کشاورزی امروزه با توجه به توسعه روزافزون صنعت، بدون استفاده از توان موتور و ماشین‌آلات در کشاورزی نمی‌تواند جای خود را ثابت و استوار نگه دارد. به طوری‌ که آمار نشان‌دهنده آن است که مزارعی که مجهز به توان موتوری و ماشین‌آلات در کشاورزی هستند؛ گذشته از کیفیت و کمیت انجام کار، صرفه جویی در مدت انجام مراحل مختلف عملیات آماده‌سازی بستر بذر، کاشت، وجین و سله‌شکنی، سم‌پاشی، کودپاشی، برداشت، بسته‌بندی و ذخیره محصولات کشاورزی، نیاز کمتری به توان بدنی کارگر جهت انجام این عملیات دارد.
همچنین استفاده از ماشین‌آلات در کشاورزی و مکانیزه کردن مزارع، در تعداد کارگر و ساعت مورد نیاز جهت تولید محصولات مختلف اثر بسیار زیادی داشته اما نکته این است که امروز بخش اعظمی از کشاورزی ما همچنان به‌صورت سنتی انجام شده و در عین حال در به‌کارگیری ماشین‌آلات نیز برخی موانع وجود دارد از به‌روز نبودن گرفته تا مشکل تأمین سوخت و بخش اعظمی از آن‌ها نیز فرسوده هستند.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا درخصوص آخرین وضعیت ماشین‌آلات کشاورزی استان همدان و مشکلات مطرح‌شده با رئیس اداره توسعه فناوری‌های مکانیزه کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان گفت‌و‌گویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
مهدی جهانگیری با بیان اینکه در حال حاضر حدود 32 هزار و 500 دستگاه تراکتور و حدود هزار و 600 دستگاه کمباین در استان وجود داشته که در عرصه کشاورزی فعالیت دارند، گفت: خوشبختانه ما به لحاظ کمیت یا همان سخت‌افزاری مشکل حادی در ماشین‌آلات مورد نیاز محصولات عمده نداریم.
وی افزود: مشکل اصلی به فرسودگی ماشین‌آلات بازمی‌گردد به طوری که می‌توان گفت حدود 50 درصد از کمباین‌ها و بالغ بر 40 درصد از تراکتورهای موجود در استان نیازمند جایگزین شدن هستند.
وی با تأکید بر اینکه متأسفانه تاکنون هم مشوق خاصی که بر اساس آن کشاورزان بتوانند ماشین‌آلات خود را نوسازی کنند ابلاغ نشده، خاطرنشان کرد: این امر نیازمند هماهنگی و همکاری بین چند ارگان مثل جهاد کشاورزی، وزارت صنعت معدن، پلیس راهنمایی رانندگی و سازمان نوسازی ماشین‌آلات است.
این مقام مسئول مطرح کرد: در حال حاضر برخی مشوق‌های تعریف‌شده برای دارندگان خودروهای فرسوده وجود دارد که ترغیب می‌شوند خودرو خود را تعویض کنند، برای ماشین‌آلات کشاورزی هم نیاز به چنین هماهنگی و مشوقی احساس می‌شود.
جهانگیری با بیان اینکه امروز در مکانیزاسیون محصولات زراعی و محصولات عمده زراعی مثل غلات و چغندرقند، درجه مکانیزاسیون، بالای 90 درصد است گفت: بدان معنا که بیش از 90 درصد از عملیات این محصولات با استفاده از ماشین‌آلات انجام می‌شود اما در باغ‌ها این عدد زیر 40 درصد است.
وی با اشاره به دلایل این عقب‌ماندگی خاطرنشان کرد: نخست اینکه باغات مهندسی‌شده نیستند یعنی فاصله درختان به گونه‌ای نیست که ماشین بتواند در آن تردد کرده و مانور دهد.
رئیس اداره توسعه فناوری‌های مکانیزه کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان ادامه داد: دوم اینکه اراضی باغی ما خرد بوده و استفاده از این ماشین‌آلات به لحاظ اقتصادی به‌صرفه نیست، درنهایت اینکه تجهیزات مکانیزاسیون گران‌تر از ماشین‌آلات مرتبط با حوزه زراعت هستند.
