زندگی دور از آرامش،‌ همراه با درگیری و جنجال‌ روز به روز برای آن‌ها سپری می‌شود؛ کودک هم بزرگ و بزرگ‌تر می‌شود. عادات،‌ رفتارها و آداب خانواده بر خشم، بدرفتاری،‌ جدال و هیاهو پایه‌گذاری شده و کودک هم همچون طوطی از خانواده خود تقلید می‌کند؛ به مصرف مواد مخدر پدر که نگاه می‌کند یک چیز را می‌آموزد و گاهی هم تَه سیگار مادر را روی انگشتان نحیف و ظریف خود می‌گیرد و گاه هم آن را بر لب می‌گذارد.

چنین رفتارهایی در ضمیر ناخودآگاه کودک تکرار می‌شود. شاید رفتار اینگونه فرزند خردسال یا کودک برای پدر و مادری که از زندگی امروز و فردای خود غافل هستند و آینده فرزندان خود را هم مبهم می‌دانند، امروز برای آن‌ها خوشایند و دارای یک نوع طنز و خنده‌دار است اما فرداهای این کودکان با داشتن والدینی معتاد بسیار نامعلوم و به نوعی ناخوشایند خواهد بود و از اکنون باید جلوی بسیاری از این گونه عادات در کودکان را گرفت.

اغلب کودکانی که دارای پدر و مادر معتاد هستند شرایط نامناسب زندگی، دعواهای همیشگی، بی‌حالی والدین، پرخاشگری، خشم، خشونت، عصبانیت، ‌ناراحتی، زندگی سراسر غم و غصه و هزاران مشکل دیگر را تجربه می‌کنند. همین موضوع باعث می‌شود که کودکان در چنین شرایطی نه‌تنها آینده خوبی برای خودشان متصور نشوند بلکه شرایطی بدتر از زندگی فعلی را در آینده داشته باشند.

بسیاری از کودکانی که والدین معتاد دارند در آینده به خرده‌فروشان، مصرف‌کنندگان موادمخدر،‌ زندگی سراسر آشوب و انسان‌هایی پرخاشگر تبدیل خواهند شد البته ناگفته نماند که برخی از کودکان در چنین شرایطی چه‌بسا در آینده وضعیت زندگی خانواده را سر و سامان داده و حتی توانسته‌اند که والدین خود را از این منجلاب نجات دهند.

پسری که ۲۰ ساله است و از هشت سالگی زندگی با اعتیاد سخت پدر و مادر را تجربه کرده، می‌گوید: زمانی که کودک بودم همیشه سیگار کشیدن و مصرف مواد مخدر در زندگی ما به نوعی عادت شده بود. یک ساعت مادرم پای بساط مواد مخدر می‌نشست و ساعتی دیگر پدرم که از سرکار می‌آمد و این بساط را ادامه می‌داد. سیگار کشیدن که مانند نقل و نبات از سوی والدینم در ثانیه استفاده می‌شد.

سعید که خود سیگار را در سن ۱۲ سالگی تجربه کرده، می‌گوید: سیگار نخستین مسیر تفننی زندگی من به حساب می‌آید؛ وقتی والدین من از صبح تا شب حتی یک لحظه اجازه خروج دود از خانه را ندادند به گفته یکی از پزشکان دود همنشین همیشگی من در دوران کودکی شده بود درحالی که حتی یک پُک به سیگار نزده بودم.

وی ادامه داد: پدر من بیشتر تریاک مصرف می‌کرد اما بعدها با ورود مواد مخدر صنعتی دیگر، تریاک جوابگوی نیاز روزانه او نشد و به مصرف دیگر مواد مانند هروئین و در نهایت تزریق روی آورد تا اینکه در سن کمتر از ۵۰ سال به‌دلیل مصرف زیاد جان خود را از دست داد و مادرم هم با وجود مصرف بسیار پایین اما به این مواد عادت کرده و اگر روزی مصرف نکند از درد به خود می‌پیچد و صبح و شب را با مواد کشیدن سپری می‌کند.

