«حاج‌شیخ‌تقی ایرانی» ملقب به «وکیل‌الرعایا» که حدود 110 سال قبل ساختمان «وکیل‌الرعایا» یا همان «مدرسه آزاد» که به خانه «ایرانی» مشهور شد را ساخت، در دوره‌های اول و دوم مجلس شورای ملی نماینده مردم همدان بوده است.

این ساختمان قبل از انقلاب مدتی در اختیار دادگستری استان بود و بعد از انقلاب اسلامی در اختیار آموزش‌وپرورش قرار گرفت و هفتم اسفندماه 1386 به شماره 21628 به نام «مدرسه آزاد» در فهرست میراث ملی ثبت شد.

اداره‌ کل نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس همدان از سال 1395 دیگر مجوز تحصیل در این ساختمان را صادر نکرد و در زمینه ناایمن بودن این بنا برای دانش‌آموزان هشدار داد. آموزش‌وپرورش همدان هم از آن سال این ساختمان را در اختیار انجمن علمی معلمان و دانش‌آموزان و همچنین کانون بازنشستگان آموزش‌وپرورش استان قرار داد تا اینکه سال 1380 سند این ملک در اختیار بنیاد مستضعفان قرار گرفت؛ از سال 1398 به‌علت اینکه احتمال تخریب خانه وجود داشت، تخلیه آن انجام شد.

در ادامه بنیاد مستضعفان این خانه ثبت ملی را به مالکی خصوصی فروخت و براساس بررسی‌ها مالک قصد تبدیل آن به بوتیک‌هتل را دارد؛ اما مشاهدات میدانی نشان می‌دهد اصالت این بنای زیبای قدیمی مخدوش و بالکن آن کنده شده است.

این اثر در حریم پرونده ثبت جهانی هگمتانه و مرکز تاریخی همدان در یونسکو قرار دارد و علاوه‌بر لزوم حفاظت از یک اثر ثبت ملی، لازم است حفظ جهانی آن نیز جدی گرفته شود.

سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره‌ کل میراث فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری استان همدان درباره تخریب بالکن خانه وکیل‌الرعایا (مدرسه آزاد سابق) واقع در خیان شریعتی به‌عنوان حریم میراث جهانی مرکز تاریخی همدان توضیح داد: مالک مدرسه آزاد توسط مشاور ذی‌صلاح و مورد تأیید این اداره‌ کل درحال تهیه طرح مرمت و احیا است که پس از ارائه طرح و تصویب توسط شورای فنی، اقدامات مرمتی را آغاز خواهد کرد.

اتابک صفری‌تورج اضافه کرد: در تهیه طرح‌های مرمت بازگشت به اصالت بنا مورد تأکید قرار دارد و هرگونه حذف جزئیات یا الحاقات اضافه مورد بررسی قرار خواهد گرفت و هر آنچه از اصل و اصالت بنا کم یا حذف شده باشد، باید به حالت اولیه برگردد.

وی خاطرنشان کرد: هنوز طرح مرمت و احیا که قرار است با محوریت بوتیک‌هتل تهیه شود، کامل نشده که این امر سیر مراحل خود را می‌طلبد و پس از تصویب طرح مرمت، باید مراحل دریافت موافقت اصولی از معاونت سرمایه‌گذاری را طی کند.

صفری‌تورج در ادامه در زمینه وضعیت مرمت آثار تاریخی به‌ویژه آثار تاریخی که قرار بود در راستای ثبت جهانی هگمتانه مرمت شوند، اظهار کرد: بیش از 50 پروژه مرمتی در سطح استان همدان از محل اعتبارات ملی، سفر ریاست جمهوری و استانی در سال‌ جاری انجام شده است.

وی افزود: این پروژه‌ها شامل مرمت و سامان‌دهی کاروان‌سراها، راسته‌بازارها، محوطه‌ها، پایگاه‌های ملی و بناهای تاریخی در سطح استان می‌شود که انجام این حجم از پروژه مرمتی در مقایسه با سال‌های گذشته کم‌سابقه بوده است.

صفری‌تورج خاطرنشان کرد: در این سلسله‌اقدامات مرمتی بسیاری از بناها و کاروان‌سراهایی که سال‌ها اقدام مرمتی در آن‌ها انجام نشده بود، مورد توجه قرار گرفت و اقدامات حفاظتی و استحکام‌بخشی در آن‌ها صورت پذیرفته است.

وی درباره وضعیت عمارت‌های تاریخی استان مطرح کرد: تعداد زیادی از بناهای واجد ارزش در استان شناسایی شده و برخی از آن‌ها در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. با توجه به اینکه اغلب این بناها دارای مالک خصوصی یا در اختیار برخی دستگاه‎‌های دولتی قرار دارند، قابلیت تبدیل به کاربری‌های فرهنگی را پس از ارائه طرح مرمت و احیا و تصویب در شورای فنی میراث فرهنگی دارند و می‌توانند از امتیازات و حمایت‌های قانونی میراث فرهنگی بهره‌مند شوند.

سرپرست معاونت میراث فرهنگی اداره‌ کل میراث فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری استان همدان ادامه داد: هرساله اعتباراتی به‌منظور مشارکت با مالکان این‌گونه بناها توسط میراث فرهنگی درنظر گرفته می‌شود که با همکاری مالکان صرف مرمت و استحکام‌بخشی این بناها خواهد شد.

وی افزود: به‌عنوان مثال در سال‌ جاری پنج بنای واجد ارزش با مشارکت مالکان با اعتباری افزون‌بر 10 میلیارد ریال مورد مرمت قرار گرفت؛ همچنین بسیاری از بناها و کاروان‌سراهایی که در عرصه ثبت جهانی مورد مرمت قرار گرفتند نیز دارای مالک خصوصی بوده‌اند.