیت‌های این استاد برجسته در سال حدود 85 سالگی ادامه دارد و اخیراً هم چاپ دوم کتاب جدیدالتالیف وی با عنوان «قلب ایرانی: ایران سرزمین شعر و سخن» توسط انتشارات جین بون شوکان منتشر شده است.

پروفسور اوکادا با دعوت و هماهنگی رایزنی فرهنگی به منظور سخنرانی، ملاقات با برخی شخصیت‌های ایرانی و همچنین حضور در نمایشگاه بین‌المللی کتاب، در سال 1396 به تهران سفر کرد و پس از بازگشت دریافت‌ها، خاطرات خود از این سفر و دوره‌های مختلف حضور در ایران از جمله دانشجویی را در قالب این کتاب به رشته تحریر درآورد و در مقدمه کتاب نیز از همکاری رایزنی فرهنگی در این خصوص و تامین برخی تصاویر و… تقدیر کرد.

در سال 1983 استاد دیگر زبان و ادبیات فارسی در ژاپن، ناکامورا داستان «بوف کور» صادق هدایت را به ژاپنی ترجمه و منتشر کرد و پس از آن نیز برگزیده‌ای از داستان‌های کوتاه هدایت و جمال‌زاده و مقالاتی در زمینه آثار و زندگی این نویسندگان منتشر کرد.

در سال 1981 استاد یامادا «نفرین زمین» جلال آل احمد را به ژاپنی‌های علاقه‌مند ارائه کرد و در همین دوران نیز، یوکو فوجیموتو، رییس کرسی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اوساکا نیز آثار فراوانی در زمینه داستان نویسی معاصر ایران از جمله «خانه آسمان» مجموعه آثار نویسندگان زن ایرانی، معرفی آثار ادبی معاصر ایران مانند جمال زاده و بزرگ علوی، تالیف خودآموز زبان و ادبیات فارسی و… منتشر کرد.

از دیگر محققان عصر حاضر در ژاپن هم باید از استاد موریو فوجی‌ای، استاد و رییس سابق کرسی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مطالعات خارجی توکیو نام برد که آثار مختلفی را تألیف، ترجمه و منتشر کرد. از جمله در سال 1989 ترجمه «تذکره الاولیاء» را منتشر کرد و دیگر کتاب‌ها مانند مطالعه «کشف الاسرار»، «جنبه‌های آداب صوفیانه در روح الارواح»، معرفی آثار «عطار نیشابوری» و «عرفان خراسانی» و … را به جامعه ژاپن ارائه کرد.

آیانو ساساکی نیز یکی از اساتید این حوزه در دوران معاصر است که در حال حاضر ریاست کرسی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مطالعات خارجی توکیو را بر عهده دارد و از جمله تالیفات او می‌توان به ترجمه ژاپنی «الهی‌نامه عطار» در سال 2019 اشاره کرد. این کتاب در قالب هشتصد و نود و ششمین مجموعه تویو بونکو (کتابخانه شرقی) از مشهورترین مجموعه کتاب‌ها در ژاپن و با حمایت رایزنی فرهنگی توسط انتشارات هیبونشا از مهمترین مجموعه‌های انتشاراتی ژاپن در زمینه‌های علمی و فرهنگی در 2000 نسخه به چاپ رسید و در حال حاضر در بازار کتاب این کشور در حال عرضه است به چاپ رسید که بر اساس تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی است.