او می‌گوید: دود میهمان ناخوانده و همیشگی زندگی ما بوده و هست. هر روز که دود سیگار یا مواد مخدر در خانه نبود فکر می‌کردم پدر و مادرم خانه نیستند چون فقط در این صورت خانه خالی از دود بود. همین زندگی تا امروز برای ما ادامه داشته و من هم به درد این خانواده گرفتار شده‌ام. دو خواهر کوچکم که هنوز با برخی از مشکلات زندگی آشنا نیستند هنوز به این مصائب و مشکلات گرفتار نشده‌اند و همه تلاش من دوری خواهرانم از این وضعیت است.

اعتیاد غولی که کودکی را می‌بلعد

تصور بسیاری از نوجوانان و جوانان از اعتیاد، مصرف تفننی و نوعی سرگرمی است اما بسیاری از والدینی که سال‌های سال اسیر چنگال غول اعتیاد شده‌اند از همین تفننی بودن آن به سمت مصرف بیش از حد،‌ استفاده از موادمخدر صنعتی و در نهایت به‌دلیل مصرف بالا به مرگ رسیده‌اند. حال باید خانواده‌ها در چنین شرایطی متوجه آسیب‌ها و تأثیر اعتیاد بر روان و شخصیت کودکان باشند.

برخی از کودکانی که امروز در سنین پایین ۱۴ یا ۱۵ سال مصرف سیگار و برخی دیگر موادمخدر را تجربه می‌کنند ناشی از زندگی با والدین معتادی است که این افراد را به سمت مصرف مواد مخدر کشانده. اگر والدین دردهایی را که خودشان در دوران نوجوانی و جوانی از مصرف مواد کشیده‌اند روزی برای خود متصور می‌شدند، امروز معتاد شدن فرزند خود را به چشم نمی‌دیدند که هر روز جوان مانند دسته گُل خود را در چنین وضعیتی ببینند و شاید به‌دلیل آشنا نبودن با انواع موادمخدر و مصرف بیش از اندازه مرگ آنان را نظاره‌گر باشند.

اعتیاد در کودکانی که والدین معتاد دارند ریشه می‌کند و خواسته و ناخواسته به سمت مصرف موادمخدر می‌روند چون زندگی والدین معتاد خود را که می‌بینند در آینده چنین زندگی برای خودشان تصور می‌کنند. شخصیت آنان ضد اجتماعی می‌شود و هر نوع خشونت و پرخاشگری در وجود آن‌ها شکل می‌گیرد.

حدود ۴۵ درصد معتادان متأهل هستند

وجود آمارهایی از معتادان متأهل در کشور، آسیب‌های اعتیاد والدین،‌ روند تأثیرات پدر و مادر معتاد بر روحیه کودکان، آشنایی با انواع مواد مخدر، تأثیرات مصرف مواد و گرایش کودکان به استعمال دخانیات و مواد مخدر، پیدایش شخصیت ضد اجتماعی در کودکان و وجود اختلاف و تنش در خانواده‌ها در گفت‌و‌گو با کارشناس حوزه اعتیاد آمده است.

سعید صفاتیان گفت: طبق آمارهای موجود، حدود ۴۰ تا ۴۵ درصد معتادان، متأهل و دارای فرزند هستند. چنانچه هرکدام به‌طور میانگین چند فرزند داشته باشند حدود ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار نفر از فرزندان آنان در سنین ۶ تا هفت سالگی یا بیشتر هستند که تحت فشار برنامه اعتیاد والدین قرار دارند.

وی ادامه داد: این موارد به طور یقین عارضه‌هایی را در پی خواهد داشت و به دوران سنی افراد برمی‌گردد. پدر و مادری که اعتیاد دارند، فرزند آنان اعتیاد و مشکلات ناشی از آن را می‌بینند با انواع موادمخدر مانند تریاک و هروئین یا حتی دیگر مواد مانند شیشه آشنا می‌شوند. این موضوعات مشکلاتی را برای این گروه‌های سنی در آینده ایجاد خواهد کرد.

این کارشناس حوزه اعتیاد معتقد است: مصرف انواع مواد مخدر توسط والدین تأثیرات منفی روی روحیه کودکان دارد و حتی در برخی مواقع مرگ کودکان را به‌دلیل مصرف انواع مواد مصرفی والدین را به همراه داشته. به‌عنوان نمونه، گاهی اوقات به‌دلیل وجود شربت متادون فرد معتاد در یخچال، فرزند بدون اطلاع خانواده از آن خورده و همین موجب مرگ کودک شده است.