جهانگیری با بیان اینکه دلایل عنوان‌شده و عقب‌ماندگی فوق باعث شده که امروز تسهیلات مکانیزاسیون باغبانی جزو اولویت قرار گیرد اذعان کرد: بر این اساس، با توجه به اینکه ما 32 هزار و 500 تراکتور در استان داریم (به ازای هر 30 هکتار یک تراکتور) و در عین حال با در نظر گرفتن این مسئله که نوسازی ناوگان نیز فعلاً برقرار نیست، تصمیم کمیته فنی مکانیزاسیون سازمان برآن شد تا اعتباراتی که به استان ابلاغ می‌شود چون عدد قابل توجهی نیست (198 میلیارد تومان)، برای خرید کمباین، ماشین‌آلات، تجهیزات باغبانی و تراکتور باغی در نظر گرفته شود.
وی با تأکید بر اینکه بر اساس این تصمیم متقاضیان دارای حداقل یک هکتار باغ می‌توانند از این تسهیلات بهره ببرند عنوان کرد: در خصوص خرید این ماشین‌آلات سهم متقاضی از قیمت ماشین بین 20 تا 30 درصد است.
این مسئول ادامه داد: متأسفانه سود در نظر گرفته‌شده برای این تسهیلات 23 درصد بوده و در پنج قسط یک‌ساله امکان بازپرداخت دارد؛ البته درصد تسهیلات و بالا بودن آن، دست ما نیست و بارها گلایه‌مندی خود را در جلسات مختلف اعلام کرده‌ایم.
جهانگیری در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به مشکل تأمین سوخت اذعان کرد: از سال 1392 دستورالعملی وجود دارد که در آن سه عدد ساعت کارکرد، سطح زیر کشت و میانگین مصرف ساعتی سوخت تراکتور؛ را در هم ضرب می‌کردیم و بر اساس آن میزان سوخت لازم به‌دست می‌آمد؛ بنابراین چون طبق بررسی‌ها هنوز دستورالعمل جدیدی ابلاغ نشده، سال جاری مثل هر سال این کار را انجام داده و درنهایت به اعدادی رسیدیم؛ اما متأسفانه از سال گذشته ما در این زمینه با یک چالش جدی مواجهیم به طوری که به‌شدت بخش کشاورزی را با مشکل مواجه کرده است.
وی با بیان اینکه امروز این چالش به حدی بغرنج شده که دغدغه حداقل همکاران من در بخش کشاورزی، دیگر افزایش بهره‌وری در تولید چغندر قند، گندم و جو نیست، در حالی که این وظیفه ذاتی ماست، از ابتدا تا آخر سال دغدغه ما تأمین و توزیع سوخت است حال آنکه این موضوع در هیچ‌کدام از شاخصه‌ها و اساسنامه‌های جهاد کشاورزی وجود ندارد.
رئیس اداره توسعه فناوری‌های مکانیزه کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان با ابراز اینکه این بخش، متولی به نام شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی در ایران، دارد که وظیفه ذاتی آن تأمین و توزیع فرآوردهای نفتی است؛ بنابراین اگر این شرکت مانند سایر شرکت‌های خدمات‌رسان همچون شرکت برق و گاز، در راستای ارائه خدمت، هرگونه اطلاعاتی از بنده بخواهد، در اختیار این نهاد خدمات‌رسان خواهم گذاشت تا خود نسبت به توزیع سوخت در واحدهای کشاورزی اقدام کند.
جهانگیری با ابراز اینکه متأسفانه امروز در پی انجام وظایف این نهاد متولی در سطح استان 40 تن از نیرو‌ها و کارشناسان متخصص حوزه مکانیزاسیون تمامِ وقت خود را صرف توزیع گازوئیل و مباحث مرتبط با آن می‌کنند، تشریح کرد: این در حالی است که جهاد کشاورزی به لحاظ فنی با مضیقه و کمبود جدی دست و پنجخ نرم می‌کند.
وی با اشاره به اینکه اگر شرکت فرآوزده‌های نفتی روند دستورالعمل موجود یعنی برآورد تئوری را قبول ندارد، می‌بایست جایگزین درستی برای آن در نظر بگیرد عنوان کرد: متأسفانه این جایگزین هنوز وجود نداشته و روند فعلی یقیناً بر حوزه کشاورزی و بی‌انگیزگی کارکنان حوزه مکانیزاسیون می‌افزاید.
وی با بیان اینکه امروز بنا به سنگینی و پیچیدگی کار توزیع گازوئیل در بخش کشاورزی با تغییر روند شرکت فرآوردهای نفتی، هیچ رغبت و انگیزه‌ای برای همکاران من باقی نمانده، تشریح کرد: نکته این است که هیچ نوع زیرساختی برای توزیع هوشمند گازوئیل در بخش کشاورزی وجود ندارد و متولی آن هم مشخص نیست؛ بنابراین ما به هر نحوی عمل می‌کنیم در آن ایراد و اشکالی پیدا می‌شود.
این مسئول با تأکید بر اینکه اگر واقعاً دستورالعمل جدیدی قرار است مورد توجه قرار گیرد آن را ابلاغ کنند، گفت: اگر در این فرایند به‌دنبال ایجاد نظم هستند در ابتدا باید زیرساخت و اعتبارات لازم را درنظر بگیرند.
جهانگیری با اشاره به اینکه تنها زیرساخت تعریف‌شده برای این بخش یک سامانه به نام «صدف» است که در حساس‌ترین برهه‌های زمانی و درست همزمان با برداشت محصول در مزارع در بیشتر موارد و به بهانه‌های مختلف همچون به‌روزرسانی، قطع می‌شود تشریح کرد: البته ناگفته نماند که مشکل کشوری است و باید برای در سطح ملی چاره‌ای اندیشید وگرنه شرکت فرآورده‌های نفتی در استان تا حد ممکن با ما همکاری لازم را دارد.
وی با ابراز اینکه طبق قاعده جدید، شرکت فرآورده‌های نفتی می‌بایست سوخت مصرفی را به‌صورت لحظه‌ای مورد پایش قرار دهد اما این کار از طریق به‌کارگیری نیروی انسانی امکان‌پذیر نیست و در عین حال این ماشین‌آلات هر ساله در مسیر مشخص در حال تردد نیستند اذعان کرد: جالب‌تر اینکه درخصوص متغیر‌های مؤثر در افزایش و کاهش تولید محصولات کشاورزی همچون آب و هوا، نمی‌توان میانگین سال قبل را برای پایش میزان سوخت مورد نیاز در نظر گرفت.
وی ادامه داد: تأسف‌بارتر اینکه هر سال در خصوص سهمیه سوخت حوزه کشاورزی شاهد تنگ‌تر شدن عرصه هستم، بنابراین با توجه به دشواری‌هایی که با آن مواجه بودیم، از دو شرکت دانش‌بنیان که توانایی حل این مشکل را داشتند خواستیم که نسبت به تولید سنسورهای مشخص‌کننده میزان مصرف سوخت در ماشین‌آلات کشاورزی به‌صورت برخط اقدام کنند.
این مسئول اظهار کرد: یکی از این شرکت‌ها را در مزرعه پژوهشی دانشگاه بوعلی و دیگری را در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی به‌کار گرفتیم که خوشبختانه موفق به تولید دستگاه با ضریب بالای 985 درصد شدند، بنابراین انتظار می‌رود شرکت فراوردهای نفتی از این زیرساخت برای پایش لحظه‌ای میزان سوخت در حوزه کشاورزی استفاده کند چراکه این شرکت‌ها بنا به توانمندی که از خود نشان دادند، قادر هستند جوانب امنیتی این موضوع را نیز رعایت کرده تا این فرایند قابل هک نباشد و برداشت خارج از مدار انجام نشود.

طاهره ترابی مهوش