کودکان در سنین ۱۴ سالگی مصرف‌کننده موادمخدر خواهند شد

صفاتیان اضافه کرد: همچنین در مواردی دیگر کودکان بدون اینکه بدانند تریاک چیست، چند گرم تریاک را خورده و باعث مسمومیت و فوت آن‌ها شده. یکی از تأثیرات مهم این است که این کودکان خیلی زود با مواد آشنا می‌شوند و این بچه‌ها به احتمال قوی از سن ۱۴ یا ۱۵ سالگی مصرف‌کننده مواد مخدر خواهند شد زیرا به‌دلیل آشنایی با شرایط اعتیاد و انواع مواد مخدر این آمادگی را نسبت به دیگر بچه‌ها بیشتر دارند و بیشتر در معرض آسیب هستند.

وی افزود: زمانی که والدین به انواع مواد مخدر اعتیاد داشته باشند به طور یقین هزینه‌های زندگی آن‌ها برای خرید مواد افزایش خواهد داشت و گاهی اوقات فرزندان آنان در مکالمات یا مراودات روزمره می‌بینند و می‌شنوند که هزینه‌های زندگی آن‌ها به خاطر مصرف مواد افزایش می‌یابد و بچه به‌دلیل دیدن هزینه والدین برای مواد، در صورتی که درخواستی برای خرید هر نوع وسیله مورد نیاز داشته باشند در صورت مخالفت کردن والدین با واکنش منفی مواجه خواهند شد.

کارشناس حوزه اعتیاد ادامه داد: اگر این کودک اسباب‌بازی، وسیله تفریحی یا حتی خوراکی بخواهد که والدین از خرید آن ممانعت کند در صورتی که می‌داند هزینه‌های زیادی از سوی خانواده به‌صورت روزانه یا هفتگی برای خرید مواد مخدر صورت می‌گیرد اما برای خرید ملزومات آنان ندارند،‌ این موضوع باعث می‌شود کینه در دل کودک رشد کند و هر طوری در آینده آن را تلافی خواهد کرد.

پیدایش شخصیت ضد اجتماعی در کودکان با والدین معتاد

صفاتیان افزود: با اعتیاد والدین،‌ وجود تنش و درگیری در خانواده‌های دارای افراد معتاد همچون پدر و مادر بالا می‌رود، در چنین شرایطی شخصیت ضد اجتماعی و ضد خانواده در آینده کودک پیدا خواهد شد و به‌شدت عصبانی و پرخاشگر می‌شود همچنین چون مصرف مواد مخدر باعث اختلاف، درگیری، جر و بحث و تنش زیاد در خانواده‌ها می‌شود، فرزند خانواده این موضوعات را مشاهده می‌کند و زمانی هم خودش وسط این بازی والدین قرار می‌گیرد و در آینده با مشکلات بیشتری رشد خواهد کرد.

وی اظهار کرد: زمانی که در یک خانواده عادی ماهی یک بار اختلاف، درگیری، دعوا و تنش وجود دارد اما در خانواده مصرف‌کننده مواد این مشکلات بسیار بیشتر مشاهده می‌شود و حتی ممکن است کودک هر شب درگیری را ببیند و درگیری‌ها دوباره باعث پیدایش شخصیت فرد ضد اجتماعی در کودکان شود.

وی افزود: باید خانواده‌های دارای فرزندان کوچک همچون کودکان و نوجوان چنین مسائلی را به خوبی رعایت کنند زیرا مشاهده هرگونه مشکل در خانواده روی آینده، ‌روحیه، ‌شخصیت و رفتارهای کودک تأثیر منفی خواهد داشت و در آینده نیز به فردی پرخاشگر و با آمادگی بالا برای مصرف مواد مخدر تبدیل خواهد شد. در چنین شرایطی ارائه آموزش به والدین،‌ قدرت نَه گفتن به فرزندان و پیشگیری از هرگونه مصرف مواد مخدر در فضای آموزشی به‌عنوان یک ضرورت به‌شمار می‌رود.

منبع: خبرگزاری ایرنا